ไร่จาก 100 ปี ที่นครศรีฯ อาชีพที่ไม่มีต้นทุนน้ำ-ปุ๋ย สร้างรายได้เงียบๆ ส่งลูกเรียนได้ 7 คน

จาก เป็นพืชจำพวกปาล์ม และเป็นปาล์มเพียงชนิดเดียวที่เป็นพืชในป่าชายเลน นับเป็นพืชเก่าแก่มากชนิดหนึ่ง จากพบได้ทั่วไปในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทั้งในบริเวณน้ำจืดและน้ำกร่อยที่มีน้ำเค็มขึ้นถึง มักจะขึ้นเป็นดงขนาดใหญ่ เรียกว่า ป่าจากหรือดงจาก จากสามารถเติบโตได้ดีในดินโคลน ตามป่าชายเลน หรือบริเวณริมคลองที่มีไม้ให้ร่มเงาปะปนอยู่ด้วย มักอยู่ในช่วงที่มีน้ำจืดและน้ำกร่อยปนกัน แต่บนบกที่น้ำท่วมถึงก็พบจากได้บ้างเช่นกัน หากดินไม่แห้งแล้งนานจนเกินไป

คุณณรงค์ อินทานนท์ หรือ พี่หมี

ในประเทศไทยพบปลูกมากในพื้นที่ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ชาวบ้านยึดอาชีพปลูกจากเป็นหลักมากถึง 80 เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ เนื่องด้วยลักษณะพื้นที่มีความเหมาะสมในการปลูก ปลูกดูแลง่าย ไม่ต้องดูแลรดน้ำใส่ปุ๋ยมากมาย รวมถึงการนำมาใช้ประโยชน์ได้รอบด้าน อาทิ ใช้ใบห่อขาม ใช้ใบทำหลังคา การใช้ใบจากมวนบุหรี่ การทำน้ำส้มจาก การทำน้ำตาลจาก การผลิตแอลกอฮอล์และทำสุรา รวมถึงผลจากและน้ำจากที่นิยมนำมากิน เนื่องจากลูกจากมีเนื้อนุ่ม หอมหวาน ส่วนน้ำจากให้รสหอมหวานเช่นกัน

ดงจาก ที่ไร่จาก 100 ปี

คุณณรงค์ อินทานนท์ หรือ พี่หมี ผู้สืบทอดมรดกไร่จาก 100 ปี ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 2 ตำบลขนาบนาก อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นไร่จากที่สืบทอดกันมารุ่นสู่รุ่นเป็นอายุกว่า 100 ปี และเป็นอาชีพที่อยู่คู่กับคนขนาบนากมาช้านาน การทำไร่จากถือเป็นอาชีพที่สร้างรายได้แบบเงียบๆ มาตลอด จนขนาดที่ว่าสามารถส่งลูกเรียนได้ 7 คน ต้องไม่ธรรมดาแน่นอน

น้ำหวานที่ได้จากการรองรับจากงวงของต้นจากในแต่ละวัน จะเก็บน้ำหวานเหล่านี้ไปทำน้ำส้มจากหรือต้มเคี่ยว เพื่อให้ได้เป็นน้ำหวานจาก น้ำผึ้งจาก และน้ำตาลจาก ตามลำดับ

พี่หมีเล่าถึงประวัติความเป็นมาของไร่จาก 100 ปี ของครอบครัวตนเองให้ฟังว่า ไร่จาก 100 ปีแห่งนี้ ถือเป็นมรดกตกทอดกันมารุ่นสู่รุ่นมานาน โดยอ้างอิงข้อมูลจากเอกสารครอบครองที่ดิน ได้ระบุไว้ชัดเจนว่าสภาพที่ดินเป็นไร่จากตั้งแต่ปี พ.ศ. 2458 ตกทอดมาถึงรุ่นพ่อแม่ของตนเอง และเดิมพ่อกับแม่ประกอบอาชีพทำนา ควบคู่กับการทำตาลจาก อาศัยตาลจากเป็นรายได้เลี้ยงครอบครัว ส่งลูกเรียน และตนเองก็จะมาช่วยพ่อกับแม่ตอนวันหยุดหรือปิดเทอม เริ่มจากการหิ้วกระบอกไม้ไผ่ตามหลังพ่อ ทำให้ได้ซึมซับวิธีการทำมาตลอด และด้วยความที่อยู่ในช่วงวัยเด็กเมื่อถึงหน้าฝนในไร่จากจะมีน้ำ ปลากัดจะมาอาศัยอยู่ ตนเองก็จับปลากัดไปขายหาเงินค่าขนมอีกช่องทาง จนถึงปัจจุบันเรียนจบมีงานประจำทำ ก็ยังไม่ทิ้งไร่จาก ก็ใช้เวลาว่างหรือวันหยุดที่มีไปอยู่ในไร่จากทั้งหมด โดยมีพี่ชายและพี่สาวดูแลเป็นหลัก ตนเองคอยให้บริการในส่วนอื่นๆ และหากพอมีเวลาว่างก็จะเข้าไปตกแต่งใส่ปุ๋ยบ้าง

ก่อนปาดงวงตาลก็ต้องดื่มน้ำหวานสดๆ จากงวงก่อน น้ำหวานจากสดช่วงเช้าๆ จะใส หอม หวาน อร่อยมากๆ

ปลูกจาก 14 ไร่ สร้างรายได้ไม่ขาดมือ

พี่หมี บอกว่า ปัจจุบันที่ไร่ปลูกจากบนพื้นที่ทั้งหมด 14 ไร่ และนับได้ว่าเป็นพืชเศรษฐกิจทำเงินของคนลุ่มน้ำปากพนัง มีการสืบทอดอาชีพกันรุ่นสู่รุ่น จากเมื่อก่อนทำเป็นน้ำตาลแบบใสๆ ต่อมาได้มีการพัฒนามาเรื่อยๆ จนเป็นน้ำตาลปึกหรือน้ำตาลปี๊บ ที่เห็นขายในท้องตลาดทั่วไป

งวงจาก หรืองวงตาล

เทคนิคการปลูกจาก

โดยทั่วไปแล้วจากเป็นพืชที่มีวิธีการปลูกและการดูแลไม่ยุ่งยาก พื้นที่ตรงไหนไม่มีหญ้า และเป็นพื้นที่น้ำท่วมถึงสามารถปลูกได้หมด แต่ถ้าจะเหมาะปลูกที่สุดคือในพื้นที่น้ำกร่อย

สภาพพื้นที่ปลูก ของที่ไร่จะตีคันล้อมรอบด้านข้างทั้งหมดเพื่อไม่ให้น้ำเค็มเข้าถึง และพื้นที่ตรงกลางเป็นที่ลุ่ม โดยพื้นที่ไร่จะมีน้ำบ้างเล็กน้อย รับน้ำฝนเป็นหลัก เนื่องจากเมื่อก่อนมีช่วงน้ำขึ้นน้ำลง แต่ปัจจุบันมีการทำระบบชลประทานใหม่ มีแต่น้ำเค็มท่วมถึงจึงต้องตีคันล้อมรอบ แล้วต่อท่อระบายน้ำออก ในยามที่ฝนตกลงมาเยอะ แล้วจึงค่อยขังน้ำให้เหลือไว้แค่ระดับหนึ่ง

เก็บไปแปรรูปทำขนมหวานต่อ

การปลูก ในสมัยก่อนใช้แรงงานคนปลูกเป็นหลัก ด้วยการถางหญ้ากำจัดวัชพืชต้นเล็กๆ ออกให้หมด แล้วใช้หน่อจากที่มีความยาวไม่เกิน 1 ฟุต ปลูกลงดินได้เลย แต่ในช่วงหลังๆ มาจะมีการปรับพื้นที่ป่าจากปล่อยเลี้ยงกุ้งเป็นหลัก พอเลี้ยงกุ้งแล้วบ่อรกร้างก็จะมีการปรับพื้นที่มาปลูกไร่จากใหม่ ด้วยการขุดหลุมปลูกลึก 50 เซนติเมตร ปลูกในระยะห่าง 10×10 เมตร เพื่อมีพื้นที่ไว้สำหรับตอนต้นแตกกอ

ลูกจากเนื้ออ่อน สามารถกินสด ทำลูกจากลอยแก้ว ลูกจากเชื่อม หรือเอาผสมในขนมหวานอื่นๆ ได้

น้ำ-ปุ๋ย อาศัยน้ำฝนจากธรรมชาติเป็นหลัก ไม่ต้องมีระบบน้ำเหมือนพืชชนิดอื่นๆ ถือเป็นข้อดีอีกข้อของจาก “เมื่อก่อนคือปลูกแบบธรรมชาติ ไม่ต้องดูแล รดน้ำใส่ปุ๋ย แค่ถางหญ้าแล้วก็ตัดแต่งกิ่งก้านไปเรื่อยๆ ในแต่ละปี แต่ช่วงหลังๆ มาด้วยความที่ไร่จากของพี่มีอายุเยอะก็ต้องมีการบำรุงปุ๋ยบ้างปีละครั้ง แต่เป็นปุ๋ยหมักจากผลไม้ จากสับปะรดบ้าง จากผลไม้อย่างอื่นบ้าง แล้วแต่ความสะดวก เพื่อช่วยในการปรับปรุงดิน ทำให้ดินร่วนซุย”

สุมไฟให้แรง ต้มน้ำตาลจนเดือด

ปลูกนานกี่ปีให้ผลผลิต ปกติแล้วจากที่ปลูกใหม่ใช้ระยะเวลาปลูก 7 ปี ถึงให้ผลผลิต หลังจากนั้นต้นจากจะแทงก้านดอกออกมา เรียกว่า นกจาก ออกมาสลับหมุนเวียนตลอดทั้งปี หรือพูดให้เข้าใจง่ายคือจะสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ตลอดทั้งปี แต่ส่วนมากแล้วเมื่อปาดน้ำหวานจากต้นจนหมดแล้วจะพักต้นไว้ประมาณ 3-4 เดือน ให้ต้นฟื้นตัว แล้วจึงค่อยกลับมาเก็บใหม่ เป็นแบบนี้ไปเรื่อยๆ

น้ำหวานที่ได้จากการรองรับจากงวงของต้นจาก นำมาต้ม จะมีกลิ่นหอมหวาน นำไปแช่เย็นดื่มอร่อยชื่นใจ หรือนำไปทำลูกจากลอยแก้วน้ำหวานจาก

การดูแลทั่วไป ต้นจากต้องมีการตกแต่ง อย่างที่กล่าวไปเบื้องต้นว่าต้นจากจะเกิดติดกันเป็นกลุ่มเป็นกอ เจ้าของสวนก็ต้องตกแต่งให้มีระยะห่างระหว่างกออย่างเหมาะสม เพื่อให้พืชได้รับแสงแดดได้เต็มที่ มีผลต่อการเจริญเติบโต นี่จึงเป็นสาเหตุว่าทำไมต้องปลูกในระยะความห่างระหว่างต้นกว้าง 10×10 เมตร

ปริมาณผลผลิตต่อไร่ เก็บน้ำหวานของต้นจากได้ประมาณ 40 ลิตรต่อไร่ต่อวัน คิดเป็นรายได้เฉลี่ยต่อปีต่อไร่ประมาณ 50,000 บาท โดยพื้นที่ 14 ไร่ แบ่งทำสลับหมุนเวียนกัน เพื่อให้ผลผลิตออกตลอดทั้งปี แบ่งทำครั้งละ 4 ไร่ จนเต็มพื้นที่เพื่อมีเวลาให้พืชได้ฟื้นตัว

น้ำผึ้งจาก ได้จากการรองรับน้ำหวานของงวงต้นจากมาต้มเคี่ยวจนข้น สามารถนำมากินได้เลย หรือนำมาทำอาหาร ขนม ใช้แทนน้ำตาลได้ทุกอย่าง

รูปแบบผลิตภัณฑ์สร้างรายได้

โดยน้ำตาลจากจะสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 อย่าง ดังนี้

  1. มีกระบวนการแรกคือการไปเก็บน้ำหวานจากงวงจากในช่วงเช้า แล้วนำมาต้ม 1 ชั่วโมงแรกจะได้เป็นน้ำหวานจาก ใช้ดื่มกินได้เหมือนน้ำอ้อยหรือน้ำมะพร้าวได้เลย หรือสามารถรองน้ำหวานจากต้นจากดื่มกินได้เลย แต่หากนำมาต้มจะทำให้มีรสชาติที่หอมอร่อยกว่า
  2. หากใช้เวลาต้มนาน 2-3 ชั่วโมง จะเรียกว่าน้ำผึ้งจาก รสหอมหวาน นำไปใช้ทำขนมจาก ขนมลา หรือขนมหวานอื่นๆ ได้ทุกชนิด ขายในราคาขวดละ 100-120 บาท ปริมาณ 700 ซีซี
  3. ขั้นตอนสุดท้ายน้ำตาลปึก ใช้เวลาต้มเคี่ยวไม่เกิน 4 ชั่วโมง เคี่ยวจนเดือดและน้ำงวดลง ยกลงจากเตา นำมาระบายความร้อนออกให้น้ำตาลแห้งและแข็งตัวเร็วขึ้นเป็นน้ำตาลปึก นำไปใช้ทำขนม หรือนำไปผลิตแอลกอฮอล์และทำสุรา และน้ำตาลจากตรงนี้สามารถเอาไปทำเป็นน้ำตาลเกล็ดได้ แต่ส่วนมากเกษตรกรทั่วไปจะจบที่ขั้นตอนการทำตาลปึก เนื่องจากการทำน้ำตาลเกล็ดมีกระบวนการทำเพิ่มขึ้นมา แต่จะขายได้ในราคาที่ดีกว่าน้ำตาลปึก ขายได้ราคากิโลกรัมละ 300 บาท
น้ำหวานจากที่รองรับได้แต่ละวัน นำมาต้มเคี่ยวประมาณ 3-4 ชั่วโมงจนเดือดและข้น นำมากวนระบายความร้อนออกและทำให้แข็งตัวเป็นน้ำตาลปึก ตักใส่ปี๊บเพื่อรอจำหน่าย ไปทำสุราชุมชน ดองผัก ทำขนมลา และทำขนมต่างๆ

ในอัตราน้ำหวานจากต้นจาก 140 ลิตร ผ่านการเคี่ยว 2-3 ชั่วโมง ก่อนจะได้น้ำหวานประมาณ 6 ปี๊บ และกลายเป็นน้ำตาลปี๊บเพียง 1 ปี๊บ นำไปขายได้ในราคาปี๊บละ 800-1,500 บาท ตามกลไกราคาตลาดในช่วงนั้น

น้ำตาลจากผง เป็นผลผลิตจากต้นจาก น้ำตาลจากผ่านการวิจัยแล้วว่า ค่าดัชนีน้ำตาลให้ความหอมหวาน ไม่เสี่ยงต่อเบาหวาน

ซึ่งนอกจากการแปรรูปทำน้ำตาลแล้วในส่วนอื่นๆ ของจาก ไม่ว่าจะเป็น ใบ ต้น ลูกจาก ก็ยังสามารถขายสร้างมูลค่าได้อีก เช่น ใบ นำมาเย็บทำหลังคา, ลูกจาก นำมาทำขนมหวานลูกจากลอยแก้ว, ต้น ทางใบ หรือพอนจากที่เป็นส่วนของโคนกาบ เปลือกจากที่แห้งแล้ว สามารถนำมาผลิตทำเชื้อเพลิงได้ทั้งหมด, ก้านจาก นำมาทำภาชนะจักสาน และด้วยข้อดีเหล่านี้เป็นอีกสาเหตุที่ทำให้เรายังคงสืบสานมรดกการทำสวนจาก จากพ่อแม่มาถึงทุกวันนี้

เย็บตับจากขาย

ผลผลิตขายที่ไหน โดยปกติผลผลิตของที่ไร่จะมีพ่อค้าประจำมารับซื้อถึงบ้าน มาจากนราธิวาสบ้าง จากพัทลุงบ้าง มีการซื้อขายกันมานานตั้งแต่สมัยที่รุ่นพ่อแม่ หรือในบางครั้งจะมีแม่ค้าแถวบ้านเป็นคนรวบรวมผลผลิตแล้วนำไปส่งให้พ่อค้ารับซื้ออีกที เรื่องของการตลาดถือเป็นเรื่องที่ไม่หนักใจการตลาดไปได้เรื่อยๆ

ป้ายไร่จาก 10 ปี คนป่าขลู ขนาบนาก

สืบทอดมรดกไร่จากของพ่อแม่
คือความภูมิใจและสร้างความสุข

ผมมีความภูมิใจกับการเข้ามาสานต่อมรดกที่พ่อแม่ทำไว้ให้เป็นอย่างมาก ทุกวันนี้เวลาที่เหลือของผมหลังว่างจากงานประจำคือยกให้ไร่จากทั้งหมด ว่างๆ ก็จะเข้ามาถ่ายรูปในไร่จาก แล้วลงรูปให้คนรุ่นหลังๆ คนต่างถิ่นให้ได้เห็นวิถีชีวิตของคนทำจาก ที่ถือเป็นพืชโบราณ ถือเป็นพืชที่อยู่คู่กับคนลุ่มน้ำปากพนังมานาน รวมถึงการทำให้รู้สึกมีอิสระทุกครั้งที่ได้ทำ และมีอาชีพแฝงในไร่อยู่เยอะแยะ เช่น การหาปลากัดสวยงาม ที่สามารถจับขายได้ปีละ 10,000-20,000 บาท แล้วก็มีปู มีปลา ให้จับนำมาประกอบอาหาร หรือถ้าหากมีเวลาว่างก็ไปตัดใบจากมาเย็บขาย ตับหนึ่งยาวประมาณ 1.20 เมตร ขายได้ตับละ 4 บาท ถือเป็นอาชีพที่มั่นคงอีกอาชีพหนึ่ง เป็นอาชีพที่สร้างรายได้ดีแบบเงียบๆ เพราะดูจากพ่อกับแม่ที่ทำมาตั้งแต่พี่ยังเด็กแล้วสามารถส่งลูกเรียนหนังสือได้ครบ 7 คน จากการทำไร่จาก” พี่หมี กล่าวทิ้งท้าย

คุณแม่เจ้าของไร่ตัวจริง ทำจากมา 40 กว่าปี ส่งลูกเรียน

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่เบอร์โทร. 093-414-4419 หรือติดต่อได้ที่ช่องทางเฟซบุ๊ก : คนป่าขลู ขนาบนาก