สถาบันคลังสมองของชาติ (KNIT) ร่วมกับ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) จัดการประชุมระดมความเห็น เรื่อง “New Rice Supply Chain กับทางออกอุตสาหกรรมข้าวไทย” ณ โรงแรม เดอะ  สุโกศล โดย รศ.ดร.พีรเดช ทองอำไพ ผอ.สถาบันคลังสมองของชาติ กล่าวถึงวัตถุประสงค์ของการจัดงานครั้งนี้ว่า มีขึ้นเพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายที่เป็นทางเลือกต่อนายกรัฐมนตรี และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  ในการแก้ไขปัญหาราคาข้าวตกต่ำอย่างยั่งยืน โดยใช้องค์ความรู้เป็นพื้นฐานสำคัญในการแก้ปัญหา

โดยปัญหาราคาข้าวไทยในปี 2559 นับเป็นสภาวะการตกต่ำของราคาข้าวในระดับไร่นาและการส่งออก  เนื่องมาจากอุปสงค์และอุปทานของตลาดโลก ร่วมกับปริมาณข้าวคงคลังจำนวนมหาศาลซึ่งเป็นผลพวงจากการรับจำนำข้าวของรัฐบาลที่ผ่านมา อีกทั้ง ประเด็นปัญหามาตรฐานข้าวที่มีความชื้นสูง ส่งผลซ้ำเติมให้ราคาข้าวไทยตกต่ำสุดในรอบ 10 ปี ส่งผลให้สมาคมโรงสีข้าวที่ตกเป็นจำเลยของสังคมขอถอนตัวจากทุกคณะกรรมการของภาครัฐในวันที่ 3 พฤศิกายน 2559  อีกด้านหนึ่งของสังคมก็เกิดปรากฎการณ์ “การรวมใจของคนไทย” ช่วยเหลือซึ่งกันและกันโดยไม่ต้องมีใครร้องขอให้ช่วยเหลือชาวนา ซึ่งเป็นพัฒนาการของการมีส่วนร่วมในการหยิบยื่นความช่วยเหลือตลอดห่วงโซ่อุปทาน โดยภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน อย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน โดยส่วนใหญ่เป็นการให้ความช่วยเหลือโดยตรงไปที่ชาวนาไทย

ด้าน รศ.สมพร อิศวิลานนท์ นักวิชาการอาวุโส สถาบันคลังสมองของชาติ และผู้ประสานงาน งานวิจัยเชิงนโยบายเกษตรและเสริมสร้างเครือข่ายงานวิจัยเชิงนโยบาย สกว. กล่าวถึงสถานการณ์ข้าวไทยภายใต้ความท้าทายใหม่ว่า  ปัญหาสำคัญที่ชาวนาไทยกำลังประสบคือ การขาดความรู้การจัดการไร่นา    ขาดข้อความรู้ในการลดต้นทุน เพิ่มรายได้ ไม่เข้าใจระบบการผลิตปลอดภัยที่ได้มาตรฐาน ได้คุณภาพ และเข้าไม่ถึงกลไกตลาด จึงควรหาแนวทางในการสร้างความจำเพาะในคุณค่าของสินค้า ใช้ปัจจัยการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม หาแนวทางผูกโยงเครือข่ายสร้างตลาดจำเพาะ มีกลไกการรับรองคุณค่า และมีช่องทางในการกระจายสินค้าที่เป็นธรรม

ในขณะที่ ปราโมทย์ วานิชชานนท์ อดีตนายกกิตติมศักดิ์ สมาคมโรงสีข้าวไทย กล่าวในฐานะ ผู้ที่คร่ำหวอดอยู่แวดวงโรงสีข้าวมาหลายปีว่า โรงสีสามารถรวยได้โดยไม่ต้องโกง  แต่เมื่อมีความต้องการมาก จึงมีการเอาเปรียบเกิดขึ้นและพัฒนาไปสู่การโกง ทั้งจากการชั่งน้ำหนักไม่ตามจริง การวัดค่าความชื้นที่ไม่ตรงมา หน้าที่ของรัฐคือสนับสนุนโรงสี พ่อค้าที่ดีมีคุณธรรม ให้กำกับกลไกตลาดให้ได้ ประกอบกับควรมีการปรับตัวบทกฎหมายที่มีความเคร่งครัดมากขึ้น

ทั้งนี้ทีมวิจัยจากสถาบันคลังสมองของชาติเล็งเห็นว่าในสถานการณ์ปัจจุบัน   หากมีการยกระดับการร่วมบริหารจัดการ ปรับเปลี่ยน “น้ำใจคนไทย” ที่ช่วยกันซื้อข้าวจากชาวนา” มาเป็น “การพัฒนาตลอดห่วงโซ่อุปทาน” ร่วมกันรับผิดชอบและพัฒนาให้เป็น “กลไกห่วงโซ่อุปทานเพื่อสังคมใหม่เพื่อความยั่งยืน” และดำเนินการกลไกใหม่นี้โดยน้อมนำหลักเศรษฐกิจพอเพียง โดยเฉพาะการสร้างภูมิคุ้มกัน  มาจัดทำ            เป็นมาตรการป้องกันความเสี่ยงและร่วมคิดแก้ปัญหาต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง  กระทรวงหลักที่รับผิดชอบช่วยกันพัฒนานโยบายที่สามารถนำการมีส่วนร่วมของพลังสังคม มาผูกผสานเป็นนโยบายและกลไกที่สามารถบูรณาการงานข้ามกระทรวง ข้ามเครือข่าย ร่วมกันดูแลอย่างมีส่วนร่วม อย่างเป็นระบบ และอย่างมีประสิทธิภาพตลอดห่วงโช่อุปทาน  อาทิ การยกระดับคุณภาพและปริมาณผลิตข้าวต่อไร่ การพัฒนาการรวมกลุ่มและพึ่งตนเอง  การพัฒนามาตรฐานสินค้าข้าว การพัฒนาระบบโลจิสติกส์  การพัฒนาระบบตลาดเพื่อสังคม แรงช่วยเหลือจากพันธกิจองค์กรรัฐและเอกชนต่างๆ ร่วมกับระบบการเงิน – การลงทุนเพื่อสังคม  นวัตกรรมสังคม จะเป็นตัวอย่างการเปลี่ยน “วิกฤต” เป็น “โอกาส” ของการผนึกพลังประชารัฐได้