ที่มา | ผลิตภัณฑ์น่าซื้อ |
---|---|
ผู้เขียน | บุญฤทธิ์ เผือกวัฒนะ |
เผยแพร่ |
“ข้าวแต๋น” นับว่าเป็นผลิตภัณฑ์เด่นของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านช่องลม หมู่ที่ 8 ตำบลหัวฝาย อำเภอสูงเม่น จังหวัดแพร่ คุณดารารัตน์ หิตการุญ ประธานกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรและประธานวิสาหกิจชุมชนข้าวแต๋นน้ำแตงโม มีตำแหน่งทางการปกครอง เป็นผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 8 บ้านช่องลม อยู่บ้านเลขที่ 108/1 หมู่ที่ 8 ตำบลหัวฝาย กล่าวว่า มูลเหตุของการผลิตข้าวแต๋นเกิดขึ้นเนื่องจาก ช่วงปี พ.ศ. 2557-2558

“ข้าว” ซึ่งเป็นอาหารหลักของคนไทย แต่ที่จังหวัดแพร่ มีราคาตกต่ำเป็นอย่างมาก จึงได้ร่วมกันคิดในกลุ่มแม่บ้านว่าจะมีวิธีการใดที่จะเพิ่มมูลค่าของข้าวในการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เป็นขนมขบเคี้ยว หรืออาหารว่างไว้บริโภค หรือขายเป็นของฝาก และเห็นว่าน่าจะเป็นช่องทางในการสร้างอาชีพให้แก่คนในชุมชนที่ว่างงานอีกทางหนึ่ง ที่สุดก็ได้ข้อสรุปว่าจะแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ข้าวแต๋นน้ำแตงโม
วัตถุดิบหลักที่ใช้คือข้าว เป็นข้าวคัดพิเศษที่ได้จากผลผลิตข้าว กข 6 และข้าว กข 10 จากแปลงรวมซึ่งเป็นข้าวปลอดภัย และใช้น้ำแตงโมเป็นพื้นฐานแรกในการปรุงรสน้ำข้าวแต๋น ต่อมาได้พัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีความหลากหลายทางรสชาติ ไม่ว่าจะเป็นรสปาปริก้า บาร์บีคิว รสสาหร่าย ให้มีความแปลกใหม่ในด้านรูปทรงสามเหลี่ยม รูปหัวใจ แทนที่จะเป็นรูปทรงกลมเพียงอย่างเดียว และได้พัฒนารสชาติด้วยผลไม้ที่มีอยู่ตามฤดูกาลในท้องถิ่นมาเป็นส่วนผสมน้ำข้าวแต๋น เช่น การนำน้ำแก้วมังกร (เนื้อสีแดง) ซึ่งมีสีสันที่สวยงามมาแทนน้ำแตงโมในฤดูกาลผลิตที่ไม่สามารถหาแตงโมได้ และแก้วมังกรยังเหมาะสำหรับผู้ที่รักสุขภาพ เนื่องจากแก้วมังกรเป็นผลไม้ที่มีสรรพคุณในการควบคุมน้ำตาลในเลือดได้เป็นอย่างดี เมื่อนำมาเป็นส่วนผสมในการทำข้าวแต๋น ทำให้ได้ข้าวแต๋นที่มีสีและรสชาติที่น่ารับประทานมากขึ้น ทั้งยังได้ใช้ธัญพืชที่มีประโยชน์ ได้แก่ งาขาว งาดำ ถั่วเขียวผ่าซีก เมล็ดทานตะวัน มาเป็นส่วนผสมหน้าข้าวแต๋น

“จากกระบวนการผลิตที่มุ่งมั่นในคุณค่าทางโภชนาการจากหลากหลายวัตถุดิบ ส่งผลให้ข้าวแต๋นมีรสชาติและคุณค่าที่แตกต่างจากข้าวแต๋นของถิ่นอื่น จึงเป็นผลิตภัณฑ์ที่น่าสนใจแก่ผู้บริโภค ไม่ว่าจะซื้อเพื่อรับประทานเองเป็นอาหารว่างแบบพื้นบ้าน ซื้อเป็นของฝากในเทศกาลต่างๆ” คุณดารารัตน์ กล่าว
อีกทั้งกลุ่มได้มีการต่อยอดผลิตภัณฑ์อื่น เนื่องจากกระบวนการผลิตข้าวแต๋นมักจะมีการแตกหักของแผ่นข้าว จึงคิดนำเศษข้าวแต๋นมาใช้เป็นส่วนผสมของขนมกระยาสารท ขนมปั้นสิบ ขนมกะหรี่ปั๊บไส้ต่างๆ และถั่วเคลือบ ถั่วทอดสมุนไพร กลายเป็นผลิตภัณฑ์ตัวใหม่ เป็นการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับเศษข้าวแต๋นที่แตกหัก
คุณดารารัตน์ เปิดเผยถึงสูตรและขั้นตอนการแปรรูปข้าวแต๋นไว้ดังนี้
สูตรการทำข้าวแต๋นน้ำแตงโม หรือน้ำแก้วมังกร
วัตถุดิบที่ใช้
- ข้าวสารเหนียวคัดอย่างดี (ใช้ข้าว กข 6 และ กข 10) 12,000 กรัม (แช่น้ำอย่างน้อย 3 ชั่วโมง)
- น้ำแตงโมหรือน้ำแก้วมังกร 1,000 กรัม
- น้ำตาลทรายแดง 1,000 กรัม
- เกลือป่น 180 กรัม
- น้ำสะอาด 6,820 ซีซี
ส่วนผสมหน้าข้าวแต๋น

- น้ำอ้อย 500 กรัม
- น้ำตาลปี๊บ 2,000 กรัม
- เกลือป่น 4.6 กรัม
- น้ำสะอาด 13.8 ซีซี
- งาขาว 1,000 กรัม
- งาดำ 167 กรัม
- ถั่วเขียวผ่าซีก/เมล็ดทานตะวัน 700 กรัม
และน้ำมันสำหรับทอด 6 ลิตร
วิธีทำ
- นำข้าวสารที่แช่น้ำแล้ว ล้างให้สะอาด จำนวน 2 ถ้วย นึ่งให้สุกแล้วนำมาผสมน้ำแตงโมหรือน้ำแก้วมังกรที่ปรุงรสเรียบร้อยแล้ว ใช้อัตราส่วน 1 ถ้วย (ถ้วยที่ใช้ตวงข้าว) คนให้เข้ากันดี และนำไปหยอดลงพิมพ์ที่เตรียมไว้
- นำข้าวแต๋นตากแดดจัดๆ ประมาณ 3-4 แดด แล้วนำเก็บใส่ภาชนะมีฝาปิดมิดชิดเป็นข้าวแต๋นรอการทอดต่อไป
- เตรียมน้ำมันใส่กระทะตั้งไฟให้ร้อนใส่ใบเตยหั่นไม่ต้องมากนักใส่ลงไปในกระทะแล้วทดลองทอดประมาณ 2-3 ชิ้น เพื่อทดสอบความร้อนของน้ำมัน
- ทอดข้าวแต๋นให้มีสีเหลืองนวล (อย่าให้ไหม้) ตักขึ้น รองด้วยกระดาษซับมัน
- เตรียมส่วนผสมหน้าข้าวแต๋น (น้ำอ้อย น้ำตาลปี๊บ เกลือป่น น้ำ) ลงคนในกระทะตั้งไฟอ่อนๆ ให้ละลายเข้ากันดี
- นำข้าวแต๋นที่ทอดแล้ว หยอดหน้า แล้วโรยด้วยธัญพืชให้ดูสวยงาม เก็บไว้ในภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิด เพื่อคงความกรอบ ควรเก็บไว้ในที่แห้ง
คุณดารารัตน์ ยังได้เผยถึงเคล็ดลับการทำข้าวแต๋นว่า

– ต้องนึ่งข้าวให้สุกพอดี โดยการตั้งเวลา ต้องนำแผ่นข้าวตากแดด 3 แดดขึ้นไป และจะต้องมองเห็นเมล็ดข้าวเป็นเมล็ดใสๆ
– และก่อนทอด จะนำแผ่นข้าวผึ่งตากแดดอีกครั้ง เคล็ดลับนี้ ได้จากทดลองหลายๆ ครั้ง ครั้งใดทำแล้วไม่ได้ผลก็ทิ้งไปทำใหม่ จนได้ข้อสรุปถือเป็นเคล็ดลับดังที่กล่าว
การตลาดแหล่งขายข้าวแต๋นธัญพืชต้องตา
กลุ่มจะผลิตข้าวแต๋นแต่ละครั้งให้มีพอขายหมดภายใน 2 เดือน หมดแล้วก็ทอดใหม่ แต่ทั้งนี้หากมีคำสั่งซื้อนอกเหนือที่กล่าวก็จะผลิตเพิ่ม เช่น งานบวช งานขึ้นบ้านใหม่ ฯลฯ หรือในเทศกาลต่างๆ ก็จะจัดทำเป็นกระเช้าของฝาก สำหรับแหล่งขายที่กลุ่มจัดส่งหรือวางขาย ได้แก่ ตลาดชุมชนในหมู่บ้าน ค่าย ม.พัน 12 การจัดงานต่างๆ ของส่วนราชการ หรือให้ไปจัดแสดงสินค้า แต่ที่ได้จัดส่งไปขายนอกพื้นที่ก็ที่จังหวัดเชียงใหม่ อุตรดิตถ์ และจันทบุรี และขายผ่านสื่อออนไลน์ใช้ชื่อ webpage ว่า http://www.facebook.com/.dr.tongta/notification

สำหรับราคาขายบรรจุแพ็ก น้ำหนัก 80 กรัม แพ็กละ 20 บาท หรือขนาดน้ำหนัก 60 กรัม ถุงละ 10 บาท ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับลักษณะรูปแบบของบรรจุภัณฑ์ ซึ่งมีราคาต้นทุนที่แตกต่างกันหรือตามที่ผู้สั่งซื้อต้องการ
“ข้าวแต๋นของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านช่องลม หมู่ที่ 8 สามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนได้ โดยเฉพาะการหมุนเวียนของวัตถุดิบที่นำมาใช้เป็นส่วนประกอบก็ได้จากชุมชนท้องถิ่น รวมทั้งวัสดุที่ใช้ในการจักสานชะลอมและตะกร้า ค่าจ้างแรงงานของแม่บ้าน แล้วนำมาเป็นค่าใช้จ่ายในครัวเรือน ช่วยลดต้นทุนและค่าใช้จ่ายของชุมชนและครัวเรือนได้ในระดับหนึ่ง” คุณดารารัตน์ กล่าว
ผลิตภัณฑ์ข้าวแต๋นดำเนินกิจการโดยวิสาหกิจชุมชนข้าวแต๋นน้ำแตงโม และผลิตโดยใช้แรงงานจากสมาชิกกลุ่มแม่บ้านเกษตรกร ซึ่งได้รับการส่งเสริมสนับสนุนจากหลายหน่วยงาน ได้แก่ สำนักงานเกษตรจังหวัดแพร่และเกษตรอำเภอสูงเม่น พัฒนาชุมชนอำเภอ ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย แรงงานจังหวัด องค์การบริหารส่วนตำบลหัวฝาย และปกครองอำเภอสูงเม่น

คุณฉลอง เพชรศักดา หัวหน้ากลุ่มส่งเสริมและพัฒนาเกษตรกร สำนักงานเกษตรจังหวัดแพร่ ได้ให้ข้อมูลว่าสำนักงานเกษตรจังหวัดแพร่ได้เข้ามาร่วมให้คำแนะนำส่งเสริม พร้อมกับหน่วยงานต่างๆ ในลักษณะภาคีความร่วมมือกันแบบบูรณาการให้ชุมชนบ้านช่องลมเป็นหมู่บ้านตัวอย่าง ในการส่งเสริมนั้น มีเป้าประสงค์ที่จะให้แต่ละครัวเรือนเป็นบ้านเกษตรกรต้นแบบ เป็นตัวอย่างของอำเภอสูงเม่นและจังหวัดแพร่ ที่จะแนะนำให้บุคคลหรือหน่วยงานภายนอกมาศึกษาดูงานการพัฒนาชุมชนที่พึ่งพาตนเองได้ ตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
ต่อมาก็ได้มีโครงการและงบประมาณของกรมส่งเสริมการเกษตร มาที่ชุมชนแห่งนี้ คือโครงการส่งเสริมเคหกิจเกษตรเพื่อความมั่นคงด้านอาหารในครัวเรือนและชุมชน กับอีกโครงการหนึ่งคือ โครงการพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขันสินค้าเกษตรแปรรูป โครงการดังกล่าวเกิดจากแนวคิดที่ว่าในเมื่อเกษตรกรผลิตวัตถุดิบ ไม่ว่าจะเป็นข้าวหรือพืชไร่ต่างๆ ทำอย่างไรจึงจะนำผลผลิตนั้นมาแปรรูปและการถนอมอาหารสร้างมูลค่าเพิ่ม ได้นำเจ้าหน้าที่เคหกิจเกษตรมาฝึกอบรมการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อไว้บริโภคในครัวเรือนเป็นพื้นฐานก่อน หากผลิตได้เกินบริโภค ก็ขาย สร้างรายได้ ซึ่งแม่บ้านทุกหลังคาเรือนก็มีภารกิจในการดูแลด้านอาหารการกินของครอบครัวอยู่แล้ว
นอกจากนี้ ยังได้ส่งเสริมให้แต่ละครัวเรือนปลูกพืชผักสวนครัวบริเวณบ้าน เลี้ยงจิ้งหรีด ไก่พันธุ์ไข่ไว้เป็นคลังอาหาร โดยเน้นเกษตรปลอดภัย งดใช้สารเคมีทุกชนิด ก็ด้วยการแนะนำให้ผลิตเชื้อราไตรโคเดอร์มา ไว้ป้องกันโรค และผลิตเชื้อราบิวเวอเรีย สำหรับป้องกันแมลงศัตรูพืช ซึ่งสามารถลดรายจ่ายในครอบครัวได้ ทั้งยังมีการจัดทำบัญชีครัวเรือน และจัดให้มีแผนพัฒนารายบุคคลและแผนพัฒนากลุ่มอีกด้วย

ซึ่งต่อมาก็ได้ให้การสนับสนุนผลิตภัณฑ์แปรรูปข้าวแต๋นซึ่งกลุ่มแม่บ้านได้ร่วมกันคิดและผลิตขึ้นมาคาดหวังว่าจะเป็นผลิตภัณฑ์ที่สร้างฐานเศรษฐกิจให้แก่ชุมชนแห่งนี้ได้อย่างมั่นคงและมีความยั่งยืน ทางด้านการตลาดนั้นได้แนะนำให้ติดต่อผ่านทางห้างโมเดิร์นเทรด อย่างเช่น บิ๊กซี ซูเปอร์เซ็นเตอร์ เทสโก้โลตัส หากผลิตภัณฑ์ข้าวแต๋นได้รับฉลาก อย. จากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ก็จะเริ่มมีวางขายตามห้างต่างๆ
ปัจจุบันกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านช่องลมได้สร้างผลงานให้กับชุมชนด้วยกิจกรรมที่หลากหลาย นับว่าเป็นกลุ่มแม่บ้านที่เข้มแข็ง ทางสำนักงานเกษตรจังหวัดแพร่ และหน่วยงานภาคีได้สนับสนุนให้เสนอชื่อกลุ่มแม่บ้านแห่งนี้เข้าประกวดจนได้รับรางวัลดีเด่นระดับเขต 6 (สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 6 เชียงใหม่) ประจำปี 2562 และอยู่ระหว่างรอการคัดเลือกในระดับประเทศ
คุณฉลอง ยังได้ให้ข้อสังเกตว่า การที่กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านช่องลม ได้ยืนหยัดมาได้อย่างมั่นคงก็เพราะปัจจัยด้านความสามัคคี การมีส่วนร่วมของแม่บ้าน และที่สำคัญความมีเสน่ห์ของกลุ่มที่มีผู้ใหญ่บ้านเป็นสุภาพสตรีที่แข็งแกร่ง เป็นผู้นำในการขับเคลื่อนกิจกรรมต่างๆ ที่เข้ามาสู่ชุมชน

อีกท่านหนึ่ง คุณสุภิญญา ประทิศ ครู กศน.ตำบลหัวฝาย ซึ่งได้รับมอบหมายจากผู้อำนวยการ กศน.สูงเม่น คือ คุณอรุณี พันธุ์พาณิชย์ ให้มาติดตามและช่วยเหลือแนะนำกลุ่มแม่บ้าน เป็นประจำอยู่แล้ว ได้กล่าวว่า กศน.ได้เข้ามาให้ความรู้แก่กลุ่มแม่บ้านในการผลิตข้าวแต๋นมาตั้งแต่ต้น ทางด้านเทคนิค/วิธีการ การจัดหาวิทยากรมาให้ความรู้ด้านบรรจุภัณฑ์ จนได้รับการพัฒนามาตลอดทั้งสีสัน ลวดลาย รูปทรง และการสร้างสื่อออนไลน์ ช่องทางการจำหน่ายข้าวแต๋นผ่านสื่อออนไลน์ จนกลุ่มสามารถดำเนินกิจการได้ด้วยตนเองอย่างเข้มแข็ง
หากท่านได้มาเยี่ยมเยียนเมืองแพร่ ให้นึกถึงข้าวแต๋นน้ำแตงโม กลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านช่องลม หมู่ที่ 8 หรือสั่งซื้อติดต่อ คุณดารารัตน์ หิตการุญ โทร. (063) 894-5363 หรือจะสอบถามข้อมูลจากสำนักงานเกษตรอำเภอสูงเม่น โทร. (054) 541-484