ส้มโอทับทิมสยาม ถูกพัฒนามาจาก ส้มโอพันธุ์พื้นเมืองจากบ้านบราโอ ต.ประจัน อ.ยะรัง จ.ปัตตานี ซึ่งมีผลเหมือนพันธุ์ขาวพวง มีกุ้งเป็นเนื้อสีชมพูค่อนข้างแดง ผลมีขนาดใหญ่ แต่มีรสขม เมื่อนำมาปลูกที่ อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราช ปรากฏว่าให้ผลผลิตและมีรสชาติหวานขึ้น ผิวผลมีสีเขียวเข้ม และมีขนอ่อนนุ่มปกคลุมทั่วผลคล้ายกำมะหยี่  ต่อมาถูกพัฒนาปรับปรุงคุณภาพสายพันธุ์แบบภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นระยะเวลาหลายปี จนในที่สุดก็ได้ส้มโอที่มีเนื้อสีแดงเข้มแบบสีทับทิม รสชาติหวาน หอม นุ่มจึงมีการตั้งชื่อขึ้นมาใหม่ เป็น “พันธุ์ทับทิมสยาม”

คุณภาพส้มโอทับทิมสยามเกิดจากสภาพพื้นที่ปลูกที่อำเภอปากพนังที่มีคุณภาพดินดีมาก เป็นดินที่เกิดจากการสะสมธาตุอาหารในทะเลทับถมกันเป็นพันปี คุณภาพน้ำกร่อย น้ำทะเลขึ้นถึง จึงทำให้รสชาติ สีเนื้อผล มีกลิ่นหอม รสชาติความอร่อยของส้มโอทับทิมสยามเป็นที่ถูกใจของผู้บริโภคคนไทยและต่างชาติ  คุณสมบัติเด่นดังกล่าว ทำให้ผลส้มโอทับทิมสยามได้รับการขึ้นสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) จากกรมทรัพย์สินทางปัญญา โดยระบุแหล่งผลิตครอบคลุม  3 ตำบลของ อ.ปากพนัง ได้แก่ ต. คลองน้อย ต.เกาะทวด และ ต.ปากพนังฝั่งตะวันตก ส้มโอทับทิมสยามขายได้ราคาดี ได้รับความนิยมจากผู้บริโภคทั้งในประเทศและส่งออก

การปลูกดูแลส้มโอทับทิมสยาม

อำเภอปากพนังนิยมปลูกส้มโอแบบยกร่อง โดยขุดดินชั้นล่าง ความลึก 2-3 เมตร ขึ้นมาทำเป็นคันดินปลูก แล้วปรับปรุงดินด้วยปุ๋ยคอก ปลูกพืชคลุมดินแล้วไถกลบ ลักษณะและขนาดร่องปลูกมีความกว้างประมาณ 10 เมตร และร่องคู 5 เมตร

วิธีปลูก จะทำดินขึ้นมาปิดรอบต้นกิ่งตอน ปักไม้ค้ำยันต้น แล้วใส่ปุ๋ยคอก หลังจากปลูกแล้ว 1 เดือน พรวนดินบริเวณพื้นที่ปลูกรอบต้นเพื่อให้ระบบรากเจริญเติบโตอย่างเต็มที่และรวดเร็ว อีกปีครึ่งจะใส่ปุ๋ย 25-7-7 เพื่อช่วยสร้างลำต้น พร้อมกับสูตร 15-15-15 เพื่อจัดทรงต้นให้มีความสมบูรณ์ทั้งระบบราก กิ่ง และใบ เมื่อเข้าปีที่ 2 ยังใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 เนื่องจากระหว่างปีที่ 2.5-3 จะเริ่มมีดอกครั้งแรก ทั้งนี้ อาจริดบางกิ่งที่มีดอกติดกับพื้นดินเกินไปออก แล้วรอให้ออกดอกรุ่นต่อไปในอีก 6 เดือนข้างหน้าอีกครั้ง

ส้มโอทั่วไปมักจะมีผลผลิตในช่วง 3-4 ปี แม้ทับทิมสยามจะให้ผลผลิตเร็วกว่า แต่ไม่ควรนำมาใช้ประโยชน์เพราะความสมบูรณ์ของผลยังไม่ดีพอ ควรปล่อยให้มีผลผลิตในช่วงปีที่ 4 เหมือนส้มโอทั่วไปดีกว่า ระยะเวลาปลูกปีที่ 2 อาจเก็บผลผลิตไว้ 2-3 ผลต่อต้น เพื่อวิเคราะห์ดูว่าการให้ผลผลิตของต้นส้มโอมีความสมบูรณ์เพียงใด ควรปรับปุ๋ยเพื่อให้เหมาะสมอย่างไร ในปีที่ 3 อาจเก็บไว้สัก 10 ผล เพื่อตรวจคุณภาพเตรียมความพร้อมอีกรอบ พอเข้าปีที่ 4 สามารถปล่อยให้ผลผลิตออกได้เต็มที่ ซึ่งมักได้กว่า 50 ผลต่อต้น ต้นส้มโอสวนคุณชนะวัฒน์ที่มีอายุ 8-9 ปี ให้ผลผลิตได้กว่า 200 ผลต่อต้น สมบูรณ์ทุกผล

การใส่ปุ๋ย ภายหลังเก็บผลผลิตแล้วจะตัดแต่งกิ่ง ใส่ปุ๋ย 15-15-15 อาจพ่นยาป้องกันแมลงศัตรูบ้างร่วมกับการฉีดฮอร์โมน ผ่านไป 1 เดือน ให้รดน้ำเต็มที่เพื่อกระตุ้นให้ดอกออก หลังจากกลีบดอกร่วง จึงมาใส่ปุ๋ย 15-15-15 เหมือนเดิม  ทับทิมสยามเป็นส้มโอที่ต้องใส่ปุ๋ยทุกเดือน โดยส้มอายุ 8 เดือน ต้องใส่ประมาณ 3 กิโลกรัม  ส้มโอทับทิมสยามสามารถเก็บผลผลิตได้ตั้งแต่กลีบดอกร่วงนับไป 6 เดือน ระหว่างช่วง 4 เดือน ให้ใส่ปุ๋ย 13-13-21 เพื่อขยายผลและสร้างเนื้อ สร้างสี และความหวาน จำนวน 2 ครั้ง ก่อนเก็บผลผลิตจะหยุดใส่ปุ๋ยประมาณ 20 วัน

ปัญหาโรคและแมลงที่ต้องเฝ้าระวัง คือ แคงเกอร์ สร้างความเสียหายให้กับผิวส้มโอ กระทบต่อการขาย  โรครากเน่า โคนเน่า แมลงวันทอง  หนอนเจาะผล  ไรขาว ไรแดง ซึ่งปัญหาเหล่านี้ สามารถควบคุมป้องกันด้วยการฉีดสารป้องกันกำจัดตามเวลาและปริมาณที่เหมาะสมตามกฎเกณฑ์ที่ทางราชการกำหนดไว้ ซึ่งปลอดภัย ไม่เป็นอันตรายต่อผู้บริโภค

ส้มโอทับทิมสยามเป็นไม้ผลที่ให้ผลผลิตได้จำนวน 4 รุ่นในรอบปี แบ่งเป็น 2 รุ่นใหญ่ในช่วงเดือนมกราคม-กุมภาพันธ์ และเมษายน-พฤษภาคม กับ 2 รุ่นเล็ก ในช่วงเดือนสิงหาคม-กันยายน และพฤศจิกายน-ธันวาคม ดังนั้น ผลผลิตจึงครอบคลุมในช่วงเทศกาลสำคัญอย่างตรุษจีน สงกรานต์ ปีใหม่ ฯลฯ