“อร่าม ทรงสวยรูป” อดีตช่างภาพรางวัลพูลิตเซอร์ วัย 56 ปี ผันตัวเองเป็นชาวนาตามรอยบรรพบุรุษ เรียนรู้วิถีธรรมชาติ และยึดธรรมะเป็นที่มั่น ได้สร้างสุขทั้งร่างกายและจิตใจ อีกทั้งมีรายได้จากการทำเกษตรอินทรีย์ ยกระดับครอบครัวและยังช่วยสืบสานพันธุ์ข้าวไทยให้เติบโตอย่างยั่งยืน

ชาวนาอินทรีย์วิถีไทยใจเกินร้อย

คุณอร่ามมีพ่อแม่เป็นชาวนา ส่งให้ลูกเรียนหนังสือจนจบปริญญาตรี แต่ไม่ยอมให้กลับมาทำนา หลังจากทำงานบริษัทในกรุงเทพฯ ระยะหนึ่ง มองเห็นว่า ความสุขที่ได้จากการทำงาน กับความสุขที่ได้อยู่กับธรรมชาติ มีวิถีชีวิตที่กำหนดเอง มีอิสระในอาชีพ มีความแตกต่างกัน ความสุขประการหลังมีมากกว่า จึงตัดสินใจกู้เงินธนาคารเพื่อนำไปซื้อที่ดิน 10 ไร่ ที่อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา โดยเรียกที่ดินผืนนี้ว่า “ออฟฟิศชาวนา” คุณอร่ามตั้งใจทำการเกษตรระหว่างที่ยังคงทำงานประจำอยู่ โดยใช้วันหยุดไปพัฒนาที่ดินที่ซื้อไว้

“ออฟฟิศชาวนา” ถูกนำมาใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่า ทั้งทำนา ทำสวน ขุดบ่อน้ำไว้ใช้ ประมาณ 4 ไร่ ที่เหลือปลูกพืชหลากหลายชนิด ปลูกอินทผลัม ปลูกโกโก้ ปลูกมะนาว ปลูกพริกแซมระหว่างต้นอินทผลัมและต้นโกโก้ อ้อยคั้นน้ำ กาแฟโรบัสต้า กาแฟอะราบิก้า ผักพื้นถิ่นหลายชนิด และไม้ยืนต้นอีกหลายชนิด อาทิ พะยูง ยางนา สะเดา ติ้ว กระโดน และผักหวานป่า

คุณอร่ามเน้นทำเกษตรแบบอินทรีย์ โดยการนำภูมิปัญญาชาวบ้านมาใช้ คำนึงถึง คำว่า “ขี้หมูกินหัว ขี้วัวกินใบ ขี้ไก่กินลูกกินผล” นำมาปรับใช้ในการทำสารทดแทนปุ๋ยหรือจุลินทรีย์ใช้ในการบำรุงรักษาพืช  ข้อดีของการทำเกษตรแบบผสมผสานคือ ทำให้มีรายได้ตลอดปี ทั้งรายวัน รายเดือน และรายปี คุณอร่ามบอกว่า การทำเกษตรอินทรีย์ใจต้องแข็ง เพราะในระยะ 5 ปีแรก ผลผลิตจะได้น้อย แต่หลังจากนั้นผลผลิตที่ได้จะเพิ่มขึ้นเท่าตัว ทั้งยังจำหน่ายได้ราคาดีเพราะเป็นเกษตรอินทรีย์

“แรกๆ ที่ผมปลูกข้าว คนอื่นปลูกข้าวได้ผลผลิต 700 กิโลกรัมต่อไร่ แต่ผลผลิตที่ผมได้จากการทำเกษตรอินทรีย์ 200 กิโลกรัมต่อไร่ แต่หลังจากนั้น 5 ปี เราลดต้นทุนเรื่องของปุ๋ยและสารเคมีลง เราได้ผลผลิต 700 กิโลกรัมต่อไร่ เท่าคนอื่น และยังขายได้ราคาดีกว่าด้วย”

ปลูกข้าววิถีรักษ์โลก

กระบวนการปลูกข้าวของคุณอร่าม ใช้พันธุ์ข้าวที่เก็บไว้ด้วยวิธีทันสมัย มีการควบคุมความชื้น ตากข้าวด้วยพลังงานแสงอาทิตย์ รักษาอุณหภูมิเพื่อให้พันธุ์ข้าวมีคุณภาพ จากนั้นปรับหน้าดินใส่ปุ๋ยคอกซื้อมาจากเพื่อนบ้านเป็นมูลวัว มูลควาย ไม่ต้องเผาตอซัง ดินมีชีวิตเพราะมีจุลินทรีย์ มีไส้เดือน บรรดาแมลงทำให้ดินร่วนซุยแล้วก็พรวนดิน เมื่อถึงเดือนพฤษภาคมเข้าหน้าฝน เริ่มไถนา ใช้ควายไถ เป็นการไถดะเพื่อให้หญ้าตายแล้วไถแปรไถคราดแล้วดำนา ซึ่งในแต่ละปี นาข้าวพันธุ์ปะกาอำปึลของคุณอร่าม มีต้นทุนการผลิตต่ำมาก ใช้เพียงปุ๋ยคอก ไร่ละ 800 บาท ที่เหลือเป็นค่าต้นทุนจุลินทรีย์ แต่ผลผลิตข้าวปะกาอำปึลที่ได้ราว 900 กิโลกรัมต่อไร่ เฉลี่ย 12 ไร่จะได้ราว 4,000 กิโลกรัมต่อปี

สืบสานพันธุ์ข้าวพื้นถิ่นอีสาน

คุณอร่ามปลูกข้าวที่ไม่มีในท้องตลาดทั่วไป เป็นข้าวพันธุ์ดั้งเดิมของไทย เช่น พันธุ์ปะกาอัมปึล และพันธุ์พญาลืมแกง ซึ่งเป็นข้าวพื้นถิ่นในแถบชายแดนอีสานใต้ จังหวัดบุรีรัมย์ สุรินทร์ อุบลราชธานี และศรีสะเกษ ลักษณะตามสายพันธุ์ เป็นข้าวใช้น้ำน้อย ทนแล้ง ไม่มีโรค

ปะกาอำปึล แปลว่า ดอกมะขาม ถิ่นกำเนิดของข้าวพันธุ์นี้ อยู่ตะเข็บชายแดนไทยกัมพูชา ทางฝั่งไทยปลูกกันแถบจังหวัดสุรินทร์ ส่วนกัมพูชา คือจังหวัดอุดรมีชัย คุณอร่ามบอกว่า ต้นตอผู้ที่เก็บรักษาข้าวพันธุ์นี้ไว้ เป็นพระ อยู่อำเภอปราสาท จังหวัดสุรินทร์

ข้าวปะกาอำปึลเป็นข้าวเจ้า ต้นสูงกว่าข้าวขาวดอกมะลิ 105 จุดเด่นสำคัญคือ ทนแล้ง ผลผลิตอาจจะน้อยกว่าข้าวหอมมะลิ เหมาะปลูกตามหัวไร่ปลายนา น้ำขังได้นิดหน่อย ไม่ชอบน้ำขังมาก เมื่อสุกแก่ เปลือกของข้าวสีเหลืองทองเหมือนดอกมะขาม เมล็ดยาว เมื่อขัดขาวจะสีขาวเหมือนข้าวทั่วไป หากสีเป็นข้าวกล้องเมล็ดสีน้ำตาลออกเขียว ทนทานต่อโรคแมลง เมื่อปลูกไม่ต้องใส่ปุ๋ย ไม่ต้องใช้สารกำจัดศัตรูข้าว ปลูกทิ้งรอเก็บเกี่ยว อาจกำจัดวัชพืชให้บ้าง

คุณภาพการหุงต้ม เป็นข้าวที่นุ่ม เมื่อเก็บเกี่ยวและสีใหม่ๆ มาหุง มีความหอมไม่น้อยไปกว่าข้าวขาวดอกมะลิ 105 กลิ่นหอมเหมือนกับข้าวโพดข้าวเหนียว เนื้อสัมผัสของข้าวเหนียวอร่อยและหนึบ กรุบกรอบเมื่อหุงกินแล้วเหลือ อยู่ได้นาน ไม่บูดง่าย ข้าวกล้องปะกาอำปึลเป็นข้าวที่มีค่าน้ำตาลต่ำเหมาะสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน มีจมูกข้าวและกาบาสูง มีโปรตีน มีวิตามินบี ธาตุเหล็ก มีธาตุอาหารที่ช่วยบำรุงผิวหนัง ระบบประสาท เสริมสร้างเม็ดเลือด รวมถึงจมูกข้าวเส้นใยอาหารสูง ช่วยให้ระบบขับถ่ายดี

พญาลืมแกง ที่มาของชื่อ เกิดจากรสชาติความอร่อย ออกรสหวานมัน อร่อยเสียจนเผลอกินแต่ข้าวเปล่า ลืมกินแกงไปเลย พญาลืมแกงเป็นพันธุ์ข้าวเหนียว ลักษณะเป็นข้าวไวต่อช่วงแสง ต้นสูงประมาณ 150 เซนติเมตร ต้นอ่อน ล้มง่าย แตกกอน้อย เมล็ดแบน นิยมปลูกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยเฉพาะพื้นที่นาลุ่มมักมีน้ำขัง สามารถกักเก็บน้ำไว้ได้ ข้าวชนิดนี้ ขึ้นชื่อในเรื่องความหอมนุ่ม อร่อยมาก จึงเป็นที่นิยมบริโภคในพื้นที่ภาคอีสาน

พันธุ์ข้าวเหนียว พญาลืมแกง หากปลูกโดยปกติ โรงสีไม่รับซื้อ กลายเป็นจุดอ่อนของเกษตรกรที่เกรงว่าปลูกแล้วจะขายไม่ได้ แต่คุณอร่ามหยิบมาเป็นจุดแข็ง ไม่มีเกษตรกรรายใดปลูก ทำให้สามารถขายในราคาสูงกว่าข้าวทั่วไปได้ และปัจจุบันมีลูกค้าสั่งออร์เดอร์ข้ามปี เพราะ “ข้าวพญาลืมแกง” มีรสชาติอร่อย จึงขายได้ราคาดีถึงตันละ 1 แสนบาท

คุณอร่ามเล่าว่า ข้าวพญาลืมแกงเป็น “ข้าวเหนียว” ที่มีลักษณะคล้ายข้าวญี่ปุ่น ทั้งความนุ่มเหนียว และมีรสชาติอร่อย สามารถหุงได้แบบข้าวสวย เดิมทีโรงสีไม่รับซื้อข้าวพญาลืมแกง เนื่องจากเราเป็นกลุ่มเกษตรกร จึงพยายามรักษาสายพันธุ์ข้าวนี้ไว้ โดยปลูกรักษาพันธุ์คนละ 2 ไร่ 5 ไร่ 10 ไร่ ปัจจุบัน ข้าวพญาลืมแกงไม่มีปัญหาเรื่องตลาด เราทำน้อยแต่ได้มากเพราะมีลูกค้าขาประจำซึ่งเป็นโรงแรมสั่งซื้อข้าวพันธุ์นี้ปีละ 10 ตัน ขายกิโลกรัมละ 100 บาทหรือตันละ 1 แสนบาท!