วิถีชาวพุทธ ตักบาตรพระด้วยหงส์เหินดอกไม้งาม ไม้ตัดดอกเศรษฐกิจท้องถิ่น

วันเข้าพรรษาทุกปีที่วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี มีชาวพุทธทั้งในท้องถิ่นและต่างถิ่นหลายหมื่นคนพากันไปทำบุญตักบาตรพระด้วยดอกหงส์เหินหรือดอกเข้าพรรษา เพื่อร่วมกันสืบสานประเพณีหนึ่งเดียวในโลก ตามศรัทธาและความเชื่อว่าเป็นสิริมงคลกับตนเองและครอบครัว ขณะเดียวกัน ก็ส่งผลให้เกษตรกรผู้ปลูกและผลิตดอกหงส์เหินสีสวยสดงดงามสามารถยกระดับรายได้เพื่อความมั่นคงยั่งยืน

หงส์เหินดอกไม้งามปลูกตกแต่งเป็นไม้ประดับบ้าน

คุณลุงสละ นิรากรณ์ ประธานกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกหงส์เหิน เล่าให้ฟังว่า กลุ่มผู้ปลูกหงส์เหินมีสมาชิก 10 ราย ส่วนตัวมีพื้นที่ปลูกพืชผสมผสาน 9 ไร่ ปลูกไม้ผลหลากหลายชนิด ปลูกพืชผักสวนครัวและปลูกไม้ดอกไม้ประดับ หงส์เหินหรือดอกเข้าพรรษาได้ปลูกเป็นพืชแซม เป็นพืชเศรษฐกิจเสริมรายได้ การปลูกพืชผสมผสานนี้ได้ช่วยให้ลดความเสี่ยงด้านการผลิตการตลาด ได้เก็บผลผลิตไปกิน เหลือขายและเพื่อการยังชีพในแบบวิถีพอเพียง

คุณลุงสละ นิรากรณ์ กับการปลูกหงส์เหินพืชเศรษฐกิจท้องถิ่น

ต้นหงส์เหิน เป็นไม้ดอกเศรษฐกิจพื้นบ้าน เจริญเติบโตได้ดีในเขตร้อนชื้น ตามชายป่าหรือใต้ร่มเงาไม้ใหญ่ ชอบดินร่วนซุย ดอกมีหลากหลายสี เช่น สีเหลือง ขาว ม่วงหรือสีชมพู มีรูปทรงที่งดงามแตกต่างกันไป ต้นหงส์เหินเจริญเติบโตออกดอกในช่วงฤดูฝนเพียงปีละครั้ง จากนั้นจะพักตัวในช่วงฤดูแล้ง และก่อนฤดูฝนหรือก่อนเข้าพรรษาต้นหงส์เหินก็จะแตกต้นเจริญเติบโตมีดอกออกมาใหม่

หงส์เหินเป็นไม้ดอกที่ชอบดินร่วนซุยและร่มเงา

ลำต้น ต้นหงส์เหินมีการเจริญเติบโตเป็นกลุ่มกอ มีลำต้นที่เป็นหัวอยู่ใต้ดินประเภทเหง้า มีรากทำหน้าที่สะสมอาหารในลักษณะอวบน้ำคล้ายรากกระชายเรียงอยู่โดยรอบหัว ต้นมีความสูง 30-80 เซนติเมตร

ใบ มีลักษณะเป็นรูปใบหอกคล้ายใบกระชายแต่มีขนาดเล็กกว่า เป็นใบเดี่ยวเรียงยาว แตกใบออกเรียงสลับซ้ายขวาเป็น 2 แถวในระนาบเดียวกัน ขนาดใบมีความกว้าง 5-8 เซนติเมตร และยาว 10-45 เซนติเมตร

เมื่อปฏิบัติดูแลบำรุงรักษาดีทำให้ต้นหงส์เหินติดดอกงาม

ดอก ต้นหงส์เหินจะแทงดอกออกมาจากส่วนยอดของลำต้น ดอกออกเป็นช่อโค้งและห้อยตัวลงอย่างอ่อนช้อยสวยงาม ก้านช่อดอกยาว 15-40 เซนติเมตร ดอกมีกลีบประดับแตกต่างกันหลายรูปทรงและหลายสี

โรคที่สำคัญ ที่พบได้แก่ โรคหัวเน่า ซึ่งมีสาเหตุที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ในแปลงปลูกชื้นแฉะและอากาศร้อนชื้น ป้องกันกำจัดโดยอย่าให้มีน้ำขังแฉะในพื้นที่แปลง ถ้าพบต้นเป็นโรคให้ถอนไปเผาไฟหรือขุดหลุมฝังดินให้ไกลจากแหล่งปลูก โรคแอนแทรกโนส อาจมีสาเหตุที่เกิดจากเชื้อราระบาดในช่วงที่มีความชื้นสูง มีหมอก น้ำค้างมาก อากาศถ่ายเทไม่สะดวก ป้องกันกำจัดโดยการจัดการแปลงให้โปร่ง เพื่อให้อากาศถ่ายเทสะดวก

ขยายพันธุ์ด้วยการแยกเหง้าไปปลูกในดินร่วนซุย ทำได้ง่าย สะดวกรวดเร็วได้ผลดี

การขยายพันธุ์ ต้นหงส์เหินขยายพันธุ์ได้ด้วยการเพาะเมล็ดและแยกเหง้า แต่วิธีการแยกเหง้าจะทำได้ง่ายและสะดวกรวดเร็วได้ผลดี วิธีการคือ ขุดเหง้าใต้ดินระยะพักตัวในช่วงฤดูแล้งแล้วปลิดแยกเป็นหัวๆ นำไปลงปลูกในดินร่วนซุยที่แปลงเพาะหรือถุงดำ แล้วให้น้ำพอชุ่ม จากนั้น 10-15 วันหน่อก็จะแตกต้นขึ้นมาใหม่และเจริญเติบโตต่อไป

หงส์เหินดอกสีขาว พร้อมเทียนธูปที่จัดเป็นกำนำมาตักบาตรพระ

การปฏิบัติดูแลบำรุงรักษา ได้หว่านปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกหลังการปลูกให้ทั่วแปลงประมาณ 1 ตัน ต่อไร่ ในช่วงใบอ่อนได้ใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 อัตรา 50 กิโลกรัม ต่อไร่ ด้วยการหว่านปุ๋ยห่างโคนต้นให้ทั่วแปลงปีละครั้ง ให้น้ำพอชุ่ม ต้นหงส์เหินต้องได้รับน้ำพอเพียงแต่ไม่ชอบน้ำขังแฉะ ถ้าพื้นที่แปลงปลูกดินแห้งได้จัดการให้น้ำเพิ่ม

วันเข้าพรรษาชาวพุทธหลั่งไหลมาตักบาตรพระบริเวณหน้าวัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร

การตัดดอก เมื่อถึงช่วงฤดูฝนต้นหงส์เหินเจริญเติบโตเต็มที่จะแทงช่อดอกออกมาจากส่วนยอดของลำต้น ดอกจะโค้งห้อยตัวลงอ่อนช้อยสวยงาม การตัดใช้กรรไกรตัดที่โคนก้านช่อดอกให้ก้านช่อดอกยาวเหมาะสม เลือกตัดดอกบานเหมาะสม กลีบประดับบานไม่ถึงปลายช่อ มีดอกจริงบาน 3-5 ดอกต่อช่อ มีสีสดไม่เหี่ยว ตัดแต่งใบออกให้เหลือใบบนไว้ใบเดียว จัด 3-9 ดอกมัดรวมกันเป็นกำ แช่น้ำไว้ในที่ร่มเพื่อรอพ่อค้าเข้ามาซื้อนำไปจัดการขายให้กับพุทธศาสนิกชนที่บริเวณใกล้วัด หงส์เหินที่ปลูกเป็นพืชแซมในแปลงปลูกพืชผสมผสานคิดเป็นพื้นที่ปลูกเกือบ 5 ไร่ ปลูกเป็นพืชเศรษฐกิจเสริมรายได้ ซึ่งแต่ละปีจะมีดอกทยอยออกมาให้ตัดเก็บ ทำให้มีรายได้มากกว่า 8,000 บาท ต่อไร่ ราคาซื้อขายขึ้นลงเป็นไปตามกลไกตลาด

คุณเพียงนภา จัดดอกหงส์เหินให้สวยงามเพื่อขายให้กับผู้มาร่วมทำบุญตักบาตรพระ

คุณลุงสละ เล่าให้ฟังในท้ายนี้ว่า การปลูกหงส์เหินในพื้นที่เดิมนาน 2 ปี เมื่อตัดเก็บดอกหงส์เหินหมดแล้ว ได้ขุดต้นที่ไม่สมบูรณ์ออก จัดระยะระหว่างต้นและแถวให้ห่างกันพอเหมาะเพื่อให้พื้นที่แปลงโปร่ง ได้รับแสงแดดและอาหารพอเพียง จะทำให้ต้นหงส์เหินเจริญเติบโตพร้อมติดดอกสวยงามในครั้งต่อไป

การตลาด ทุกปีพ่อค้าคนกลางหรือผู้ประกอบการค้าจะเข้ามาซื้อดอกหงส์เหินหรือดอกเข้าพรรษาถึงในสวน เพื่อนำไปจัดประกอบกับเทียนธูปให้ได้ทั้งกำเล็ก-ใหญ่ เตรียมไว้ขายให้กับพุทธศาสนิกชนหรือประชาชนได้ซื้อดอกหงส์เหินไปตักบาตรพระ ที่ราคาชุดละ 30 บาทขึ้นไป ส่งผลให้การเงินมีการหมุนเวียนและกระจายรายได้ในชุมชนปีละเป็นเงินล้านบาท ที่สำคัญได้ช่วยสืบสานประเพณีหนึ่งเดียวในโลกให้คงอยู่สืบไป

หงส์เหินดอกไม้งามมีหลายสีหลายชนิดจัดไว้ให้เลือกซื้อ

เติมสุขทำบุญสร้างกุศลผลบุญ ทุกวันเข้าพรรษาหรือวันอื่นๆ ทุกๆ ปี เป็นวันที่ชาวพุทธทั้งในจังหวัดสระบุรีและใกล้เคียงได้เวียนวนไปตักบาตรพระด้วยดอกหงส์เหินหรือดอกเข้าพรรษาตามศรัทธาและความเชื่อว่าเป็นสิริมงคลกับตนเองและครอบครัว ได้ร่วมกันสืบสานประเพณีที่งดงาม อีกทั้งยังช่วยส่งเสริมให้เกษตรกรผู้ปลูกหงส์เหินหรือดอกเข้าพรรษามีการยกระดับรายได้ให้นำไปสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อความมั่นคงและยั่งยืน

ดอกหงส์เหินจัดเป็นกำวางขายกำละ 30 บาทขึ้นไป

เรื่องราว วิถีชาวพุทธ ตักบาตรพระด้วยหงส์เหินดอกไม้งาม ไม้ตัดดอกเศรษฐกิจท้องถิ่น เป็นการทำบุญตักบาตรพระด้วยดอกหงส์เหิน ชาวพุทธได้ร่วมกันสืบสานประเพณีหนึ่งเดียวในโลก และช่วยให้เกษตรกรมั่นคงในด้านรายได้ สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ คุณลุงสละ นิรากรณ์ เลขที่ 14 หมู่ที่ 8 โปร่งตะแบก ตำบลพุคำจาน อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี โทร. (081) 852-3715 หรือที่สำนักงานเกษตรอำเภอพระพุทธบาท โทร. (036) 266-741 ก็ได้