ธุรกิจกล้วยไม้รูปแบบใหม่ การผลิตต้นกล้วยไม้เพื่อติดต้นไม้ใหญ่ตามบ้านและจัดสวน (ตอนที่ 11) ความเห็นเพิ่มเติมจากนักจัดสวนมืออาชีพ

ในบทความตอนนี้จะได้นำภาพกล้วยไม้ที่ติดต้นไม้และรองเท้านารีที่ปลูกบนหินเป็นวัสดุปลูกแบบจัดสวนที่มีดอกบานช่วงเดือนเมษายน-ต้นพฤษภาคม มานำเสนอ และมีความเห็นเพิ่มเติมจากนักจัดสวนมืออาชีพมาศึกษากัน และปรับแนวคิดของธุรกิจการติดกล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่เพื่อปรับภูมิทัศน์ใหม่เล็กน้อย

แวนด้าสาม (ปอยดง x สามปอยขุนตาน) x สามปอยอินเดีย ลูกไม้ในชุดนี้มีสีสรรหลายหลาก ทุกต้นมีกลิ่นหอมมาก
เข็มแดง กล้วยไม้ไทยพันธุ์แท้ เลี้ยงเป็นกอใหญ่จะมีสีฉูดฉาดโดดเด่นมาก

ได้มีศิษย์เก่าจากมหาวิทยาลัยแม้โจ้ที่สนิทสนมกันอยู่สองท่านที่ได้อ่านบทความชุดนี้ได้สื่อสารกลับมาด้วยข้อมูลที่เป็นประโยชน์ ท่านแรกมีธุรกิจอยู่ในวงการจัดสวนให้กับโรงแรมห้าดาว และศูนย์การค้ากลุ่มเซ็นทรัลหลายแห่ง ในสมุย ภูเก็ต และกรุงเทพฯ คุณจุก พงศกร ชูพงศ์ (แม่โจ้ 65) ได้โทรศัพท์มาแสดงความคิดเห็นที่มีสาระและเป็นประโยชน์พอสรุปได้ 3 ประเด็น ดังนี้

  1. ในการจัดสวนโปรเจ็กต์ใหญ่ตามแบบ ต้นไม้ใหญ่ที่มาลงจะเป็นไม้ล้อมขุด ถูกตัดแต่งทรงพุ่มออก เพื่อลดการคายน้ำและการขนย้าย จึงไม่มีความพร้อมที่จะติดกล้วยไม้ในระยะแรกนี้ อีกทั้งการทำงานติดกล้วยไม้ถ้าทำในระยะเริ่มจัดสวนนี้ จะไม่ค่อยสะดวกในการทำงาน ด้วยต้องมีการจัดแต่งปลูกไม้พื้น จะกีดกันและมีการเหยียบย่ำเกิดความเสียหายได้ ดังนั้น งานติดกล้วยไม้เสริมเข้าไปกับต้นไม้ใหญ่ที่อาจารย์ดำรงแนะนำและสอนเทคนิคการติดกล้วยไม้มาในชุดบทความนี้นั้น ควรจะกระทำได้หลังจากงานระบบจัดสวนเสร็จสิ้นและอยู่ตัว ให้ต้นไม้ใหญ่เจริญเติบโต แตกทรงพุ่ม ตามที่ควรเป็นก่อน อย่างน้อยควรจะรอไปสัก 1 ปี หรือ
  2. งานติดกล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่ควรทำกับต้นไม้ที่เป็นพื้นที่ภูมิทัศน์เก่า เช่น ในรีสอร์ตแบบบูติก ที่มีทางเดินจากล็อบบี้ที่มีต้นไม้ใหญ่ชนิดต่างๆ ปลูกอยู่แล้ว การปลูกกล้วยไม้สีสันสวยงามและมีกลิ่นหอมเมื่อเดินผ่านจะเป็นเสน่ห์และสร้างบรรยากาศอย่างดี หรือติดกล้วยไม้ตามส่วนหน้าของอาคารกลาง ห้องอาหาร ฯลฯ
  3. ปัญหาใหญ่อย่างหนึ่งของการติดกล้วยไม้ตามต้นไม้ใหญ่ในการจัดภูมิทัศน์คือ การดูแลรักษา ซึ่งปกติเมื่อส่งงานแล้ว จบโครงการ เป็นหน้าที่ของฝ่ายสวนหรือบริการกลางของโรงแรมจะต้องดูแลรักษาต่อไป ซึ่งจากประสบการณ์คิดว่าเป็นเรื่องยาก ด้วยมีความละเอียดอ่อนในการดูแลรักษาที่มีความจำเพาะ

ส่วนอีกท่านเรียนจบทางพืชสวนประดับ มีความสนใจเรื่องกล้วยไม้ตั้งแต่สมัยยังเรียนอยู่ สมัยเป็นนักศึกษาได้เคยวนเวียนมาเที่ยวชมกล้วยไม้โดยเฉพาะรองเท้านารีที่สวนของผมซึ่งอยู่หลังมหาวิทยาลัยแม้โจ้ คือ คุณโอ สราวุธ ชัยบุญเรือง (แม่โจ้ 67) คุณโอเมื่อเรียนจบก็ไปอยู่ในแวดวงการค้าต้นกล้วยไม้ เริ่มต้นจากเป็นลูกจ้างคนจีนที่สั่งกล้วยไม้และไม้เมืองหนาวที่เริ่มแทงดอกจากยูนนาน ประเทศจีน มาขายที่เชียงใหม่ ต่อมาได้ขยับขยายมาเป็นหุ้นส่วนและเจ้าของกิจการร้านขายกล้วยไม้ที่ตลาดคำเที่ยง โดยมีโรงเรือนเลี้ยงกล้วยไม้บนดอยประมาณครึ่งทางดอยอินทนนท์ และยังคงเลี้ยงกล้วยไม้รองเท้านารีที่ส่วนใหญ่ชอบอากาศหนาวอยู่ ด้วยความที่เป็นคนรักกล้วยไม้ ทำให้คุณโอได้รางวัลจากการประกวดกล้วยไม้มามากมายตลอด โดยเฉพาะไม้ที่สวยงามระดับรางวัลยอดเยี่ยมของงานคุณโอก็กวาดมานักต่อนักแล้ว คุณโอได้ให้ความเห็นเพิ่มเติม 2 ประเด็น ดังนี้

สามปอยชมพูปลูกติดบนต้นหมากเขียว สามปอยชมพูเป็นไม้พันธุ์แท้ส่วนใหญ่จะมีกลิ่นหอมปนสาบอ่อนๆ แต่มีจากบางแหล่งที่มีกลิ่นหอมไม่สาบ แต่พบน้อยมาก
เอื้องโมกข์เมื่อปลูกเป็นกอใหญ่จะออกดอกพราวสวยงามมาก ความเด่นจะอยู่ที่สีที่ปาก ดอกกล้วยไม้จะมีกลีบดอก 5 กลีบ และมีปากอยู่ตรงกลางด้านล่าง ปากของเอื้องโมกข์จะมีสีจากสีแดงจัด จางลง และแดงเหลือบเหลือง จนถึงเหลืองเข้ม เอื้องโมกข์ชุดนี้ปลูกติดบนโคนต้นมะกอกป่า ด้านบนมีต้นฟ้ามุ่ยติดอยู่
  1. ปกติคนที่อยู่ในวงการจัดสวนน้อยมากที่จะรู้จักและเข้าใจกล้วยไม้ ถึงแม้อาจารย์ดำรงจะมีคำแนะนำจากประสบการณ์ตรงจากการลงมือปฏิบัติเอง แต่นักจัดสวนด้วยความที่ไม่คุ้นชินหรือพูดได้ว่าไม้รู้จักกล้วยไม้เลย ทั้งชนิดของกล้วยไม้ ทั้งธรรมชาติที่แต่ละสายพันธุ์ต้องการ ในแง่ ความร้อน แสง ความชื้น ฯลฯ ดังนั้น แม้แค่จะเลือกชนิดของกล้วยไม้ก็ลำบากแล้ว การติดต้นไม้ควรติดส่วนไหน ระดับแสงที่สาดใส่มากน้อยแค่ไหน พันธุ์ไหนชอบแดด พันธุ์ไหนชอบเย็น ฯลฯ ยิ่งมีปัญหา ดังนั้น ตามความเห็นของคุณโอ คุณโอว่ากิจกรรมการติดกล้วยไม้บนต้นไม้ใหญ่นี้เบื้องต้นคนที่จะทำควรจะเป็น “นักกล้วยไม้” ด้วย นั่นคือต้องเคยเลี้ยงและมีความรู้เรื่องของพันธุ์ เรื่องของชนิด และต้องมีความเข้าใจกล้วยไม้ ดังนั้น นักจัดสวนที่จะทำหน้าที่หรือรับผิดชอบรับจ้างงานอย่างนี้ได้ควรจะต้องเป็นนักกล้วยไม้ด้วย ซึ่งว่าไปแล้วยังมีอยู่น้อยมากที่นักจัดสวนจะมีสเปกนี้
  2. เรื่องการจัดสวนกล้วยไม้รองเท้านารีอย่างที่อาจารย์เขียนในบทความชุดนี้ตอนที่ 4 และ 10 เป็นอะไรที่อยู่ในความฝันในจินตนาการของคุณโอว่า น่าทำ โดยเฉพาะการจัดเป็นสวนหินเลียนแบบธรรมชาติ มีระบบน้ำไหล น้ำตก รองเท้านารีออกดอกงามสง่าในซอกหินที่จัดภูมิทัศน์เลียนแบบหน้าผาในธรรมชาติ

เป็นไงครับความเห็นที่ศิษย์เก่ามหาวิทยาลัยแม่โจ้ที่ทำมาหากินกับการจัดสวนและค้ากล้วยไม้ ท่านผู้อ่านที่เพิ่งจะมาได้อ่านบทความชุดนี้ตอนนี้เป็นครั้งแรก ถ้าอ่านที่ท่านทั้งสองให้ข้อคิดให้ความเห็นมาแล้วยังงงๆ ถ้าท่านสนใจที่จะอ่านเอาเรื่อง คือเอาไปใช้งานได้ ก็ต้องเรียนรบกวนท่านไปเริ่มอ่านตั้งแต่ตอนที่ 1 มา โดยท่านอาจจะค้นอ่านในฉบับออนไลน์ หรือติดต่อบรรณาธิการขอซื้อฉบับย้อนหลังตั้งแต่ฉบับตอนที่ 1-10 มาอ่านเอาเรื่องครับ

กล้วยไม้พันธุ์แท้จากเวียดนาม รีเนนเทอร่า เวียดนามเมนเซ่ ดอกสีเด่นพราวแต่ไม่มีกลิ่นหอม มีศักยภาพใช้ผสมพันธุ์ทำลูกผสมกับกลุ่มแวนด้าดอกใหญ่ได้ดี ถ้าเลี้ยงให้แตกกอใหญ่บานหลายๆ ช่อ สวยงามโดดเด่นมาก

กล้วยไม้ลูกผสมไม้หอม 5 สายเลือด [( อินทจักร์xเขาแกะ) x สามปอยแดง] x [สามปอยอินเดีย x สามปอยชมพู] ดอกหอมจัดมาก ต้นนี้มีลักษณะที่ดีที่ใช้ทำพันธุ์ต่อได้ โปรดสังเกตว่าช่อดอกยาวมาก จำนวนดอกมาก และกำลังแทงช่อที่แจกดอกตูมอยู่ อีกไม่กี่วันก็จะบาน รวม 2 ช่อ สง่างามมาก
จะเห็นได้ว่าในฐานะนักจัดสวน อย่าง คุณจุก จะคุ้นชินกับบริบทหน้างานจัดสวน ที่มีความละเอียดอ่อนในตัวมันเอง ที่ถ้าเอางานติดกล้วยไม้เข้ามาเพิ่ม (แม้มีนักกล้วยไม้ เช่น สมมุติว่าเอาอาจารย์ดำรงไปรับจ๊อบส่วนงานจัดหาและติดกล้วยไม้แทน) ก็จะเสียงานหลักได้ และมีความไม่พร้อมของต้นไม้ใหญ่ที่เพิ่งไปจัดซื้อไม้ล้อมมาใช้งาน สรุปว่าถ้าจะติดกล้วยไม้ควรทำในส่วนหรืองาน Landscape ที่ทำมาก่อนแล้ว ที่อยู่ตัวแล้ว ส่วนเรื่องคนที่จะรับงานติดกล้วยไม้คุณจุกไม่ได้ลงรายละเอียดสำคัญเหมือนที่คุณโอให้มา ที่ว่า นักจัดสวนจะไม่ถนัดและเข้าใจพอที่จะรับผิดชอบงานจัดหากล้วยไม้ และทำการติดต้นไม้อย่างถูกต้องเหมาะสม อาจจะเป็นเพราะคุณจุกคิดว่า ลูกน้องผมทำเองไม่ได้อยู่แล้ว ถ้าจะมีฮานหรือรับฮาน ก็ค่อยเอาอาจารย์ดำรงมาเป็นหัวเรือเรื่องนี้ เลยไม่ได้คิดในบริบทที่คุณโอที่เป็นผู้เชี่ยวชาญเรื่องกล้วยไม้คนหนึ่งมองเห็น นั่นคือ นักจัดสวนทั่วๆ ไปจะไม่เข้าใจและรู้จักกล้วยไม้ (ให้คงใช้คำว่าฮานอยู่ แบบสำเนียงชาวปักษ์ใต้ เล่นคำครับ)

ลูกผสมไม้หอม มิมิ ปาล์มเมอร์ x [สามปอยดง x สามปอยขุนตาน] มีกลิ่นหอมสดชื่น ชื่นใจมาก
แวนด้าสาม (ปอยดง x สามปอยขุนตาน) x สามปอยอินเดีย ไม้มีกลิ่นหอมมาก

ผมเองตอนนี้ก็ต้องทำตัวเป็นนักเรียน ข้อมูลที่ทั้งสองท่านให้มาสรุปลงตรงกันว่า เท่าที่เป็นอยู่ นักภูมิสถาปัตย์ นักภูมิทัศน์ และนักจัดสวน ยังไม่มีความพร้อมในการรับงานการติดกล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่ ด้วยยังขาดความรู้ความเข้าใจกล้วยไม้ ดังนั้น คำแนะนำของคุณโอที่ว่า งานจัดหาและติดกล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่ยังควรถูกดำเนินการโดยนักกล้วยไม้ โดยศึกษาเทคนิคการติดที่ผู้เขียนนำเสนอไว้ในบทความนี้ 3 ตอนแรก

กล้วยไม้รองเท้านารีคางกบปักษ์ใต้ ปลูกประดับใต้ต้นปาล์มเยอรมัน วัสดุปลูกที่ใช้คือหินบดทำถนน (ดูบทความชุดนี้ ตอนที่ 4 และ 10)

ในระยะยาวคงต้องเป็นหน้าที่ของภาควิชาและคณะในสถาบันการศึกษาทั้งวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยที่มีการจัดการศึกษาหลักสูตร พืชสวนประดับ การจัดสวน ภูมิทัศน์ และภูมิสถาปัตย์ ที่จะจัดให้มีวิชากล้วยไม้เป็นวิชาเลือกของนักศึกษา (ปกติในหลักสูตรสาขาพืชสวน หรือพืชสวนประดับ จะมีการสอนวิชากล้วยไม้ เป็นวิชาบังคับในบางสถาบัน หรือเป็นวิชาเลือกในบางสถาบันอยู่แล้ว) และคณาจารย์ที่รับผิดชอบวิชานี้ ควรจะปรับเนื้อหาให้มีภาคปฏิบัติที่เกี่ยวข้องกับการติดกล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่แทรกเสริมเข้าไปด้วย

กลุ่มกล้วยไม้รองเท้านารีเหลืองกาญจน์ ที่ปลูกจัดสวนแบบสวนหิน

ดังนั้น จึงได้แต่คาดหวังว่า ท่านผู้เป็นคณาจารย์ในสาขาวิชาที่เกี่ยวข้องกับการจัดสวนที่กล่าวมาข้างต้นจะได้มีโอกาสอ่านบทความตอนที่ 11 นี้ แล้วช่วยกันจัดให้มีการสอนวิชากล้วยไม้ให้แก่นักศึกษาที่มีโอกาสไปทำงานด้านจัดสวน จึงจะเป็นการสร้างนักจัดสวนที่มีความรู้และทักษะเรื่องกล้วยไม้ที่จะเอาไปใช้งานได้ในอนาคต

เข็มแดงเหลือง ด้วยพันธุกรรมหรือยีนที่ให้สีแดงไม่แสดงออก จึงมีแต่สีเหลือง เป็นคุณลักษณะพิเศษเฉพาะต้น

สถาบันไหนสนใจและต้องการจะบ่มเพาะนักศึกษาทางด้านนี้ที่กำลังเรียนอยู่ให้มีพื้นฐานในเรื่องกล้วยไม้อย่ารอช้าครับ ต้องรีบดำเนินการตั้งแต่บัดนี้เลย ขออาจารย์ที่สอนวิชากล้วยไม้อยู่แล้ว (เช่น สาขาไม้ดอกไม้ประดับ หรือพืชสวน) ขยายการสอนให้โอกาสนักศึกษาสาขาภูมิทัศน์ หรือสาขาภูมิสถาปัตย์ข้ามมาลงทะเบียนเรียนได้ และจัดปรับเพิ่มเนื้อหาของวิชากล้วยไม้จากเดิมที่อาจจะเน้นเชิงพฤกษศาสตร์ หรือ Botany ให้ออกมาทางการเพาะเลี้ยงและการปฏิบัติการติดกล้วยไม้กับต้นไม้ใหญ่เพื่อการปรับภูมิทัศน์ให้มากขึ้น ถ้าสถาบันไหนสนใจให้อาจารย์ดำรง ไปช่วยขยายความคิด หรือบรรยายเรื่องพวกนี้ให้ทั้งคณาจารย์และหรือนักศึกษาฟัง ก็ยินดีนะครับ ติดต่อที่ [email protected]

ขอบคุณ คุณพงศกร ชูพงศ์ และ คุณสราวุธ ชัยบุญเรือง

สวัสดี