ผู้เขียน	กิตติวัฒน์ จำนงค์โชค
เผยแพร่	วันอังคารที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2563

โลกของเราในปัจจุบันนี้ กำลังประสบปัญหาทางด้านมลพิษและสิ่งแวดล้อมเป็นอย่างมาก เราจะสังเกตได้จากสภาพอากาศที่มีฝุ่นละอองขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน การเกิดน้ำท่วม ภัยแล้ง และ ฤดูการที่แปรปรวนภัยพิบัติเหล่านี้ที่เกิดขึ้นเหล่านี้มีเพียงส่วนน้อยเท่านั้นที่เกิดจากธรรมชาติ เพราะส่วนใหญ่เกิดจากฝีมือมนุษย์ ที่พยายามจะแสวงหาผลประโยชน์ละพัฒนาประเทศชาติโดยไม่มีการจัดการทรัพยากรทางธรรมชาติให้เกิดความสมดุล ทั้งการจักตั้งโรงงานก่อสร้าง การขุดเจาะเพื่อทำเหมือง โรงงานไฟฟ้า โรงงานผลิตพลาสติก โรงงานเหล่านี้นำความเจริญมาให้กับประเทศมาก แต่ไม่เท่ากับการทำลายธรรมชาติที่จีมผลต่อไปในระยะยาว เรากำลังขาดความนึกคิดไปว่า การพัฒนาประเทศที่แท้จริงคือการคือ การที่รามีจุดยืนเป็นของตัวเองไม่ใช้การทำตามค่านิยมของต่างชาติ เมื่อประเทศไทยคือประเทศที่มีดินดีอุดสมบูรณ์ไปด้วยอาหารและแร่ธาตุในดิน เราจึงควนเน้นการพัฒนาไปทางด้านการเกษตร เช่น การทำเกษตรอินทรีย์ การใช้วัสดุที่มาจากธรรมชาติให้มากและให้เกิดประโยชน์อย่างสูงที่สุดเพื่อสร้างจุดยืนให้แก่ประเทศไทย

ทั้งนี้ผู้เขียนได้มีประสบการณ์ในการศึกษาด้านการตลาดและการบริหารจัดการเกษตรอินทรีย์ในรายวิชาเรียนจึงได้ไปเห็นวิถีชีวิตของเกษตรกรและได้ลงมือปฏิบัติทำจริง ในโครงการ “ต้นแบบการทำเกษตรอินทรีย์” (The KMITL organic agriculture model) ที่ตำบล องค์พระ อำเภอ ด้านช้าง จังหวัด สุพรรณบุรี โดยมี    ผศ.ดร. สุพัตรา โพธิ์เอี่ยม  เป็นหัวหน้าโครงการและเป็นอาจารย์ประจำวิชา การตลาดและการบริหารจัดการเกษตรอินทรีย์ (Marketing And Management of organic Agriculture) คณะวิทยาศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจาคุณทหารลาดกระบัง โดยตัวผู้เขียนได้เลือกทำหัวข้อ เรื่อง ประโยชน์ของใบตองและต้นกล้วยเพราะเล็งเห็นว่าเป็นสิ่งที่น่าสนใจและควรแก่การนำมาบอกเล่าถึงคุณประโยชน์ที่ของต้นกล้วยและใบตอง จากปัญหาข้างต้นที่ได้กล่าวมาแล้ว สังคมไทยได้รับผลกระทบจากปัญหาสิ่งแวดล้อมอย่างมากเช่นการจัดการกับขยะพลาสติก โดยสาเหตุสำคัญคือพลาสติกเพราะพลาสติกต้องใช้เวลานานในการย่อยสลาย และหากกำจัดโดยการเผาก็จะก่อให้เกิดการส่งสารพิษทางอาการเป็นวงกว้างและสารพิษกับมาสู่ตัวเราเอง เนื่องในประเทศไทยมีการใช้วัสดุที่เป็นพลาสติกเป็นจำนวนมากเพราะใช้งานง่าย สะดวกโรงงานสามารถผลิตได้ในปริมาณมากๆและใช้เวลารวดเร็วในการจัดจำหน่าย ด้วยเหตุนี้เราจึงหนี้ไม่พ้นที่จะพบเห็นพลาสติกอยู่ตามท้องถนนทั่วไป อยู่ในถังขยะทุกใบ ทั้งๆที่เราสามารถจะใช้วัสดุมาทดแทน เช่น ใบตองได้เพราะไม่ก่อให้เกิดมลพิษทางสิ่งแวดล้อมแถมยังเป็นการช่วยรักษาธรรมชาติเพราะเป็นวัสดุที่ย่อยสลายได้ง่ายเป็นพืชหมุนเวียนสามารถทำเป็นปุ๋ยให้พืชชนิดอื่นได้และหาได้ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ มีราคาถูก

ใบตองเป็นพืชธรรมชาติที่อยู่คู่กับคนไทยมาตั้งแต่สมัยอดีตโดยมีการใช้ประโยชน์มาโดยตลอด ทั้งทางด้านพิธีกรรมประเพณีต่างๆ เช่น ประเพณีลอยกระทง กระทงที่ทำจากใบตอง การบายศรี การบวงสรวงต่างๆ กรวย มาลัย การนำใบตองมาใช้ยังเป็นการอนุรักษ์วัฒนธรรมไทยอีกด้วย อย่างการแห่ขบวนขันหมากก็ยังมีการใช้หน่อกล้วย และการละเล่นม้ากร้านกล้วย ทางด้านชีวิตประจำวัน กรนำมาทำเป็นวัสดุห่อขนม ห่ออาหาร ที่รองอาหาร หรือวางขนม  ทำเป็นภาชนะใส่อาหาร ถ้ามีการคัดสันใบตองควรเลือกใบตองจากต้นกล้ายที่ผ่านการปลูกแบบออแกนิคเพราะจะต้องสะอาดไม่มีสารเคมีเจือปน เมื่อสัมผัสกับอาหารจะมีความปลอดภัยต่อผู้บริโภคมากขึ้น การใช้ใบตองห่ออาหาร จะทำให้อาหารสุกได้ง่ายขึ้นโดยการใช้พลังงานความร้อนต่ำเพราะความร้อนเข้าถึงอาหารได้ง่าย ต่างจากอาหารแช่แข็งสำเร็จรูปหรืออาหารที่ห่อหุ้มด้วยพลาสติกที่ต้องนำไปเข้าตู้ไมโครเวฟและใช้พลังงานความร้อนสูง

ไม่เพียงเท่านั้นประโยชน์ของต้นกล้วยและใบตองยังใช้เป็นของประดับและข้าวของเครื่องใช้ได้มากมาย เช่น สานเป็นปลาตะเพียน ใบตองแห้งนำมาเป็นที่มวนบุหรี่ สามารถนำต้นกล้วยที่ผ่านการตากแห้งนำมาลอกและฉีกออก เราจะได้สิ่งที่เรียกว่าเชือกกล้วย เชือกกล้วยสามารถนำมาใช้แทนเชือกได้เลยเพราะจะมีความเหนียวและนำมาสานเป็นสิ่งของเครื่องใช้ได้ สามารถนำมาขายเป็นการสร้างอาชีพให้แกตนเอง เช่น การสานกระเป๋า สานเป็นหมวก และของใช้ต่างๆได้มากมาย ในสมัยก่อนเรายังใช้ใบตองในการรักษาและปฐมพยาบาลได้ ใช้เป็นส่วนช่วยทาแผลไฟไหม้ เนื่องจากใบตองเป็นพืชที่มีความชุ่มชื้นจึงสามารถช่วยรักษาและบรรเทาอาการเจ็บปวดลงได้ ใช้เป็นพื้นรองนอนของผู้ที่บาดเจ็บจากแผลบุผอง

ใบตองยังใช้เป็นอาหารสำหรับการเลี้ยงสัตว์ได โดยใบตองสด มีวัตถุแห้ง และมีน้ำมาก มีสารอาหารที่สำคัญ เช่น โปรตีน เปรียบเทียบคุณค่าทางอาหารของใบตองสด กับพืชอาหารสัตว์อื่นๆ ใบตองสดมีระดับโปรตีนใกล้เคียงกับหญ้าขนสด (ใบกล้วยมีโปรตีนคิดจากนน้ำหนักแห้ง 12 เปอร์เซ็นต์ หญ้าขนมีโปรตีน 10 เปอร์เซ็นต์ โดยประมาณ) ส่วนใบของกล้วยไม่รวมก้านใบมี โปรตีนใกล้เคียงกับพืชตระกูลถั่ว ใบสดของต้นกล้วยจึงเป็นผลพลอยได้ที่น่าจะนำมาใช้เป็นอาหารหยาบสำหรับเลี้ยง โค-กระบือ ร่วมกับฟางข้าว และหญ้าแห้ง จะทำให้โค-กระบือกินอาหารมากขึ้น การนำใบกล้วยหั่นเป็นฝอยตากแห้งแล้ว นำมาผสมอาหารข้นเลี้ยงสุกร หรือสัตว์ปีก อาจจะเป็นอีกวิธีหนึ่งที่น่าจะลดต้นทุนการผลิตได้ เนื่องจากใบกล้วยมีเยื่อใยสูงไม่มากนัก สัตว์กระเพาะเดี่ยวสามารถย่อยและใช้ประโยชน์ได้

บทบาทความสำคัญของใบตองกับอนาคตในประเทศไทยที่เราต้องมีความตระหนัก การห่อใบตองแทนการใช้พลาสติก เป็นการเริ่มลดบรรจุภัณฑ์แบบใช้แล้วทิ้ง หันมาใช้วัสดุทางธรรมชาติที่หมุนเวียนได้แทน เราจะเห็นได้จากซุปเปอร์มาร์เก็ตหลายแห่ง เช่น ในจังหวัดเชียงใหม่ใช้การห่อใบตองแทนการใช้พลาสติก เป็นการใช้วัสดุทดแทนทางธรรมชาติเป็นการเริ่มต้นในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม การที่มีการเน้นรณรงค์ให้ผู้บริโภคลดพลาสติกหรือการนำพลาสติกไปแปรรูปก็ถือเป็นการแก้ปัญหาที่ปลายเหตุ ถือเป็นขั้นตอนหนึ่งที่ช่วยลดขยะใช้แล้วทิ้งในระดับหนึ่ง แต่ตัวแปรหลักที่จะแก้ปัญหาได้อย่างยั้งยืน คือเราต้องหาวัสดุมาทดแทนพลาสติกถึงจะตอบโจทย์ทั้งผู้ผลิตและผู้บริโภค โดยในปัจจุบัน ได้มีหลายประเทศในเอเชีย ตระหนักถึงปัญหา เช่น ประเทศเกาหลีใต้ ได้มีการแบนวัสดุใช้แล้วทิ้ง ไต้หวัน มีการเก็บค่าถุงพลาสติกเวลาใช้จ่าย จีนได้มีการแบนถุงพลาสติกบางประเภท ตั้งแต่ ปี ค.ศ.2008 ทำให้ลงการใช้พลาสติกได้ถึง 66 เปอร์เซนต์ และป้องกันพลาสติกลงสู่ทะเลได้กว่า 4 หมื่นล้านถุง ถึงเวลาที่ประเทศไทยต้องนำแนวคิดการใช้วัสดุทนแทนจากธรรมชาติ ซึ่งการเลือกใช้ใบตองอาจเป็นจุดเริ่มต้นในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในอนาคตได้ และเป็นการหันกลับมาใช้ทรัพยากรธรรมชาติภายในประเทศตนเองให้เกิดประโยชน์ให้สูงที่สุด

ผู้เขียนมีความหวังว่าการเขียนถึงคุณประโยชน์ของการใช้วัสดุทกแทนธรรมชาติจากใบตองในครั้งนี้จะสามารถทำให้ผู้อ่านได้เป็นถึงความเป็นมาเป็นไปในสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลอยู่ตลอดเวลา และ เราควรจะเลือกเปลี่ยนแปลไปในทางที่ถูกที่ควร การหันกลับมาบริโภคและสนับสนุนการทำเกษตรอินทรีย์ที่มีการเพาะปลูกภายในประเทศและสร้างมาตรฐานให้ทัดเทียมจนประเทศต่างๆยอมรับ รวมถึงการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมโดยใช้วัสดุจากธรรมชาติแทนการใช้พลาสติก ยังถือว่าเป็นจุดยืนของประเทศไทยได้ ซึ่งจะสามารถแข่งขันกับตลาดโลกได้ในอนาคต