กาแฟ เป็นเครื่องดื่มที่หลายคนกำลังให้ความสนใจบริโภค โดยเฉพาะบริเวณพื้นที่ภาคใต้ของประเทศไทย ที่ปัจจุบันได้กลายเป็นเครื่องดื่มที่ประชาชนนิยมดื่มเป็นลำดับต้นๆ เพราะด้วยรสชาติและกลิ่นของกาแฟที่เตะจมูก ทำให้กาแฟกลายเป็นเครื่องดื่มที่มีผู้บริโภคอย่างยาวนาน

สำหรับแหล่งผลิตกาแฟในพื้นที่ภาคใต้ ที่กำลังได้รับความนิยมอยู่ในช่วงนี้คือ กาแฟที่ผลิตในชุมชน จากกลุ่มแม่บ้านโดยเฉพาะกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านสะพานโยง ตำบลควนโดน อำเภอควนโดน จังหวัดสตูล

กลุ่มแม่บ้านเกษตกรบ้านสะพานโยง ตั้งอยู่บ้านเลขที่ 506 หมู่ที่ 1 จัดตั้งขึ้นจากลุ่มสตรีในชุมชน ที่ได้รวมตัวสร้างกิจกรรมเสริมด้วยการทำขนมพื้นเมืองทั่วไปจำหน่าย ภายใต้ความช่วยเหลือของหน่วยงานภาครัฐที่มาให้การสนับสนุน แต่ด้วยข้อจำกัดของการทำขนมหลายๆ อย่างที่กลุ่มไม่สามารถดำเนินการต่อได้  กลุ่มจึงหยุดทำไประยะหนึ่ง และเริ่มรวมกลุ่มใหม่อีกครั้ง ในปี พ.ศ. 2545 ซึ่งครั้งนี้ทางกลุ่มฯได้หันมาจับข้าวพื้นเมืองที่ปลูกกันอยู่ในพื้นที่แปรรูปเป็นข้าวซ้อมมือออกจำหน่ายสร้างรายได้ให้กับชุมชนและกลุ่ม

ตลอดระยะเวลาการทำงานของกลุ่ม มีคนเข้ามาศึกษาดูงาน กิจกรรม การทำงานเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ จนเป็นที่รู้จักเพิ่มมากขึ้น จนกลายเป็นสถานที่ศึกษาดูงานที่มีกิจกรรมที่น่าสนใจ และช่วงนี้เองทางกลุ่มได้ชงกาแฟโบราณพื้นบ้านไว้ต้อนรับผู้ที่เข้ามาดูงาน หลายคนติดใจ พร้อมถามหาเพื่อซื้อติดมือกลับไป จุดนี้เองทางกลุ่มฯ เลยมองว่าน่าจะทำจำหน่าย จึงเริ่มทำแบ่งขายแบบ “ผูกถุง” วางขายที่กลุ่ม หรือมีบ้างก็ออกไปขายที่อำเภอ และฝากขายเวลามีงานในพื้นที่ เพียงระยะเวลาไม่นานนัก โกปี้ควนโดน สูตรอิสลาม มีการตอบรับจาก “คอกาแฟ” กระทั่งแปรรูปกันแทบไม่ทัน

กาแฟโบราณ ภาษาพื้นบ้านหรือภาษาท้องถิ่นเรียกว่า โกปี้ หรือกูปี้ ชื่อเพี้ยนมาจากภาษามลายูว่า โกปี้ เริ่มเข้ามาแถบวังประจันซึ่งเป็นเขตรอยติดต่อกับรัฐปะลิส ประเทศมาเลเซีย แล้วเริ่มแพร่หลายในอำเภอควนโดน จังหวัดสตูล ซึ่งครั้งนั้นนอกจากนำพันธุ์กาแฟเข้ามาปลูกแล้ว ยังหอบเอาวิธีการผลิตแปรรูปกาแฟตามตำรับของชาวมาเลเซียมาด้วย กระทั่งเริ่มเป็นที่แพร่หลายและรู้จักกันในอำเภอ

“กลุ่มได้หันมาจับทำเป็นผลิตภัณฑ์ OTOP และตั้งชื่อใหม่ว่า “กาแฟโบราณควนโดน” ไปพร้อมๆ กับการผลิตข้าวซ้อมมือ และมีโอกาสไปออกงานสินค้าร่วมกับสำนักงานเกษตรจังหวัด กลุ่มฯ ก็จะนำกาแฟไปร่วมออกร้านทุกครั้งที่มีกิจกรรม ทำให้เป็นที่รู้จักเพิ่มมากขึ้น ตลาดเปิดกว้างขึ้น คนให้ความสนใจที่จะชื้อไปเป็นของฝาก ได้รับการตอบรับเป็นอย่างดี จึงหันมาพัฒนาเรื่องของบรรจุภัณฑ์ใหม่เป็นกล่องให้ดูดี ออกร้านทุกครั้งก็จะมีคนถามหาทุกครั้ง” คุณสุวรรณี กล่าว

กาแฟโบราณควนโดน กลายแป็นผลิตภัณฑ์ที่สามารถสร้างรายได้ให้กับกลุ่มฯและชุมชนเพิ่มมากขึ้นจนกลายเป็นสินค้า OTOP ที่สร้างชื่อเสียงให้กับจังหวัดสตูล เพราะด้วยเอกลักษณ์เฉพาะทั้งกลิ่นและรสชาติทำให้กาแฟที่สามารถติดตลาดได้ไม่ยาก

กระบวนการและขั้นตอนการผลิต 

ทุกขั้นตอนการผลิตทางกลุ่มฯจะยึดกรรมวิธีการผลิตแบบโบราณดั่งเดิม โดยคุณสุวรรณี ได้เล่าขั้นตอนการทำ เริ่มจากการนำผลกาแฟสดมาคั่วในกระทะด้วยไฟปานกลางจนเมล็ดเริ่มมีสีดำและนำขึ้นมาตากทิ้งไว้

จากนั้นนำน้ำตาลทรายแดงผสมกับน้ำตาลทรายขาวใส่เกลือเม็ดลงไปเล็กน้อย นำไปเคี้ยวด้วยไฟปานกลางจนละลายและนำเมล็ดกาแฟที่คั่วตากไว้ใส่ลงไปในกระทะคลุกเคล้าให้เมล็ดกาแฟและน้ำตาลเป็นเนื้อเดียวกัน (แตงเมย์) ตักใส่ถาดเกลี่ยให้ความหนาของกาแฟอยู่ประมาณ 2 เซนติเมตร ผึ่งรมให้แห้งและนำมาตำด้วยครกไม้จนละเอียดและนำไปร่อนด้วยตะแกรงก็จะได้เนื้อกาแฟที่ละเอียดในระดับหนึ่งจากนั้นจะนำไปเพิ่มความละเอียดด้วยการบดด้วยเครื่องอีกครั้งหนึ่ง ก่อนนำไปบรรจุลงถุงซิปและใส่กล่องจำหน่าย

กำลังการผลิตในแต่ละเดือน ทางกลุ่มฯ สามารถผลิตได้ถึง 200 กิโลกรัม ส่งจำหน่ายในรูปแบบบรรจุลงถุงซิป ถุงละ 200 กรัม จำหน่ายกล่องละ 50 บาท (ราคาส่ง) ส่วนราคาปลีก จะอยู่ที่กล่องละ 70 บาท ซึ่งตอนนี้ส่งให้กับห้างเทสโก้โลตัส สาขาควนโดน และส่งขายในพื้นที่ใกล้เคียงกับจังหวัดสตูล

กาแฟโบราณควนโดน สามารถเก็บไว้ได้นานถึง 1 ปี ไม่ควรโดนความร้อน ผู้บริโภคสามารถเลือกชงดื่มได้ทั้งแบบร้อนและเย็น ซึ่งวิธีการชงนั้นจะมีอยู่สองแบบ คือ ชงกับน้ำร้อนเหมือนกาแฟทั่วไป หรือจะชงกับน้ำร้อนโดยผ่านผ้ากรอง ซึ่งขึ้นอยู่กับผู้บริโภคว่าจะชอบดื่มแบบใด หรือจะอ่านวิธีการชงตามสูตรที่แนะนำไว้ข้างกล่อง

“กาแฟโบราณควนโดน ของกลุ่มกำลังพัฒนาเป็นกาแฟพร้อมซงสำเร็จรูป 3 in 1 ให้สะดวกกับกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการ และกำลังจะเปิดตลาดต่างประเทศ ทั้งนี้กลุ่มฯยังเริ่มส่งเสริมให้คนในชุมชนหันมาปลูกกาแฟ เป็นรายได้เสริมจากอาชีพที่มีอยู่ ซึ่งตรงนี้กลุ่มฯ สามารถเพิ่มกำลังการผลิต อีกทั้งยังสามารถลดต้นทุนการนำเข้าผลกาแฟสดจากที่อื่นได้อีกทางหนึ่ง” คุณสุวรรณี กล่าว

สำหรับท่านใดที่ต้องการลิ้มรสกาแฟโบราณควนโดนของพี่น้องกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านสะพานโยง ทางกลุ่มฯ มีบริการส่งไปรณีย์ทั่วประเทศ ท่านสามารถสั่งชื้อและสอบถามข้อมูลเพิ่มเติได้ที่ คุณสุวรรณี ชุ่มจำรัส โทร. 08-9878-4383