ที่มา	เทคโนโลยีปศุสัตว์
ผู้เขียน	กัลยดา ชุ่มอินทรจักร
เผยแพร่	วันอังคารที่ 20 มิถุนายน พ.ศ.2566

สัตว์ที่เรียกว่าหนอน หลายคนรู้สึกขยะแขยง กลัว มีหลายอารมณ์ โดยเฉพาะหนอนที่ไต่ยั้วเยี้ย แต่ถ้าเห็นประโยชน์ของมันแล้วอาจจะเกลียดไม่ลง ยิ่งคนที่เลี้ยงได้รับประโยชน์จากหนอนเหล่านี้ก็ต้องชอบและรักเลย หนึ่งในคนที่รักที่จะเลี้ยงหนอนก็คือ พลังหญิงเก่งคนนี้คือ คุณอ้อ หรือ คุณสิริ จันทประแดง แห่ง “สวนต้อง๙” อายุ 48 ปี อยู่ที่ หมู่ที่ 5 ตำบลบางโขมด อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี ผู้ที่มองเห็นคุณค่าทางอาหารของหนอนสำหรับเลี้ยงเป็ด ไก่ ปลา เป็นแหล่งโปรตีนที่มีประโยชน์มากทางหนึ่งของการเลี้ยงสัตว์ และแปลงเป็นอาหารสะอาดและยังกำจัดของเสียในครัวเรือนคือ หนอนแมลงวันลายหรือหนอนแม่โจ้

ข้อแตกต่างของแมลงวันลายและแมลงวันบ้าน

คำว่าแมลงวันนั้นบางคนอาจจะกลัวเรื่องของเชื้อโรคหรือเรื่องพาหะนำโรค แต่แมลงวันลายแตกต่างจากแมลงวันบ้าน แต่ชื่อมีคำว่าแมลงวัน แต่ความหมายต่างกันมาก แมลงวันลายจะอาศัยอยู่ตามต้นไม้ เกาะตามใบไม้ กิ่งไม้ กินอาหาร จำพวกน้ำ น้ำหวาน การวางไข่จะวางไข่บนเศษผัก ผลไม้ หรือในถังน้ำหมักที่มีกลิ่นเปรี้ยว ลักษณะของไข่คล้ายเมล็ดข้าวเจ้า ส่วนแมลงวันบ้านจะพบตามเขตบ้านเรือน ชุมชน อาหารก็จะเป็นพวกเศษอาหาร การวางไข่บนอาหารของมนุษย์ ลักษณะไข่สีจะออกขาวข้นคล้ายเมล็ดข้าวเหนียว

ทางคุณอ้อสนใจในเรื่องการกำจัดของเสียโดยหนอนแมลงวันลาย โดยเฉพาะที่สวนของเธอทำเป็นร้านอาหารที่ปลูกผัก เลี้ยงเป็ด เลี้ยงไก่ เลี้ยงปลา แบบเกษตรอินทรีย์ครบวงจร จึงสนใจเรื่องของการเพาะหนอนแมลงวันลายเพื่อมากำจัดสิ่งปฏิกูลเหล่านี้ภายในสวนและร้านอาหารของเธอ ที่มีเศษอาหารเหลือทุกวัน ก่อนที่จะเพาะก็ได้ศึกษาเรียนรู้เรื่องการเพาะหนอนแมลงวันลาย สัตว์เศรษฐกิจใหม่ เริ่มรู้จักหนอนแมลงวันลายจากสื่อของมหาวิทยาลัย ที่มีสรรพคุณมีประโยชน์มากมาย เริ่มมาศึกษาจริงจังและต้องการเลี้ยงเพื่อที่จะมาใช้เป็นแหล่งวัตถุดิบโปรตีน และช่วยลดต้นทุนอาหารสัตว์ในฟาร์ม

ที่ “สวนต้อง๙” ของคุณอ้อเป็นอีกหนึ่งสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของจังหวัดสระบุรี เป็นที่ท่องเที่ยวเชิงเกษตร โดยการแบ่งพื้นที่เป็นโซนต่างๆ เช่น มุมร้านอาหาร มุมถ่ายรูป และอื่นๆ มีบรรยากาศโล่งโปร่งสบาย เป็นธรรมชาติ นอกจากนี้ ยังเป็นแหล่งเรียนรู้ทางด้านการเกษตรอินทรีย์ครบวงจร มีปลูกข้าว ปลูกผัก เลี้ยงห่าน เลี้ยงเป็ด เลี้ยงไก่ เลี้ยงปลา และเพาะหนอนแมลงวันแบบครบวงจร ตามวิถีธรรมชาติเกษตรทฤษฎีใหม่ตามรอยพ่อหลวง ด้วยพื้นที่ 100 ไร่ โดยคุณอ้อ เจ้าของ “สวนต้อง๙” หวังให้เป็นแหล่งเรียนรู้เชิงเกษตรอินทรีย์ การเพาะหนอนแมลงวันสร้างรายได้ให้ชุมชนซึ่งมีขั้นตอนการเลี้ยงและการดูแลง่ายมาก ใช้เพาะเลี้ยงในโรงเรือนปิดเพื่อกันไม่ให้แมลงวันบินออกไป

การเลี้ยงหนอนแมลงวันลาย
เป็นแหล่งโปรตีนที่สำคัญอีกแหล่งหนึ่ง

คุณอ้อ กล่าวอีกว่า จุดประสงค์หลักของการเลี้ยงหนอนแมลงวันลาย เพื่อที่เราจะได้ตัวหนอนแล้วจะได้ปุ๋ยและตัวหนอนไปเลี้ยงสัตว์ของเราในฟาร์มทั้งหมด เพราะในฟาร์มปลูกผักอินทรีย์ ซึ่งถือเป็นวัตถุดิบที่เป็นประโยชน์สำหรับพืชมาเป็นส่วนผสมในการเตรียมดิน เพราะว่ามูลของของหนอนแมลงวันลายมีอินทรียวัตถุสูงถึง 70 เปอร์เซ็นต์ ส่วนปลอกหนอน ปลอกดักแด้มีแคลเซียมสูง เป็นไคโตซานอย่างดี สามารถนำไปเป็นอาหารสัตว์ ถือเป็นแหล่งทดแทนแคลเซียม พอๆ กับปลาป่น เปลือกกุ้ง เปลือกปูป่น

ลักษณะแมลงวันลาย หรือหนอนแม่โจ้ (Hermitea illucens. L) หรือ (Black soldier Fly) เป็นสายพันธุ์แมลงวันที่ไม่เป็นพาหะนำโรค ไม่เป็นศัตรูพืช พบได้ทั่วไปในภูมิอากาศเขตร้อนและเขตอบอุ่น ตัวโตเต็มวัยลักษณะคล้ายตัวต่อ ลำตัวยาว มีสีดำ ปลายขาทุกคู่จะมีสีขาวเห็นชัดเจน แมลงวันลายจะไม่รบกวนมนุษย์ จะอยู่ในส่วนของเขาอยู่ คือตามต้นไม้ กิ่ง ก้าน ทั้งยังจะช่วยสร้างระบบนิเวศที่ดีให้กับธรรมชาติ จุดประสงค์หลักของการเลี้ยงหนอนแมลงวันลายของ “สวนต้อง๙” ก็เพื่อที่จะได้ตัวหนอนที่เป็นแหล่งโปรตีนสะอาดมาเลี้ยงสัตว์ในฟาร์มเพื่อลดต้นทุน แล้วก็จะได้ปุ๋ยจากมูลหนอนมาปลูกผักอินทรีย์

การเลี้ยงหนอนแมลงวันลาย
จากประสบการณ์ตรงของ “สวนต้อง๙”

สายพันธุ์หนอนแม่โจ้ หรือหนอนแมลงวันลาย ดูแลง่ายมาก สร้างโรงเรือนแบบปิด เพื่อจำกัดเนื้อที่และการดูแล ยังป้องกันการไปผสมกับแมลงข้างนอก เช่น แมลงวันบ้านนอกจากสร้างความรำคาญแล้ว ยังสกปรก เป็นพาหะนำเชื้อโรค แต่แมลงวันลายนี้ไม่ได้บินไปเกาะตามแหล่งที่เราปรุงอาหาร แต่ถ้าเป็นแมลงวันบ้านเขาจะบินไปตามที่ได้กลิ่น เป็นที่รบกวนรำคาญ แต่แมลงวันลายนอกจากจะไม่เป็นพาหะนำโรคแล้ว ก็จะไม่รบกวนมนุษย์ จะเกาะตามต้นไม้ ทั้งยังจะช่วยสร้างระบบนิเวศที่ดีให้กับธรรมชาติ จุดประสงค์หลักของการเลี้ยงแมลงวันลายของ “สวนต้อง๙” เลี้ยงก็เพื่อที่จะได้ตัวหนอนแล้วก็จะได้ปุ๋ยและตัวหนอนเพื่อนำตัวหนอนนี้มาเลี้ยงสัตว์ในฟาร์มทั้งหมด ปลูกผักอินทรีย์ในฟาร์ม ผักอินทรีย์ที่เราจำเป็นต้องใช้ตัวนี้ เพราะผักหรือดอกไม้พืชทุกชนิดที่ปลูกในฟาร์มเราจะปลูกแบบอินทรีย์ทั้งหมด แม้กระทั่งเรื่องของโรคพืช เราจะกำจัดโดยการทำลายและใช้สมุนไพรในการดูแลเท่านั้น

ลูกค้าที่มากินที่ร้านอาหารเรา เราจะใช้ผักที่เป็นผลผลิตสะอาดจากฟาร์มเราเท่านั้น เป็นร้านอาหารปลอดภัย เพื่อสร้างบรรทัดฐานของอาหารสะอาด ปราศจากเคมี ซึ่งของสวนมี 70 เปอร์เซ็นต์เป็นมูลของแมลงวันลายทำให้พืชผักที่สวนเติบโตและสมบูรณ์

ที่สวนทำครบวงจรในเนื้อที่ 100 กว่าไร่ จึงคิดที่จะทำเป็นเกษตรอินทรีย์และเป็นศูนย์เรียนรู้ ได้แก่ แบ่งที่บางส่วนปลูกข้าว หญ้าเนเปียร์ เลี้ยงแหนแดงเพื่อมาเป็นอาหารเลี้ยงสัตว์หมุนเวียนในฟาร์ม ซึ่งปัจจุบันนี้ต้นทุนเรื่องอาหารเลี้ยงสัตว์ค่อนข้างแพง ทางสวนเราจึงต้องการลดต้นทุนเรื่องอาหารสัตว์ สนับสนุนให้เกษตรกรพึ่งตนเอง ปัจจุบันนี้เกษตรกรประสบปัญหาเรื่องต้นทุนการเลี้ยงสัตว์แพง แต่ราคาขายกลับถูก ทำให้ประสบภาวะขาดทุน จึงสนใจเรื่องเกษตรครบวงจรและยังชวนกลุ่มวิสาหกิจชุมชนต่างๆ มาศึกษาเรียนรู้และนำไปต่อยอดเพื่อลดต้นทุนและสร้างรายได้ในครัวเรือน

การเลี้ยงหนอนก็เป็นส่วนหนึ่งในวงจร และลดขยะที่ตกค้างที่เหลือแต่ละวัน การเลี้ยงหนอนใช้ทุกส่วนมาใช้ประโยชน์ได้หมด มูลหนอนนำมาเป็นปุ๋ย ของเสีย ขยะเปียกเป็นอาหารหนอนและไก่ ของเสียหนอนกินก่อน และตามมาด้วยไก่ เศษอาหาร ขยะเปียก ไม่ต้องเกิดภาวะเน่าเสีย

การกำจัดขยะเปียกโดยใช้หนอนแมลงวันนี้ ถ้าชุมชนมีส่วนร่วมก็จะเป็นส่วนเล็กๆ ที่นำไปสู่ส่วนใหญ่ ก็จะไม่ทำให้การเกิดการหมักหมมที่ทำให้เกิดแก๊สและความร้อน นอกจากนี้ ยังช่วยลดกลิ่นจากการเน่าเปื่อยของขยะเปียกได้ ถ้าทุกคนมีส่วนร่วมกันเป็นจุดเรียนรู้ที่ค่อนข้างดีทีเดียว และยังช่วยกันลดภาวะโลกร้อนและได้อาหารสะอาดครบวงจร

หนอนจากแมลงวันลาย ใครๆ ก็เลี้ยงได้

หนอนจากแมลงวันลาย ไม่ได้มีที่เราที่เดียว ต่างประเทศอย่างเช่น สิงคโปร์ เกาหลี เขาก็ทำกันมานานแล้ว มีการทดลองเพาะเลี้ยงเพื่อลดโลกร้อนและเป็นแหล่งอาหารจากขยะอินทรีย์สู่อาหารโปรตีนชั้นเลิศ

ด้วยธรรมชาติของแมลงชนิดนี้ที่วางไข่บนเศษผัก ผลไม้ หรือในถังน้ำหมักที่มีกลิ่นเปรี้ยวอยู่แล้ว เมื่อไข่เจริญเติบโตเป็นหนอน ขยะอินทรีย์ต่างๆ จึงเป็นอาหารชั้นเลิศของหนอนแมลงวันลาย ซึ่งหนอนแมลงวันลายกินอาหารได้เร็วกว่าไส้เดือนดินถึง 5 เท่า และยังมีกรดลอริกที่ยับยั้งเชื้อที่ก่อโรคต่างๆ หนอนแมลงวันลายจึงเป็นอาหารโปรตีนคุณภาพสูงสำหรับสัตว์เลี้ยง โดยเฉพาะสัตว์เศรษฐกิจที่เป็นสัตว์สวยงาม เช่น ปลาคาร์พ ปลาสวยงาม เป็นต้น เปรียบเทียบโปรตีนในแมลงต่างๆ (หนอนแมลงวันน้ำหนักแห้ง 100 กรัม จะให้โปรตีนประมาณ 9-65 กรัม)

เนื่องจากหนอนแมลงวันลายหรือหนอนแม่โจ้ ตัวโตเต็มวัยมีไขมัน 30 เปอร์เซ็นต์ โปรตีน 40 เปอร์เซ็นต์ โอเมก้า 3, 6, 9 มีฤทธิ์ช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตเชื้อก่อโรคต่างๆ เหมาะที่จะนำมาใช้เลี้ยงไก่ ปลาสวยงาม ตลาดรับซื้อตัวเป็นๆ ในราคากิโลกรัมละ 400-500 บาท หนอนอบแห้งกิโลกรัมละ 1,200-1,400 บาท ตลาดยังมีความต้องการมาก

วงจรชีวิตหนอนแมลงวันลาย
จากประสบการณ์ตรงของผู้เลี้ยง

ระยะเวลาขึ้นอยู่กับการเลี้ยง ถ้าอาหารที่ให้หนอนกินมีโปรตีนสูงวงจรชีวิตหนอนจะสั้น เช่น ให้ข้าวบด แป้ง และกากถั่ว ระยะไข่อนุบาล 10 วัน เศษผลไม้ เช่น เปลือกแตงโม เศษอาหารระยะอนุบาล 10-14 วัน ก็จะเปลี่ยนเป็นหนอนดำ เรียกว่าระยะดักแด้ จะไม่กินอาหาร เริ่มจะไต่ออกมา เราจะช้อนเก็บ ลงดิน ใช้เวลา 4-5 วัน ในหนอนที่สมบูรณ์มากจากการให้อาหารโปรตีนสูง ถ้าในอาหารทั่วไป เช่น ผัก ผลไม้จะอยู่ที่ 7 วัน ก็จะถอดร่างเป็นแมลงบินก็จะเหลือปลอกดักแด้ ระยะที่เป็นแมลงบินจะไม่กินอาหาร จะกินแต่น้ำหวาน น้ำค้าง เกสรดอกไม้ แต่ในโรงเรือนเราจะจำลองธรรมชาติให้อยู่ เช่น นำต้นไม้ปลอม ฉีดสเปรย์พ่นน้ำ แมลงบินจะไปเกาะหาคู่ผสมพันธุ์ภายใน 4-7 วัน ตัวเมียก็จะวางไข่ตามซอกไม้ที่เราเตรียมวางไว้ ตัวผู้ตัวเมียหลังวางไข่ก็จะตายภายใน 2-3 วัน ระยะนี้เรียกว่า ไคโตซาน จะนำซากไปให้ปลาหรือโรยให้ไก่กิน ปลอกดักแด้และซากแมลงบินให้โปรตีนสูงมาก

ไข่หนอน 1 กรัม ใช้เวลาเลี้ยง 10 วัน จะได้หนอนสีขาว 3 กิโลกรัม หนอนอนุบาล 1 กรัม เลี้ยง 10-14 วันเพื่อให้เป็นดักแด้ จะได้หนอนดักแด้หรือตัวดำ 3-5 กิโลกรัม ทางสวนก็จะนำหนอนที่ในระยะเป็นสีขาวไปให้ไก่ เป็ด และปลา เลี้ยงภายในฟาร์ม ก็จะหมุนอาหารนี้ให้เป็นแหล่งโปรตีน และจะแบ่งบางส่วนกลับมาเป็นแม่พันธุ์ ประมาณ 100 กรัม ก็จะได้หนอนระยะสีขาว 300 กิโลกรัม ในแต่ละรอบของวงจรเลี้ยง

ที่ “สวนต้อง๙” ทำแบบเกษตรอินทรีย์ครบวงจร สำหรับส่วนของสัตว์เลี้ยงที่ทำเป็นอาหารนั้น เลี้ยงแบบธรรมชาติเสริมด้วยโปรตีนหนอน และไม่ใช้ยาใดๆ นอกจากสมุนไพรพื้นบ้าน ที่สวนมีพนักงาน 20 คน สัตว์เลี้ยง เป็ด ไก่ หมู ประมาณเกือบ 100 ตัว ใช้หนอนเกือบ 10 กิโลกรัมต่อวัน ก็เลี้ยงหมุนเวียนอย่างนี้ แต่ก็จะต้องมีการขยายวงจรเลี้ยงเพิ่มขึ้น ต้องการเพิ่มขึ้น ทางสวนจึงจัดเป็นศูนย์เรียนรู้ สนับสนุนให้ชุมชนมีรายได้ไปด้วยกันและยังรับซื้อผลผลิต ทุกวันนี้การขยายตัวของสวนเพิ่มขึ้น เศษอาหารไม่เพียงพอยังต้องการเพิ่มจากชุมชนอีกด้วย

การเลี้ยงหนอนแมลงวันลายจำเป็นต้องมีโรงเรือนหรือมุ้งครอบ เพื่อจำกัดเนื้อที่เพาะพันธุ์ ป้องกันการบินออกไปของแมลงวันบิน และป้องกันแมลงวันหรือสัตว์อื่นเข้ามาผสมอาจจะนำเชื้อโรคมาแพร่ได้ ที่สวนทำโรงเรือนมุ้งลวดก็เพียงพอแล้ว การเลี้ยงหนอนแมลงวันจึงมีต้นทุนที่ต่ำมาก เป็นการลงทุนที่คุ้มค่าเลยทีเดียว

ถ้าสนใจสอบถามหรือแวะมาชมสวนได้ที่ คุณอ้อ หรือ คุณสิริ จันทประแดง หมู่ที่ 5 ตำบลบางโขมด อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี โทร. 098-347-1729

 

เผยแพร่ในระบบออนไลนืครั้งแรก เมื่อวันพุธที่ 6 เมษายน พ.ศ.2565