รกช้าง ตาข่ายรกห่อผล ดอกน่ายล บานยามเช้า กลีบดอกหุบเข้าก่อนเที่ยงวัน

ผมเป็นไม้เถาเลื้อยเกี่ยวพันไปได้ยาวหลายเมตร มือเกาะที่คล้ายหนวดม้วนจับต้นไม้ใบไม้อื่นๆ ได้อย่างเหนียวแน่นแข็งแรง ถ้าจับต้นเถาแล้วดึงผมจะยอมหักที่เถาต้น แต่มือจับเกาะเส้นเล็กๆ ของผมไม่ขาดง่ายๆ หรอก ซ้ำพอต้นหักแล้ว ทุกคนก็หาว่าผมมีกลิ่นเหม็นเขียว ขัดแย้งกับชื่อแปลกๆ ของผมที่บางคนเรียกซะหวานจ๋อย ชวนให้คิดว่าผมเป็นผู้หญิง เช่น ชื่อ กระโปรงทอง ฝอยทอง ผ้าขี้ริ้วห่อทอง ตำลึงทอง นี่แหละผมจึงต้องเรียกตัวเองให้ดูขึงขังหน่อยว่า “รกช้าง” เพื่อฟังแล้วจะได้มีคนแหยงๆ บ้าง ชื่อผมที่เขาเรียกกันแปลกๆ คงเป็นเพราะเวลาผมออกผลจะมีตาข่ายเป็นเหมือนกระโปรงห่อรอบผลจนสุกเหลือง ตาข่ายหุ้มผลนี่แหละก็เป็นเสมือน “ผ้าขี้ริ้วห่อทอง” แต่บางคนก็เห็นว่ามันรุงรังเป็นเหมือน “รก” หรือเป็นเส้นๆ หยาบเหมือนขนตาช้าง เขาก็เรียกว่า “เครือขนตาช้าง” ซะอีก คิดๆ แล้วอยากให้เขาเรียก “กะทกรก” เหมือนเดิมดีกว่า

จากสิ่งที่ดูรกๆ หยาบๆ นี่ ผมก็มีของดีอวดนะ คือเวลาออกดอกทุกคนจะยอมรับกันว่าสวยน่ารักมาก เพราะขอบวงนอกกลีบดอกจะมีสีเขียวอ่อนหรือสีขาวทั้ง 10 กลีบ ซึ่งเป็นดอกเดี่ยวออกตามซอกใบ วงในดอกมีกระบังรอบเป็นเส้นฝอยสีขาวโคนม่วงเข้มอยู่ด้านใน มีก้านชูเกสรเป็นตุ่มห่อหุ้มด้วย “รก” บางๆ เหมือนกัน แต่ผมจะบานให้ชมแค่ช่วงเช้า พอใกล้เที่ยงผมก็หุบกลีบดอกแล้ว ใน 1 วัน ผมมีให้ชมรอบเดียว กลีบดอกหุบเมื่อไร ก็เป็นตาข่ายหรือรกห่อผลต่อไป

ถ้าใครรู้จักผมดี คงจะรู้ว่าในด้านสมุนไพรผมถูกนำไปใช้ประโยชน์ได้มากมาย แต่ผมก็หวงตัวหน่อยนะ คือถ้าดึงหรือสาวต้นทั้งเถา แล้วนำมากินสด ผมจะปล่อยพิษสารประกอบไซยาไนด์ หรือกรดไฮโดรไซยานิกให้ทั้งขมและเหม็นเขียวเลย อยากกินผม ต้องนำไปต้มสุกก็กินได้แล้ว ไม่ต้องกลัวสารพิษหรอก สำหรับยอดอ่อน ผลอ่อน ผลแก่ รวมทั้งรกหุ้ม ก็ลวกจิ้มน้ำพริกได้ แกงเลียงก็ดี และผลสุกก็มีรสหวานปะแล่มๆ

สารจากใบพบว่า ใช้เป็นยาระงับความเครียดหรือคลายความวิตกกังวลได้ ส่วนใบสดตำพอกศีรษะลดไข้ ฆ่าเชื้อในแผลสดหรือคั้นน้ำแต้มสิวหายได้ ใบแห้งต้มเป็นน้ำชาดื่มได้ ดอกกะทกรกไม่ใช่สวยอย่างเดียว ใช้ต้มรวมดอกใบต้นเป็นยาขับปัสสาวะได้ดี

ผมเป็นไม้เลื้อยล้มลุกก็จริง แต่ผมมีอายุได้ถึง 3-4 ปีเชียวนะ พอที่จะเลื้อยให้รั้วบ้าน “รก” ได้เลย แต่ย่านเถาที่เกาะเลื้อยพันไปเรื่อยๆ นี้ ทำให้ผลที่ถูกห่อหุ้มด้วยรกเหมือนตาข่ายแขวนลอยกระจายไปตามแนวรั้วเหมือนตากกระโปรง เมื่อผลสุกสีเหลืองก็จะดูเหมือนกระโปรงทองหรือผ้าขี้ริ้วห่อทองก็แล้วแต่มอง แต่เมล็ดข้างในผล นี่ขยายพันธุ์ได้เร็วนะครับ

ปลูกกะทกรกไม่ต้องกลัวว่าจะเลื้อยแล้วรกรุงรัง เห็นดอกผลเมื่อไรก็จะหลงใหลดอก แล้วเชื่อว่าต้องอยากให้ไป “รก” หน้ารั้วบ้านแน่นอน

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรก 14 พ.ย. 2017