ที่มา | รายงานพิเศษ เกษตรรอบบ้าน สร้างง่ายและทำเงิน |
---|---|
ผู้เขียน | สาวบางแค 22 |
เผยแพร่ |
ทุกวันนี้ การทำเกษตรกลางกรุง ไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป กระทั่งพื้นที่ดาดฟ้าที่ว่างเปล่าก็สามารถใช้เป็นพื้นที่เพาะปลูกพืชสวนครัวได้ หากใครมีพื้นที่น้อยก็สามารถปลูกพืชผัก ปลูกดอกไม้ได้ในรูปแบบ keyhole garden หรือที่เรียกกันติดปากว่า “แปลงผักรูกุญแจ” นั่นเอง วิธีนี้ นอกจากได้ปลูกผักสดไร้สารพิษแล้ว เศษอาหารที่เหลือทิ้งในบ้าน ยังนำมาต่อยอดเป็นปุ๋ยหมักบำรุงพืชผัก ให้เรากินได้อีกด้วย

ชุมชนนิเวศสันติวนา
หากใครสนใจเรื่องการปลูกพืชผัก ในรูปแบบ keyhole garden หรือ “แปลงผักรูกุญแจ” แวะไปเรียนรู้ได้ที่ ชุมชนนิเวศสันติวนา ของ มูลนิธิอุร์สุลินเพื่อการศึกษา ตั้งอยู่แถวถนนสรงประภา ดอนเมือง กรุงเทพฯ ปัจจุบัน มูลนิธิศูนย์สื่อเพื่อการพัฒนา ทำหน้าที่เป็นผู้จัดการและพัฒนาพื้นที่ชุมชนนิเวศสันติวนา ให้เป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องการเกษตร พลังงาน สิ่งแวดล้อม และจัดหลักสูตรอบรมเชิงปฏิบัติการติดตั้งแผงโซลาร์เซลล์ผลิตไฟฟ้าใช้เองในบ้านเรือนและการเกษตร อบรมหลักสูตรการทำสบู่ แชมพู และน้ำมันหอมระเหย Essential Oil จากวัตถุดิบธรรมชาติ ฯลฯ
แปลงผักรูกุญแจ
keyhole garden หรือ “แปลงผักรูกุญแจ” มีจุดเริ่มต้นในทวีปแอฟริกา โดยมีเป้าหมายให้ชาวแอฟริกาที่อยู่อาศัยในสภาพภูมิประเทศแห้งแล้ง ยากต่อการทำเกษตร สามารถปลูกผักกินได้ตลอดทั้งปี แปลงผักรูกุญแจมีรูปทรงที่สวยงาม คงทน เป็นทั้งแปลงปลูกผักและหมักปุ๋ย ที่ดูแลจัดการง่ายแล้ว ยังช่วยประหยัดน้ำเพราะสามารถเก็บกักความชื้นภายในบ่อไว้ได้
นวัตกรรมแปลงผักรูกุญแจ ถูกออกแบบให้มีรูปทรงคล้ายรูกุญแจ สูงจากพื้นประมาณ 1 เมตร สำหรับใส่เศษพืชผักที่เหลือทิ้งจากครัวเรือน ช่วยลดขยะเปียก เศษใบไม้แห้งจากชุมชนและครัวเรือน มีลักษณะคล้ายกับการทำปุ๋ยหมักไม่กลับกอง นวัตกรรมถูกเผยแพร่ไปทั่วโลกช่วยให้ประชาชนสามารถผลิตอาหารที่ปลอดภัยเพื่อบริโภคในครัวเรือน
วิธีทำแปลงผักรูกุญแจ
การสร้างแปลงผักรูกุญแจ เริ่มจาก วัดพื้นที่ ตั้งโครงไม้ไผ่และตาข่าย เพื่อให้พืชได้รับธาตุอาหารอย่างทั่วถึง แปลงผักควรมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 180 เซนติเมตร สูงประมาณ 30 เซนติเมตรขึ้นไป เว้นช่องทาง ประมาณ 60 เซนติเมตร สำหรับเดินเข้าไปยังกลางแปลง ที่เรียกว่า รูกุญแจ ใช้เป็นบ่อปุ๋ยหมัก ซึ่งทำจากไม้ไผ่กั้นเป็นแท่งวงกลม ล้อมรอบด้วยแผงตาข่าย สูงประมาณ 90 เซนติเมตร ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 30 เซนติเมตร บริเวณก้นบ่อปุ๋ยหมัก รองด้วยก้อนหิน เศษอิฐ กิ่งไม้ เพื่อทำหน้าที่รักษาความชื้นในแปลงไม่ให้ไหลลงพื้นดินชั้นล่าง ใส่เศษฟางปูทับชั้นบน ขั้นตอนต่อมา ผสมดินลงในแปลงปลูกผัก คลุมฟาง หมักดินไว้ประมาณ 3 สัปดาห์ ก่ออิฐล้อมรอบแปลง ก่อนย้ายกล้าผักหรือดอกไม้นำมาปลูก
การสร้างแปลงปลูกรูกุญแจ ทำให้มีพืชผักไว้บริโภคและมีแปลงไม้ดอกที่สวยงามแล้ว ยังสามารถทำปุ๋ยหมักเพื่อใช้ในครัวเรือนได้อีก โดยนำเศษอาหาร วัชพืช หรือเศษใบไม้มาลงในบ่อตรงกลาง หากใส่ไส้เดือนลงไปด้วย ยิ่งช่วยกำจัดขยะอินทรีย์ได้ดีขึ้น หรือบางท้องถิ่นใส่น้ำหมักชีวภาพลงไป ทำให้เกิดการย่อยสลายเศษใบไม้แห้งที่ใส่ลงไปได้เร็วขึ้น ดินมีความร่วนซุย ไม่มีกลิ่นเหม็น พืชเจริญเติบโตได้ดี
หากนำนวัตกรรมนี้ไปใช้งาน ไม่ต้องห่วงกังวลว่า ความร้อนจากกระบวนการหมักที่เกิดขึ้นภายในบ่อจะส่งผลต่อการเจริญเติบโตของพืชด้านบนเนื่องจากมีการระบายความร้อนผ่านท่อตาข่ายที่อยู่ตรงกลางบ่อปุ๋ยหมักแล้ว นอกจากนี้ บริเวณภายในฐานของแปลงปลูกรูกุญแจ ที่ปูพื้นด้วยเศษก้อนหิน ก้อนอิฐ ทำให้เกิดการถ่ายเทของน้ำและอากาศด้านล่างได้สะดวกมากยิ่งขึ้น เมื่อเวลาผ่านไปประมาณ 3-4 เดือน ใบไม้ในบ่อเกิดการย่อยสลายลงระบบรากของพืชที่ปลูกเหล่านี้ก็สามารถชอนไชลงไปหาแร่ธาตุอาหารได้จึงสามารถเจริญเติบโตได้อย่างดี ดังนั้น นวัตกรรมนี้จึงเหมาะกับการปลูกพืชอายุสั้นระบบรากตื้นในช่วงแรก ซึ่งส่วนใหญ่มักเป็นพืชผักสวนครัว เช่น โหระพา กะเพรา คะน้า ต้นหอม ฯลฯ เมื่อดินเกิดการยุบตัวลงจึงสามารถปลูกพืชที่มีระบบรากลึกได้เพื่อให้ใช้อาหารในระดับล่างได้ โดยดินและเศษใบไม้แห้งในแปลงปลูก เมื่อเกิดการย่อยสลายที่สมบูรณ์แล้วสามารถขุดออกมาเพื่อใช้เป็นปุ๋ยหมักได้อีกด้วย
วงกลมกล้วย (Banana circle)
วงกลมกล้วย (Banana circle) หรือเรียกสั้นๆ ว่า การทำวงบ่อกล้วย เป็นอีกหนึ่งนวัตกรรมที่ชุมชนนิเวศสันติวนา นำมาเผยแพร่ให้แก่ประชาชนที่สนใจ การทำวงบ่อกล้วย ให้ประโยชน์มากกว่าการปลูกกล้วย วิธีนี้ใช้กล้วยเป็นพี่เลี้ยงให้กับพืชที่ปลูกร่วมแปลง ลักษณะคล้ายหลุมพอเพียง สามารถปลูกพืชได้หลายชนิด นับเป็นการใช้พื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุดสำหรับผลิตพืชผักปลอดภัยไว้บริโภคในครัวเรือน
การทำวงบ่อกล้วย เริ่มขุดดินขึ้นมาทำเป็นเนินรอบๆ หลุม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1 เมตร ความลึกประมาณ 40 เซนติเมตร ขอบหลุมกว้างประมาณ 30 เซนติเมตร นำต้นกล้วย 5-6 ต้น มาปลูกรอบหลุมแบบวงกลม ตรงกลางวงกลมใส่เศษอาหารหรือเศษใบไม้ที่สามารถย่อยสลายเป็นปุ๋ยได้ และปลูกพืชสวนครัวหรือผักอายุสั้นเป็นพืชร่วมแปลง เช่น ต้นหอม ผักชี พริก ฯลฯ วิธีนี้ พืชสามารถเจริญเติบโตได้โดยไม่ต้องดูแลใส่ปุ๋ย เพราะมีหลุมปุ๋ยหมักอยู่ตรงกลางวงกลมแล้วนั่นเอง

ชุมชนนิเวศสันติวนา เป็นองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร เปิดเป็นศูนย์การเรียนรู้ด้านเกษตรอินทรีย์ พลังงานทางเลือกและการอนุรักษ์ธรรมชาติและป่าในเมือง พร้อมแบ่งปันความรู้ด้านการเกษตร เช่น การทำปุ๋ยหมักไม่กลับกอง การทำปุ๋ยโบกาชิ การผลิตถ่านชีวภาพ (Biochar) ช่วยปรับปรุงดินและเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร การปลูกผักในภาชนะ การปลูกผักในแปลง ฯลฯ สามารถติดตามข่าวสารและกิจกรรมต่างๆ ของ ชุมชนนิเวศสันติวนา ได้ทางเฟซบุ๊ก : Santi Wana Eco Community ชุมชนนิเวศน์สันติวนา ผู้สนใจสามารถแวะเยี่ยมชมศูนย์การเรียนรู้แห่งนี้ ได้ที่ เลขที่ 53/2 ซอยวัดเวฬุวนาราม 18 ถนนสรงประภา เขตดอนเมือง กรุงเทพฯ เบอร์โทร. 095-067-2728
ขอบคุณข้อมูลและภาพประกอบข่าวจาก เฟซบุ๊ก : Santi Wana Eco Community ชุมชนนิเวศน์สันติวนา