เผยแพร่	วันศุกร์ที่ 14 มิถุนายน พ.ศ.2562

คนทีเขมา

Vitex negundo L.

 คนทีเขมา พืชศักดิ์สิทธิ์พิชิตโรคภัย

คนทีเขมา เป็นสมุนไพรที่เก่าแก่ชนิดหนึ่ง แม้จะไม่ได้มีถิ่นกำเนิดอยู่ในบ้านเรา แต่คงเข้ามาเป็นเวลานมนานแล้ว พร้อมๆ กับคนทีสอ ในภาษาพื้นบ้านจะเรียกพืชทั้งสองชนิดนี้เหมือนกัน เช่น ผีเสื้อบ้าง ดินสอบ้าง แต่แยกเป็นดำกับขาว เช่น ผีเสื้อดำ หมายถึง คนทีเขมา ผีเสื้อขาว หมายถึง คนทีสอ หมอยาจะบอกว่าสมุนไพรสองชนิดนี้ใช้แทนกันได้ แต่หมอยาไทยนิยมคนทีสอมากกว่า เพราะกลิ่นดีกว่า

คนทีเขมา มีชื่อในภาษาสันสกฤต ว่า เนอกันดิ (nirgundi) มีความหมายว่า ปกป้องโรคภัย การรอดพ้นจากโรคภัยไข้เจ็บ การรอดพ้นจากโรคภัยไข้เจ็บ ซึ่งคล้ายกับความเชื่อของบ้านเราว่า คนทีเขมา คือผีเสื้อ ผู้ปกป้อง ซึ่งผีเสื้อหมายถึงผีดีที่ดูแลพื้นที่นั้นๆ เช่น ผีเสื้อสมุทร หมายถึง ผู้ปกป้องมหาสมุทร เป็นต้น

ลักษณะทั่วไป

ไม้พุ่ม ใบประกอบแบบนิ้วมือ มี 5 ใบย่อย เรียงตรงข้ามดอกช่อแยกแขนง มีกลิ่นหอม กลีบดอกสีขาว ออกที่ปลายกิ่ง ผลสด รูปกลม

การขยายพันธุ์

เพาะเมล็ด ปักชำ กิ่งตอน

คนทีเขมา เฝ้าเลือดลมผู้หญิง

คนทีเขมา มีกลิ่นหอม นิยมใช้เข้ายาอาบ ยาอบ ยาประคบสำหรับผู้หญิง เป็นยาต้มกินก็ดี ทำให้เลือดลมดี ผู้หญิงที่เลือดแห้งประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ หรือมีอาการผิดเลือดผิดลม ถ้าใช้สมุนไพรต้นนี้ต้มกิน ต้มอาบเป็นประจำ จะลดอาการไม่สบายก่อนมีประจำเดือน เช่น ปวดหัว วิงเวียน ท้องอืด ปวดเมื่อยตามตัว หงุดหงิด ฉุนเฉียว อารมณ์แปรปรวนง่าย ร้องไห้ง่าย ขี้ลืม นอนไม่หลับ พูดเพ้อเจ้อ สับสน บวมและเจ็บตึงเต้านม นอกจากนี้ ยังช่วยรักษาอาการเลือดจะไปลมจะมา ซึ่งภาษาสมัยใหม่เรียกว่า วัยหมดประจำเดือน และเหมาะกับผู้หญิงหลังคลอด เนื่องจากมีสรรพคุณช่วยขับน้ำนม ขับเหงื่อ โดยใช้เปลือกต้น ผล ใบ ต้มกิน หรือดองกิน ซึ่งสอดคล้องกับการใช้ในยุโรปสมัยโบราณที่ใช้พืชตระกูลนี้ เป็นยาขับประจำเดือนและขับน้ำนม คนทีเขมายังช่วยในเรื่องผิวพรรณ ถ้าต้มกิน ต้มอาบ เป็นประจำจะทำให้ผิวพรรณผุดผ่องเป็นยองใย เหมาะที่จะนำมาใช้ในสปา หรือทำครีมบำรุงผิว

ตำรับยา

ยาดองเบื่อผัว

ใช้เมล็ดคนทีเขมา ตำให้แตกแล้วนำมาดองเหล้า กินครั้งละ 0.5-1 ถ้วยตะไล เช้า-เย็น ช่วยรักษาอาการไม่สบายก่อนมีประจำเดือน อารมณ์แปรปรวนหลังคลอด

ยาบำรุงเลือดลม

นำกิ่ง ก้าน ใบ ผล ของคนทีเขมามาตากแห้ง แล้วนำมาดองเหล้ากิน ผลควรทุบให้แตกก่อนนำมาดอง กินครั้งละ 1 เป๊ก (30 ซีซี) วันละ 1-2 กินเป็นประจำ เลือดลมจะดีไม่มีสิวฝ้า

ยาแก้ปวดท้องขณะมีประจำเดือน

ประจำเดือนไม่ปกติ มีอาการหงุดหงิดช่วงมีประจำเดือน

เอาเมล็ดคนทีเขมาบดเป็นผง ผสมน้ำผึ้ง ปั้นเป็นลูกกลอน รับประทานครั้งละ 2 เม็ด เช้า-เย็น

ยาต้มแก้เลือดแห้ง

เปลือกไม้แดง รากมะตูม รากคนดินสอดำ (คนทีเขมา) รากมะอึก เปลือกเพกา ไผ่สีสุก ฝาง ต้มกิน แก้เลือดแห้งดีนักแล ฯ

ศูนย์ข้อมูลสมุนไพร โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร

หรือถ้าหากต้องการความรู้เพิ่มเติมในเรื่องของการใช้สมุนไพร ไปพบกันได้ที่ งาน “Healthcare เรียนรู้ สู้โรค 2019” วันที่ 27 – 30 มิถุนายน 2562  ที่ Hall 5 อิมแพคเมืองทองธานี