ไทยจะเป็นอย่างไรอีก 20 ปีข้างหน้า ? นักวิจัยระดมสมองพยากรณ์ภาพอนาคต ที่ดิน พลังงาน น้ำ ของประเทศ

ความท้าทายของมนุษย์โลกที่สำคัญในอนาคต คือ การปรับปรุงประสิทธิภาพของการใช้ที่ดินในภาคเกษตร การใช้ทรัพยากรธรรมชาติ พลังงานและน้ำ การคาดคะเนอนาคตของการใช้ที่ดิน ภาพในอนาคตของน้ำ จากนโยบายต่างๆ และความต้องการใช้พลังงานของประเทศไทยใน 20 ปีข้างหน้า จึงมีผลสำคัญต่อการพัฒนาประเทศและเศรษฐกิจไทยในอนาคต  ในเวทีสัมมนา “ภาพอนาคตในปี 2035 : ที่ดิน พลังงาน และน้ำในประเทศไทย” โดยมูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ) ภายใต้การสนับสนุนของ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ที่ รร.ดิเอมเมอรัลด์ กรุงเทพฯ มีการพูดคุยถึงประเด็นดังกล่าว

โอกาสนี้ ศ.นพ.สุทธิพันธ์ จิตพิมลมาศ ผู้อำนวยการ สกว. ร่วมให้ข้อมูลถึงทิศทางการสนับสนุนการวิจัยของ สกว. ที่เปลี่ยนแปลงไปว่าจะมุ่งเน้น 1.การนำผลงานวิจัยไปใช้ประโยชน์ โดยโจทย์วิจัยมาจากผู้ใช้ประโยชน์จากงานวิจัยโดยตรง 2.ต้องการให้งานวิจัยส่งผลกระทบสูงต่อสังคม ที่เกิดต่อชุมชน สังคม ประเทศชาติ  โดยปีงบประมาณ 2561 กำลังสนับสนุนทุนเรื่อง Future Study ซึ่งสอดคล้องกับเวทีสัมมนาในวันนี้ที่เป็นการพยากรณ์ภาพอนาคตของประเทศ โดยใช้งานวิจัยเป็นฐานข้อมูลที่สำคัญ เพื่อสร้างทางเลือกของผู้กำหนดนโยบายที่จะนำข้อมูลการพยากรณ์เหล่านี้ไปวางแผนนโยบายที่มีประสิทธิภาพในการบริหารประเทศ โดย  ดร.สุชาต อุดมโสภกิจ สำนักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมแห่งชาติ กล่าวถึงกระบวนการในการคาดคะเนภาพอนาคตในเชิงวิชาการว่า ไม่ได้เป็นการชี้นำหรือแนะนำแนวทางอย่างชัดเจนว่าประเทศควรดำเนินไปในทิศทางใด แต่ข้อมูลที่ได้ภายใต้การวิจัยอย่างเป็นระบบสามารถคาดการณ์ได้ว่าในอนาคตจะเกิดอะไรขึ้นกับเราบ้าง

ดร.นณริฏ พิศลยบุตร  นักวิจัยทีดีอาร์ไอให้ข้อมูลว่า ภาพอนาคตเศรษฐกิจไทยในปี 2535                หรือประมาณ 20  ปีข้างหน้า สรุปได้ว่าอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจเฉลี่ยที่เป็นไปได้มากที่สุดอยู่ที่ประมาณร้อยละ 3.73 –3.85 ต่อปี อัตราเจริญเติบโตของผลิตภาพแรงงานในแต่ละสาขา ภาคเกษตรร้อยละ 2.53 –2.80 ต่อปี ภาคอุตสาหกรรม ร้อยละ 3.74 – 4.08 ต่อปี ภาคขนส่ง ร้อยละ 3.36 –3.49  ต่อปี ภาคบริการ ร้อยละ 4.28 – 4.57ต่อปี  อัตราการเปลี่ยนแปลงของแรงงานรายสาขา  ภาคเกษตร ลดลงร้อยละ 0.99 –1.25 ต่อปี ภาคอุตสาหกรรม เพิ่มขึ้นร้อยละ 1.11 –1.48 ต่อปี ภาคขนส่ง เพิ่มขึ้นร้อยละ 1.72 –2.16 ต่อปี ภาคบริการ เพิ่มขึ้นร้อยละ 3.04 –3.85 ต่อปี โดยแรงงานต่างด้าว จะสามารถเข้ามาทดแทนแรงงานไทยได้เพียงร้อยละ 50 –54 เท่านั้น

ดร.วิชสิณี วิบูลผลประเสริฐ นักวิจัยทีดีอาร์ไอ กล่าวถึงผลวิจัยด้านพลังงานว่า ในปี 2035 คาดการณ์ว่าประเทศไทยใช้พลังงานโดยรวม เพิ่มขึ้นระหว่างร้อยละ 0.5 –5 ต่อปี สัดส่วนการใช้พลังงานในแต่ละสาขาเศรษฐกิจ แตกต่างจากปัจจุบันเพียงเล็กน้อยเท่านั้น การใช้พลังงานในทุกสาขาเศรษฐกิจจะเพิ่มขึ้นในอัตราที่แตกต่างกัน

ดร.อุชุก ด้วงบุตรศรี นักวิจัยจาก ภาควิชาเศรษฐศาสตร์เกษตรและทรัพยากร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กล่าวว่า อีก 20 ปีข้างหน้า ที่ดินเกษตรจะลดลงอย่างรวดเร็วภายหลังจาก การยกเลิกโครงการจำนำสินค้าเกษตรและประกันรายได้เกษตรกร จากนั้นจึงค่อยๆปรับตัวสูงขึ้น โดยที่ดินเกษตรจะลดลงจาก 138 ล้านไร่ (ในปี 2557) เหลือ 122-132 ล้านไร่ ภายใน 20 ปีข้างหน้า หรือลดลงร้อยละ 11.59 – 4.35 ขนาดฟาร์มเฉลี่ยอาจใหญ่ขึ้น การใช้ที่ดินเพื่อการอยู่อาศัยจะขยายตัวสูงสุด

รศ.ดร.นิพนธ์ พัวพงศกร นักวิชาการเกียรติคุณทีดีอาร์ไอ ให้ข้อมูลภาพอนาคตประเด็นน้ำของประเทศว่า ปี 2035 ความต้องการน้ำโดยรวมมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจากสาเหตุหลักคือ 1. การเติบโตของตัวเมือง 2. การขยายตัวทางเศรษฐกิจ 3.การใช้น้ำต่อหัวในเมืองใหญ่อย่างกรุงเทพ หรือเทศบาลนคร มีแนวโน้มลดลง 4. จำนวนประชากรมีแนวโน้มเติบโตช้าลง แต่ยังไม่เห็นผลภายในปี 2035

ทั้งนี้นโยบายบริหารเพื่อแก้ปัญหาความต้องการน้ำมากกว่าที่คาดการณ์ไว้ว่า ควรมีนโยบายจัดเก็บค่าบำรุงรักษาคลองชลประทาน หลังจากนั้นควรศึกษาแนวทางการจัดเก็บค่าน้ำ แก้ไขกฎหมายที่เป็นอุปสรรคต่อการคิดค่าน้ำดิบ จากการประปาภูมิภาคและการประปานครหลวงนโยบายสนับสนุนกลุ่มผู้ใช้น้ำ แลกเปลี่ยนสิทธิ์ในการใช้น้ำสนับสนุนการพัฒนาแหล่งน้ำ ระดับครัวเรือน เกษตร เอกชน และรัฐการแก้ปัญหาคุณภาพน้ำ จะช่วยเพิ่มปริมาณน้ำดี นอกจากนี้ควรมีการเก็บภาษีมลพิษในน้ำ และภาษีการนำเข้าสารเคมีการเกษตร

ทั้งนี้ในช่วงท้ายของการเสวนา มีการอภิปรายโดยผู้ทรงคุณวุฒิประกอบด้วย ผศ.ดร.อภิวัฒน์ รัตน   วราหะ  จากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ร่วมให้ความเห็นด้านที่ดิน  ศ.ดร.พลายพล คุ้มทรัพย์ จากคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมให้ความเห็นด้านพลังงาน ผศ.ดร.สุทัศน์ วีสกุล จากสถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร (องค์การมหาชน)  ร่วมให้ความเห็นด้านน้ำ โดยมี รศ.ดร.ชนาธิป ผาริโน ผอ.ฝ่ายสวัสดิภาพสาธารณะ สกว. เป็นผู้ดำเนินรายการ