ที่มา	หมอเกษตรทองกวาว
ผู้เขียน	หมอเกษตร ทองกวาว
เผยแพร่	วันพฤหัสที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ.2562

อ่านแล้วหายสงสัย

เรียน คุณหมอเกษตร ทองกวาว ที่นับถือ

ผมชอบเดินชมตลาดสดอยู่เสมอ โดยเฉพาะในโซนของผักสด ผมเกิดสงสัย เพราะมีพืชหัวหลากหลายชนิด รูปแบบแตกต่างกันไป ในทางวิชาการเขาได้จำแนกไว้อย่างไร จะได้จำไว้ว่าเป็นส่วนราก หรือลำต้น เพราะว่าส่วนดังกล่าวสามารถนำไปขยายพันธุ์ได้อีกด้วย ผมขอคำอธิบายด้วยครับ

ขอแสดงความนับถืออย่างสูง

สุรวิทย์ อำนวยเวช

สมุทรปราการ

ตอบ คุณสุรวิทย์ อำนวยเวช

ตามที่คุณสุรวิทย์ ถามมานั้น เป็นลักษณะประจำของพืชในแต่ละวงศ์ ในส่วนที่ดูเป็นหัวของพืชชนิดนั้นๆ จะทำหน้าที่เหมือนกันคือ เป็นที่สะสมอาหารประเภทแป้งและน้ำตาล เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แล้วยังเป็นส่วนขยายพันธุ์พืชได้ด้วย ซึ่งล้วนเป็น ลำต้นใต้ดิน (Under grown stem) ผมขอเริ่มจาก เง้า (Rhizome หรือ Rootstock) เป็นลำต้นใต้ดินที่เจริญเติบโตไปตามแนวขนานกับผิวดิน มีลักษณะแตกออกเป็นแขนง หรือยืดตัวออกไปรอบข้าง รูปร่างกลม ยาว  มีข้อปล้องสั้นๆ ลำต้นและใบแทงขึ้นมาเหนือผิวดิน และมีส่วนของรากแทงหยั่งลงไปในดิน ตัวอย่าง ขมิ้น ขิง ข่า และพุทธรักษา ทิวเบอร์ (Tuber) เป็นประเภทลำต้นใต้ดินสั้นๆ มีข้อและปล้อง 3-4 ปล้อง ไม่มีใบ ทำหน้าที่สะสมอาหาร รูปร่างอวบและกลม มีตาอยู่รอบบริเวณปล้องตาที่บุ๋มลงไปเล็กน้อย ตาเหล่านี้สามารถงอกเป็นต้นขึ้นได้ เช่น หัวมันฝรั่ง และมันหัวเสือ บัลบ์ (Bulb) เป็นลำต้นใต้ดินที่ตั้งตรง มีข้อปล้องสั้นมาก ตามปล้องมีใบเกล็ด ทำหน้าที่สะสมอาหาร ซ้อนห่อหุ้มลำต้นเอาไว้เป็นชั้นๆ จำนวนหลายชั้น ทำให้เห็นเป็นลักษณะกลม ใบชั้นนอกสุดลีบ แบน ไม่สะสมอาหาร ส่วนล่างสุดของลำต้นมีรากเป็นกระจุก ตัวอย่าง หอม กระเทียม พลับพลึง และว่านสี่ทิศ

คอร์ม (Corm) เป็นลำต้นใต้ดินที่มีลำต้นตั้งตรง ลักษณะกลมยาว หรือกลมแบน ตามข้อมีเกล็ดบางๆ หุ้ม ลำต้นสะสมอาหารทำให้ดูอวบมีตามข้อ สามารถงอกเป็นใบโผล่ขึ้นเหนือดิน หรืออาจแตกเป็นลำต้นใต้ดินขึ้นใหม่ได้ ด้านล่างของลำต้นมีรากฝอยเส้นเล็กๆ จำนวนมาก ตัวอย่าง เผือก แห้ว บัวสวรรค์ และซ่อนกลิ่น ไหล (stolon หรือ runner) ชนิดลำต้นเป็นสายกลมยาว เลื้อยไปตามผิวดินหรือผิวน้ำ มีข้อปล้องห่างกัน 20-25 เซนติเมตร ตามข้อเกิดรากแล้วแทงลงดินเพื่อช่วยพยุงลำต้นและที่ข้อจะมีตาเจริญเกิดขึ้นไปเป็นแขนง ยืดยาวออกขนานไปกับพื้นดินหรือผิวน้ำ แล้วงอกรากทำให้เกิดเป็นต้นใหม่ ตัวอย่าง สตรอเบอรี่ บัวบก ผักบุ้ง และหญ้านวลน้อย

ตามที่ผมเล่ามานี้ คงพอจะทำให้เข้าใจได้นะครับ