ผู้เขียน	อดุลย์ศักดิ์ ไชยราช
เผยแพร่	วันพฤหัสที่ 16 มิถุนายน พ.ศ.2565

เมื่อก่อน บ้านเราเป็นเมืองธรรมชาติ ที่ชาวบ้านคลุกคลีใช้ชีวิตอยู่กับธรรมชาติ ป่าเขาลำเนาไพร พืชพรรณไม้ป่า ผักหญ้าริมทางเดิน ปลูกถั่วงาธัญญาหารเลี้ยงชีพ โรคภัยไข้เจ็บ เกิดจากธรรมชาติ บำบัดรักษาด้วยธรรมชาติ แบบภูมิปัญญาพื้นบ้าน พืชเกือบทุกชนิดเป็นยารักษาโรค เรียกกันว่า “สมุนไพร” วันนี้ บ้านเราเมืองเรา เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมอย่างมากมาย หลายสิ่งที่เคยมีได้สูญหายไป แต่ก็ยังมีหลายอย่างที่ยังคงอยู่ คงเป็นเพราะยังคงไว้ซึ่งคุณภาพและเป็นของดี ที่ยังฝังใจคนบ้านเราอยู่มิคลาย เช่น พืชเก่าแก่พื้นบ้านย่านชนบท พืชผักพื้นเมือง สมุนไพร อย่างเช่นผักชื่อนี้ “ผักฮ้วนหมู”

“ผักฮ้วนหมู” เป็นชื่อเรียกของคนทางภาคเหนือ “ฮ้วน” หมายถึง ขดลำไส้  มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dregea Volubilis stapf วงศ์ ASCLEPIADACEAE พบในป่าดงดิบ ป่าโปร่ง ชายป่า ป่าละเมาะ และสวนหลังบ้าน มีพบกระจายพันธุ์ในต่างประเทศ เช่น อินเดีย จีนตอนใต้ ไต้หวัน มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ และหลายประเทศในแถบอินโดจีน ขยายพันธุ์โดยการตัดชำกิ่งเถา ชอบพื้นที่ชื้น ขึ้นได้กับดินทุกชนิดที่ระบายน้ำดี ทนแล้งได้ดี อายุยืนหลายปี มีชื่อเรียกตามภูมิภาคต่างๆ ของบ้านเรา ภาคเหนือ เรียก ผักฮ้วนหมู ผักง้วนหมู ผักม้วนหมู ผักโง่น เครือเขาหมู ภาคอีสาน เรียก ผักง่วนหมู เครือเขาคลอน เครือเขาหัวคอน ภาคกลาง เรียก คันชุน กระทุงหมาบ้า ภาคตะวันตก เรียก มวนหูกวาง ภาคใต้ เรียก เถาคัน และชื่ออื่นๆ เช่น ผักมุ้งหมู ผักฮ้วน ผักง้วน ผักม้วน ก็เรียก

เป็นไม้ประเภทเถาเลื้อย เนื้อแข็ง พาดพันเกี่ยวเกาะขึ้นตามต้นไม้ใหญ่ กิ่งไม้ รั้ว ค้าง ลำต้นเป็นเถากลม ผิวตะปุ่มตะป่ำ มีช่องอากาศ เปลือกแก่สีน้ำตาลอ่อนถึงน้ำตาลเข้ม เปลือกอ่อนสีเขียวแข็งแรง มีความยาวกว่า 10 เมตร เคยพบต้นฮ้วนหมูพันขึ้นต้นมะม่วงพันธุ์พื้นเมือง ที่เรียกว่ามะม่วงสุกเขียว สูงเลยหลังคาบ้านที่ยกสูง เถาต้นฮ้วนหมู พันขึ้นไปชูช่อดอกใบเหนือพุ่มต้นมะม่วง ลำต้นใหญ่ แข็งแรง คนใช้เป็นบันไดไต่ปีนขึ้นต้นไม้ได้

ใบต้นผักฮ้วนหมู เป็นใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้าม รูปไข่เกือบกลม ปลายใบแหลม หรือยาวรี โคนใบมน หรือเว้า หรือป้าน กว้างประมาณ 5-10 เซนติเมตร ยาว 7-15 เซนติเมตร แผ่ใบค่อนข้างหนา ท้องใบสีเขียวอ่อนกว่าหลังใบ มีก้านใบยาว 3-4 เซนติเมตร ดอกออกเป็นช่อแบบกระจุกหรือพุ่ม ออกตามซอกใบ ระหว่างก้านใบ กลีบดอก และกลีบรองดอกมีสีเขียวอ่อน มี 5 กลีบ ปลายกลีบแยกเป็นแฉก รูปสามเหลี่ยม เมื่อดอกบานจะกว้างประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ติดผลเป็นฝัก โคนป่องและเรียวปลาย ยาว 7-10 เซนติเมตร มีขนอ่อนนุ่มคล้ายกำมะหยี่คลุม เมล็ดรูปไข่ กลมรี โค้งเว้า สีน้ำตาลอมเหลือง ผิวเรียบเป็นมันวาว ขอบมีครีบบาง มีพู่ขนสีขาวเป็นมันเหมือนเส้นไหม

ส่วนที่นำมาเป็นผัก ได้แก่ ส่วนยอดอ่อน ช่อดอก และฝักอ่อน รสชาติหวานมันอมขมนิดๆ นำมาลวกหรือต้มจิ้มน้ำพริก แกงใส่ปลาย่าง แกงเลียงรวมกับผักอื่น แกล้มส้มตำ ยำมะม่วง น้ำพริกมะม่วงปลาย่าง หรือเอาช่อดอกสดใส่ หรือแกล้มส้มตำ เช่นเดียวกับชะพลู ทองหลาง ผักชีใบยาว ถั่วฝักยาว ตาลปัตรฤาษี หรือผักกันจอง หรือผักพาย ช่อดอกสดจะเป็นช่อพวงที่งาม น่ากิน นึกถึงแล้วอยากกิน กินแล้วอยากกินอีก

ฮ้วนหมูมีคุณค่าทางอาหารสูง ยอดอ่อน ช่อดอก ฝักอ่อน 100 กรัม ให้พลังงาน 50 กิโลแคลอรี คาร์โบไฮเดรต 6.9 กรัม โปรตีน 5.2 กรัม ไขมัน 2.3 กรัม เป็นเถ้า 1.7 กรัม ประกอบด้วยแคลเซียม 104 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 90 มิลลิกรัม เหล็ก 1.8 มิลลิกรัม วิตามินเอ 266 IU. วิตามินบีหนึ่ง 0.14 มิลลิกรัม วิตามินบีสอง 0.24 มิลลิกรัม วิตามินบีสาม หรือไนอะซิน 1.0 มิลลิกรัม วิตามินซี 351 มิลลิกรัม

รสชาติขมหวานมันของผักฮ้วนหมู เป็นยาเย็น บรรเทาความร้อนภายในร่างกาย ช่วยให้เจริญอาหาร มีแคลเซียมสูง ช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟัน ป้องกันรักษาโรคกระดูกพรุน กระดูกเปราะ โรคกระดูกอ่อนในเด็ก ยับยั้งเซลล์ที่กลายพันธุ์ในลำไส้ใหญ่ ลดการเกิดมะเร็งลำไส้ มีสรรพคุณช่วยลดความเสี่ยงโรคความดันโลหิต แก้อาการปวดประจำเดือน ปรับอาการฮอร์โมนแปรปรวน โรคนอนไม่หลับ มีธาตุฟอสฟอรัส ช่วยรักษาระดับกรด ด่าง ภายในร่างกาย ช่วยกระตุ้นการทำงานของวิตามินต่างๆ ได้เป็นอย่างดี

ส่วนอื่นๆ ของต้นผักฮ้วนหมู มีสรรพคุณทางยา ที่หมอยาไทยใช้กันมานาน เช่น ราก ใช้เป็นยาช่วยนอนหลับ ยาขับพิษร้อน กระทุ้งพิษออกจากร่างกาย แก้พิษไข้ รักษาไข้กาฬ แก้พิษน้ำดีกำเริบ ทำให้จาม เถาฮ้วนหมู มีรสเบื่อเมา เป็นยาแก้โรคตา แก้หวัดคัดจมูก ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ กระทุ้งพิษไข้ ดับพิษฝี พิษดีกำเริบ ละเมอเพ้อกลุ้ม เซื่องซึม ปวดศีรษะ ปวดร้อนหน้าตา เป็นยาเย็นขับปัสสาวะ ใบรสเบื่อเมา แก้แผลน้ำร้อนลวก แก้บวม แก้ฝีภายใน ดับพิษต่างๆ ใบสดตำพอกฝี แก้อักเสบ เถ้าแก้พิษงู ลดไข้ อาเจียนเป็นเลือด เจ็บคอ ฝีหนองติดเชื้อ กลาก โรคหอบหืด เป็นยาล้างพิษ ผลฮ้วนหมู ประกอบเป็นยารักษาโรคสัตว์ได้ดีมาก

“ผักฮ้วนหมู” แม้ชื่อจะยังไม่ค่อยคุ้นหูของพี่น้องทั่วไปนัก แต่เชื่อว่าต่อไปจะเป็นผักในดวงใจของเรา เมื่อเราได้รู้จักผักฮ้วนหมูมากขึ้น พี่น้องเพื่อนฝูงที่รู้จักผักฮ้วนหมู หรือมีต้นอยู่ข้างบ้าน ในสวน สื่อสารส่งข่าว แบ่งปันรูปภาพ หรือเพิ่มเติมแลกเปลี่ยนข้อมูล คุณค่าของผักฮ้วนหมูให้ผู้เขียนด้วยจะเป็นพระคุณยิ่ง โทรศัพท์ หรือแอดไลน์ 081-973-1897 LINE ID: eddyutt

มีเพื่อนคนหนึ่งได้ติดต่อผู้เขียน โดยการสื่อสารทางจดหมาย เขียนเนื้อความด้วยลายมือที่พออ่านออก แบบคนมีประสบการณ์ชีวิตมากหน่อย หรือจะเรียกว่าสูงวัย โดยส่งจดหมายจ่าหน้าซอง ไปที่ เลขที่ 100/18 หมู่ที่ 5 ตำบลท่าเสา อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์ ไปรษณีย์รู้จัก และส่งถูกที่ครับ

 

เผยแพร่ในระบบออนไลน์เป็นครั้งแรก เมื่อวันพฤหัสที่ 16 ธันวาคม พ.ศ.2564