สายัณห์ ปานพินิจ แห่ง “ไร่ชวนฝัน” ลำปาง หนุ่มชาวกรุง ลูกแม่โจ้ 27 สร้างตำนานเกษตรผสมผสาน

“ไร่ชวนฝัน” แหล่งปลูกพืชผักผลไม้ พื้นที่กว่า 150 ไร่ ตั้งอยู่จังหวัดลำปาง ถิ่นเมืองรถม้าที่ลือชื่อมานาน

ความจริง ไร่ชวนฝัน ได้ผ่านสายตาท่านผู้อ่านอย่างละเอียดมาแล้ว ว่าความเป็นมาของสวนที่เจ้าของได้เปิดเผยรายละเอียดทั้งประวัติ การศึกษาทั้งในและต่างประเทศ ตลอดจนรางวัลที่เขาได้รับอย่างมากมาย จนจำไม่ไหว ลงในนิตยสารเทคโนโลยีชาวบ้านเมื่อเดือนสิงหาคม 2559

พืชพันธุ์หลากหลายที่เขาเริ่มบุกเบิกปลูกมา ทั้งประสบผลสำเร็จและล้มเหลวในด้านราคาขายก็เคยประสบมาแล้ว จนเป็นที่เลื่องลือของวงการเกษตร ทั้งภาคเอกชน สถานที่ราชการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ต่างกล่าวขานและยกย่องในความสามารถของตัวเขาจนรับรางวัลมากมาย ต่างสดุดีในตัวเขาอย่างเลิศเลอ เป็นสิ่งที่น่าภาคภูมิใจแก่วงศ์ตระกูล

คุณสายัณห์ ปานพินิจ แม่โจ้รุ่น 27 เจ้าของไร่ชวนฝัน เมืองรถม้า

เขากล่าวถึงชีวิตในวัยเรียนที่มุ่งเน้นอยากเรียนเกษตรที่แม่โจ้ ทั้งที่ทางครอบครัวมีฐานะค่อนข้างจะมีกิน จากย่านหัวตะเข้ เขตลาดกระบัง ไม่อยากให้มาเรียนเพราะร่างกายเขาบอบบาง ร่างเล็ก จนเพื่อนแม่โจ้ร่วมรุ่นตั้งชื่อไว้ว่า “เปี๊ยก” เป็นชื่อใหม่แทนชื่อเก่าที่พ่อแม่ตั้งไว้ว่า “ตุ๋ย”

เขาเล่าให้ฟังว่า การมาเรียนแม่โจ้ต้องผ่านการทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียนให้ฟังไว้เป็นเรื่องน่าคิดของสถาบันแม่โจ้ ปี 2505 กำหนดมา

“ผมผ่านการสอบข้อเขียนแล้วต้องสอบภาคปฏิบัติด้วยการวิ่ง 17 กิโลเมตร จะวิ่งหรือเดินให้ครบตามเวลาที่อาจารย์กำหนด จากอำเภอเมืองเชียงใหม่ ถึงแม่โจ้ สันทราย ถ้าทำเกินเวลาต้องสอบตกทันที” เขากล่าวถึงอดีต

“เมื่อผมสอบผ่านต้องมาเรียนเพื่อทดสอบ ว่าหนึ่งเดือนจะไปไหวมั้ย จับจอบขุดดินเพื่อทดสอบความแข็งแกร่งมาตลอดปี เพื่อสร้างความอดทนของผู้มาเรียนจะผ่านปีแรก ทั้งการเรียนในห้องเรียน ใครทนไม่ได้ก็ลาออกไป” เสี้ยวหนึ่งของชีวิตเขาผจญมาอย่างคุ้มค่า

“ที่ผมประทับใจการมีประเพณีต้อนรับน้องใหม่ที่ดูว่าน่าเกรงกลัว แต่จุดประสงค์เขาต้องการให้เรามีประสบการณ์ เวลาไปทำสวนในที่ชนบทให้ปราศจากการเกรงกลัวต่อภยันตรายได้”

ถามว่า…แล้วพ่อแม่ไม่เป็นห่วงหรือ? ที่ไปตกระกำลำบากที่แม่โจ้ ที่เลื่องลือประเพณีต้อนรับน้องใหม่ว่าโหดมาก เขายิ้มอย่างผู้ชนะ

“เมื่อเห็นผมกลับบ้าน กลับภาคภูมิใจตัวลูกชาย ที่บึกบึนแข็งแกร่งกลับมา แม่โจ้สอนให้เรารักกัน สามัคคีรักใคร่ปรองดอง รุ่นพี่ดูแลน้อง มีสปิริตและการเคารพรักกัน มีธรรมนูญการปกครองมาช้านาน มีศาลแม่โจ้ให้กราบไหว้เคารพบูชาของลูกแม่โจ้ทุกคน”

คุณสายัณห์ ปานพินิจ ให้การต้อนรับเพื่อนๆ แม่โจ้ โดยการนำของ คุณมาลี อุตเจริญ อดีตเกษตรอำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่

ชายร่างเล็กแต่ใจถึง หลังเรียนจบแม่โจ้แล้ว พ่อแม่ส่งไปศึกษาต่อที่สหรัฐอเมริกา ถึง 5 ปี กลับมาทำงานที่ถนัดด้านที่เรียนมาเฉพาะเครื่องจักรกล และรถแทรกเตอร์ นานกว่า 10 ปี นับตั้งแต่กลับจากสหรัฐอเมริกา เมื่อปี 2516 เขาฝันที่อยากเป็นเกษตรกร

ในที่สุดคุณสายัณห์ลาออกจากชีวิตลูกจ้าง เก็บเงินก้อนหนึ่งมาปักหลักซื้อที่ดินอยู่ที่ลำปาง ในพื้นที่ 150 ไร่เศษ ที่เป็นไร่อ้อยเก่า ปี 2530 ผู้เขียนอ่านประวัติชีวิตการทำงานของคุณสายัณห์แล้ว จะค่อนข้างวิบากกรรมด้านราคาพืชผลการเกษตร ที่เขาประสบมาไม่น้อยเลยทีเดียว จากอดีตสู่ชีวิตปัจจุบัน เริ่มจากสวนมะม่วงที่เคยนิยมมาก่อน เช่น พันธุ์โชคอนันต์ และพันธุ์น้ำดอกไม้ ที่ล้มเหลวทั้งแรงงานและราคา ที่เกษตรกรทุกภาคประสบมาเช่นกัน

แม้แต่ถิ่นภาคตะวันออกที่มีชาวสวนก็ถูกกดราคาทุเรียน เงาะ มังคุด เกษตรกรเจ๊งมาแล้ว หรือแม้แต่ลำไยภาคเหนือ ก็ถูกกำหนดราคาถูกลงไม่มีเว้น ลามถึงลิ้นจี่ด้วย เห็นจะมีส้มโอ นครปฐม ที่ยังอยู่ยงคงกระพันมานาน ได้ราคาดี เก็บได้นาน ก็ยังมีรสหวานถูกปากคนไทยนักแล แต่ส้มโอยังโดนน้ำท่วม

ไร่ชวนฝัน ที่เขลางค์นคร ลำปาง

ในอดีตธุรกิจการทำสวนมะม่วงเมื่อ 30 ปีที่แล้ว กำลังเป็นที่นิยมสู่อาชีพเกษตรกรรม จนเกิดทำธุรกิจขายที่ดินในสวนเกษตรกรจัดสรรขายให้กับลูกค้าราคาแพง พร้อมดูแลให้ได้ผลผลิตจนขายดิบขายดี แต่ก็ล้มเหลวในเวลาต่อมา ทั้งนายทุนที่ปลูกมะม่วง บริษัทที่จัดขายสวน

ด้วยเหตุผลก็คือขาดความชำนาญ หรือทักษะการผลิตมะม่วงที่ต่างกันกับเกษตรกรที่เป็นเจ้าของเทคโนโลยีการผลิตที่เชี่ยวชาญ การผลิตมะม่วงนอกฤดูขายได้ราคาแพงกว่าในฤดู ได้คุณภาพ ส่งออกตลาดต่างประเทศได้คือ มะม่วงพันธุ์น้ำดอกไม้เบอร์ 4 น้ำดอกไม้สีทอง และพันธุ์มหาชนก ที่ตลาดยอมรับ

กล่าวถึงถิ่นมะม่วงนอกฤดูที่เกษตรกรผลิตขายนั้น มีแหล่งที่นิยมปลูกมาก ได้แก่ แปดริ้ว บ้านฉาง ปราจีนบุรี ราชบุรี เป็นต้น ส่วนใหญ่แล้วจะผลิตมะม่วงก่อนฤดู จะมีปริมาณมากกว่ามะม่วงนอกฤดู เพราะไม่ถูกฝน ผลิตง่าย ราคาแพงเหมือนกัน ต้นทุนถูกกว่าด้วย และเนื่องจากอยู่ใกล้กับสนามบิน และเรือสินค้าสำหรับส่งออกจึงสะดวกได้เปรียบกว่าผู้ที่ปลูกมะม่วงทางภาคเหนือและอีสาน ที่มีปัญหาค่าขนส่ง

ในฐานะผู้เขียนอยู่คลุกคลีกับเกษตรกรทำสวนมะม่วงมาก่อนจึงทราบเหตุผลที่เขาประสบความสำเร็จในสวนมะม่วง 5-10 ไร่ หรือนับร้อยไร่ จนปัจจุบันนี้อายุมะม่วงที่ปลูกมานานกว่า 30 ปีแล้วก็ยังให้ผลผลิตสม่ำเสมอ เทคนิคการดูแลสวนมะม่วงของเกษตรกรก็อยากจะนำมาเล่าให้เกษตรกรทั้งหลายที่อยากประสบผลสำเร็จได้นั้นไม่ยากเลย ไม่บิดบัง เล่าให้ฟังว่า

ฟาร์มเลี้ยงไก่ ยังมีกลุ่มคนงานพิเศษ เล่าให้ฟังว่า ทำการวัคซีนให้ไก่อย่างรวดเร็วเพื่อไม่ให้ไก่เครียดจนป่วย เพราะใช้คนน้อย งานเสร็จช้า ผลิตผลก็จะลดลง ต้องใช้คนทำเป็นคณะ เช่น สวนมะม่วงนอกจากจะมีคนงานประจำแล้ว ยังต้องเหมางานให้คนงานพิเศษที่มีความชำนาญในการตัดกิ่ง ใส่ปุ๋ย ฉีดยาป้องกันให้แล้วเสร็จรวดเร็วเท่าไรยิ่งดี ต้องเสียค่าจ้างแพงกว่าก็ต้องแต่ง ยอมจ่าย เพราะจะไม่ทำให้ต้นมะม่วงเครียด หรือผิดฤดูกาลผิดเวลาติดดอกออกผล ถ้าหากทำล่าช้าจ้างคนงานเป็นรายวัน หรือรายเดือน ข้อแตกต่างจะไม่ได้ผลดีและสร้างปัญหากับเจ้าของ ไม่ทันเหตุการณ์ พลอยทำให้ราคาตกต่ำอีกต่างหาก นี่คือเกษตรกรมืออาชีพกล่าวถึงที่หลายคนทำสวนแล้วไม่เข้าใจถึงนิสัยและพฤติกรรมของต้นไม้ดีพอ

ต้นยางพารากำลังให้อายุการกรีดยาง ใช้หมวกคลุมไม่ให้น้ำยางเปียกฝน

กลับมาย้อนอดีตของไร่ชวนฝัน ที่ประสบกับราคาขายมะม่วงที่ผลิตมะม่วงแล้วขายไม่ได้ราคา แล้วเปลี่ยนมาปลูกต้นไม้อื่นมาทดแทนที่เกษตรกร ทั้งประเทศต่างตื่นตัวกันจะปลูกพืชส่งเสริมตัวใหม่คือ สวนยางพาราเป็นล้านไร่ตามนโยบายรัฐบาล เมื่อ 20 ปีที่ผ่านมา จนเกิดเป็นเรื่องเป็นราวฟ้องร้องกันก็มี เรื่องผลิตต้นกล้ายางพาราไม่เพียงพอกับเวลาที่ใช้และปัญหาตามมาอีก

แต่ผลงานของไร่ชวนฝันของ คุณสายัณห์ ปานพินิจ มีผลงานโดดเด่นทุกเรื่องที่ทำการเพาะปลูกพืชสวน พืชดอก ไม้โบราณที่อนุรักษ์ไว้หลายชนิดจนเป็นที่สนใจของชาวเกษตรกรท้องถิ่นมาขอดูจนเป็นศูนย์กลางเกษตรที่แสวงหาความรู้กันในจังหวัดลำปางและใกล้เคียง รางวัลที่เขาได้รับมีมากมาย ตามที่เป็นข่าวและข้อเขียนที่ลงในฉบับเทคโนโลยีชาวบ้านเมื่อ 2 ปีที่แล้ว

จากสวนมะม่วง สวนผลไม้ที่เขาต้องจำใจตัดโค่นทิ้งไปอย่างน่าเสียดาย เช่น ชาวภาคตะวันออกทำสวนทุเรียนที่ต้องตัดทิ้งบ้าง หันมาปลูกยางพาราทดแทน เพราะราคาผลไม้ตกต่ำ เห็นอนาคตยางพาราน่าจะดีกว่าจึงตัดสินใจหันมาเปลี่ยนเป็นยางพาราดูบ้าง มาวันนี้ทั้งมะม่วงที่มีตลาดส่งออกหลายประเทศ สหรัฐอเมริกา รัสเซีย ญี่ปุ่น จีน ฯลฯ ต้องยอมรับคุณภาพมะม่วงไทย

ส่วนทุเรียนมีล้งจีนมาเฝ้ารอซื้อเหมาสวนทุเรียนเลยทีเดียว ปีนี้อาลีบาบา บริษัทยักษ์ใหญ่จากประเทศจีนมาซื้อเป็นจำนวนมากจนราคาทุเรียนพุ่งสูงขึ้นจนน่าวิตกแทนผู้บริโภค คนไทยที่ซื้อทุเรียนแพงมาก หาซื้อยาก คุณภาพตกเกรดที่วางขาย

ไร่ชวนฝัน ยังเป็นศูนย์อบรมเกษตรกรที่สนใจทำสวนยาง และฝึกการหัดกรีดยางให้ด้วย

ความหวังของสวน หรือไร่ชวนฝัน ศูนย์เรียนรู้ยางพาราครบวงจร ที่หันมาปลูกยางพาราแทนสวนมะม่วงนับหมื่นต้น และเริ่มกรีดยางด้วยวิธีไฮเทคได้แล้วนั้น ตามปรากฏเป็นข่าวที่เขียนไปเมื่อ 2 ปีแล้วนั้น

แม้ว่ารัฐบาลปัจจุบัน มอบหมายให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์เข้ามาดูแลรับผิดชอบแก้ไขปัญหาโดยตรงแล้วก็ตาม ก็ยังไม่เป็นที่พอใจของบรรดาผู้มีอาชีพทำสวนยาง โดยเฉพาะภาคใต้ที่มีจำนวนสวนยางพารามากที่สุดของประเทศที่ราคาตกต่ำมานานแล้ว แม้จะเยียวยาให้แก่ชาวสวนยางที่เดือดร้อนมาบ้างแล้ว ก็ยังไม่สามารถจะทุเลาเบาบางลด

ปัญหาสวนยางพาราด้านราคาถูกตกต่ำจนเดือดร้อนไปทั่วประเทศ มีปัญหามานานเกือบ 10 ปีในยุคเฟื่องฟู ไม่ผิดอะไรกับชาวสวนทุเรียนในปัจจุบันที่ขายทุเรียนได้ราคาดีและไม่พอจำหน่าย เป็นการดึงดูดราคาโน้มน้าวให้เกษตรกรหันมาปลูกทุเรียนกันมากจนเต็มท้องตลาด เมื่อปริมาณพื้นที่ปลูกมากขึ้น สิ่งที่น่ากลัวตามมาคือ “ไม่มีใครกล้าคาดคิดว่าอนาคตทุเรียนไทยจะล้นตลาด”

อุปกรณ์การใช้และจำหน่ายในการกรีดยางของไร่ชวนฝัน ลำปาง

น่าแปลกและเห็นด้วยที่ควรจะแบ่งโซนนิ่งการเกษตรอย่างแท้จริงกันเสียที เพราะปัญหาสินค้าเกษตรที่มากจนเกินความต้องการของตลาดมาจากเกษตรกรอยากร่ำรวย หันแห่มาปลูกกันมากจนทำให้การจำหน่ายสินค้าเกษตรเกินล้นเหมือนกัน ไม่ใช่ต่างคนต่างปลูก

“ไร่ชวนฝัน”ยังตกที่นั่งลำบากในภาวะราคาสินค้าเกษตรเฉพาะยางพาราที่มีตลาดรับซื้อจำกัดปริมาณที่ผลิตออกมาทั่วประเทศ ยังไม่อาจขายได้หมดหรือปรับปรุงให้ราคาสูงพอพ้นต้นทุนได้ รัฐควรเร่งรีบ การเป็นผู้นำเกษตรท้องถิ่นของคุณสายัณห์ที่ได้รับเป็นปราชญ์เกษตรดีเด่น ที่ชาวบ้านยอมรับเชื่อถือทั้งคุณวุฒิ วัยวุฒิ

ไร่ชวนฝัน ยังจัดจำหน่ายอุปกรณ์เกี่ยวกับการปลูกยางและกรีดยาง โดยราคาย่อมเยา

แม้ว่าจะใช้อุปกรณ์เครื่องมือไฮเทคมาใช้ในสวนยางเพื่อแก้ปัญหา แรงงานขาดแคลนแล้วก็ตามที การมีศูนย์อุปกรณ์ยางพาราครบวงจร เพื่อจำหน่ายแก่เกษตรกรชาวสวนยางในท้องถิ่นในราคาย่อมเยา ทว่าการแก้ไขปัญหาราคายางพาราตกต่ำนั้น มีปัจจัยหลายด้านที่ต้องรอการแก้ไขจากภาครัฐบาลต่อไป

ไม่แปลกเลยที่ไร่ชวนฝันได้สร้างฝันให้กับผู้มาเยือน เป็นสวนตัวอย่างแก่ผู้สนใจทั่วไปที่มีพืชสวนให้ชมหลากหลายชนิดให้ชิมและลองสัมผัส ขอให้คุณสายัณห์ผู้นำในทางการเกษตรจงประสบโชคดี ใครที่สนใจติดต่อได้ที่เบอร์โทร. (081) 883-5843 และที่ E-mail : [email protected]

ในโอกาสที่มหาวิทยาลัยแม่โจ้ก่อตั้งครบ 85 ปี ทางมหาวิทยาลัยและสมาคมศิษย์เก่า ได้มอบรางวัลศิษย์เก่าดีเด่นจำนวน 85 คน คุณสายัณห์ ปานพินิจ เป็น 1 ใน 85 คน…รับรางวัลเมื่อวันที่ 9 ธันวาคม 2561 ที่ผ่านมา