ที่มา	อุษาคเนย์ไม่ไหลกลับ
ผู้เขียน	จิตติมา ผลเสวก
เผยแพร่	วันเสาร์ที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ.2562

ฉันชอบเรือลำเล็กที่เทียบฝั่งอยู่ในบึงใหญ่ ยามเช้าที่ดอกบัวบานปริ่มน้ำเคียงกัน ยิ่งส่งให้เรือเป็นเรือที่มีชีวิตชีวา และหากว่าพบชาวประมงกำลังหาปลาอยู่ด้วยละก็ คงได้อ้อยสร้อยอยู่แถวนี้จนได้ปลามากินนั่นแหละ

ฉันเคยไปบึงใหญ่มาหลายบึง อารมณ์คล้ายคลึงกัน น้ำมากน้อยตามปริมาณฝนและลักษณะบึงเป็นไปตามกายภาพที่แตกต่างกันในความเว้าแหว่งแคบกว้าง ภาษาชาวบ้านเขาจะจำแนกกายภาพนี้ตามภาษาและแบบของเขา อย่างที่คนนอกอย่างเรายากจะจดจำหากว่าไม่ลงลึกหรือบันทึกไว้ สำหรับฉันแล้วไม่ถึงขนาดมาทำวิจัยก็เลยไม่ได้ลงรายละเอียดปานนั้น

จึงมีเพียงข้อมูลหยาบๆ ว่า บึงใหญ่หรือแก่งละว้าแห่งนี้มีพื้นที่เกือบสองหมื่นไร่ พื้นที่รับน้ำลงแก่งละว้าเกือบหกแสนไร่ เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระดับชาติ อันดับที่ 5 อยู่ในเขตอำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น เป็นแหล่งผลิตน้ำประปาของอำเภอบ้านไผ่ ที่มีประชากร 40 หมู่บ้าน ใช้ประโยชน์ในการหาอยู่หากิน และเป็นพื้นที่ปศุสัตว์ที่ใหญ่ที่สุดในจังหวัดขอนแก่น

ตามข้อมูลที่ว่ามาเพียงคร่าวๆ นี้ พอจะมองเห็นได้ว่า แก่งละว้า มีความสำคัญแค่ไหน ต่อให้ไม่มีข้อมูลเป็นตัวเลขยืนยัน แค่สัมผัสด้วยสายตาที่มองเห็นภาพอย่างไม่ลวงตัวเอง แลเห็นเรือลำเล็กเรียงรายที่ชาวบ้านใช้ออกหาปลา   ก็พอจะมองออกถึงความมีชีวิตที่ก่อเกิดจากสายน้ำแก่งละว้าแห่งนี้ ยิ่งลัดเลาะไปตามมุมต่างๆ ของแก่ง จะยิ่งเห็นวิถีที่ดำเนินไป

ได้เห็นคนนั่งซ่อมเรือที่ผุพังไปตามเวลาให้กลับมาใช้งานได้ดีดังเดิม เขานั่งซ่อมเรือบนผืนดินแตกในช่วงน้ำลด มีใบบัวแทรกใบเขียวขึ้นมาตามดินแตก ทำให้นึกถึงชีวิตที่ดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด คนซ่อมเรือก็ไม่ต่างใบบัวที่พยายามยังชีวิตต่อไป เรายังได้พบผู้เฒ่าที่ขี่จักรยานมาลงเรือเพื่อไปหาปลาและเก็บสายบัว วิถีชีวิตของผู้เฒ่าแทบจะไม่ต้องพึ่งพาเครื่องจักรกล ไม่ต้องใช้น้ำมันแบบใดในการขับเคลื่อน นอกจากสองแขนสองขาและหัวใจที่เต้นไปตามเวลา

นอกจากวิถีหาอยู่หากินกับน้ำในแก่งละว้า ขอบแก่งยังเป็นที่ทำนาอันสำคัญ ในหน้าน้ำหลากไหลชะเอาธาตุอาหารมาฝังไว้ในผืนดินที่น้ำท่วมขัง ครั้นน้ำแห้งได้กลายเป็นผืนดินอุดมที่เหมาะต่อการปลูกข้าวและพืชผลอื่นๆ   จึงนับเป็นอู่ข้าวอู่น้ำอันสำคัญของผู้คนบ้านไผ่ และเลี้ยงปากท้องคนไกลไปถึงส่วนอื่นๆ ของขอนแก่น

และที่ว่าเป็นแหล่งปศุสัตว์สำคัญนั้น ด้วยว่าที่นี่เลี้ยงควายไว้ฝูงใหญ่ที่ได้ประโยชน์มากมาย เพียงแค่ขี้ควายนอกจากนำไปเป็นปุ๋ยใส่นาใส่แปลงผักตัวเอง เจ้าของยังกอบเก็บมาใส่กระสอบขายได้ราคาดีอีกด้วย ฉันยังจำวันที่พวกเราไปยืนรอควายกลับคอก ตะวันกำลังคล้อยแสงขณะที่สายตาเรามองไปยังทิศทางที่ควายจะเดินกลับ   แม้จะคุ้นชินกับควายมาแต่ไหนแต่ไรก็อดตื่นตาไม่ได้ เมื่อเห็นฝูงควายเดินมาท่ามฝุ่นดินกระจายฟุ้ง ราวกับฉากหนังที่มีพระเอกเป็นนายฮ้อยกองควาย

ชีวิตที่มีแหล่งน้ำใหญ่อย่างแก่งละว้าน่าจะเป็นชีวิตที่สมบูรณ์และสุขสงบ ไม่ต้องดิ้นรนหาอยู่หากินให้วุ่นวาย แต่ชีวิตชาวบ้านทุกวันนี้มีกรรมอันเกิดจากการกระทำของทุนอันมีรัฐหนุนนั่นแล้ว วิถีอันดีอันควรจึงต้องสะดุ้งตกใจเมื่อโครงการอุตสาหกรรมชีวภาพผุดขึ้นมา

ตามข้อมูลที่มีให้ค้นคว้านั้น พบว่าจะมีการก่อสร้างนิคมอุตสาหกรรมชีวภาพ หรือไบโอฮับ ในพื้นที่ 4,000 ไร่ ในแผนยุทธศาสตร์อ้อยและน้ำตาลทราย 10 ปี (พ.ศ. 2558-2569) ของสำนักงานคณะกรรมการอ้อยและน้ำตาล (สอน.) ที่ระบุเป้าหมายในการผลิตไฟฟ้าชีวมวล จะเพิ่มขึ้นจาก 1,542 เมกะวัตต์ เป็น 4,000 เมกะวัตต์

ซึ่งหากโครงการนี้เกิดขึ้นย่อมมีผลกระทบมหาศาลเกิดขึ้น โดยไม่จำเป็นต้องรอผลการวิจัยใด คนธรรมดาก็มองออก แค่การปลูกอ้อยก็ใช้สารเคมีมากกว่าทำนาหลายเท่าตัว ในขณะที่การทำนาริมขอบแก่งละว้าทุกวันนี้แทบจะไม่จำเป็นต้องใช้สารเคมี ดังนั้น อะไรจะเกิดขึ้นหากโรงงานถมใส่สารเคมีจำนวนมหาศาลลงไป

โรงงานอุตสาหกรรมที่เกิดขึ้นก็จะแย่งน้ำและปล่อยน้ำเสียลงแหล่งน้ำ แก่งละว้าที่เป็นแหล่งอาหารของผู้คนรายรอบ ย่อมได้รับผลกระทบอย่างไม่ต้องสงสัย มลพิษทางอากาศจากการเผาอ้อย ควันจากการเผาไหม้ย่อมเลี่ยงไม่พ้น ทุกวันนี้ก็เห็นตัวอย่างชัดเจนจากฝุ่น PM 2.5 และเล็กกว่า 10 ไมครอน ที่ยังแก้ปัญหากันไม่ได้

ฉันได้รับข้อมูลจากกลุ่มชาวบ้านที่ร่วมกันเฝ้าระวังติดตามโครงการนี้ว่า ได้มีการลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ เพื่อการขับเคลื่อนการลงทุนอุตสาหกรรมชีวภาพในประเทศไทย ตามนโยบายประชารัฐ สู่การพัฒนาคลัสเตอร์อุตสาหกรรม ระหว่างบริษัทเอกชน 13 ราย และหน่วยงานภาครัฐ สถาบันการศึกษาและการวิจัย รวม 23 หน่วยงาน โดยจะมีการลงทุนโครงการต่างๆ 5 กลุ่ม ในช่วงระยะเวลา 10 ปี ในภาคอีสาน

ได้แก่ กลุ่มเอทานอล จากการใช้อ้อยและมันสำปะหลัง เป้าหมายผลิต 2,506 ล้านลิตร ต่อปี กลุ่มโรงงานชีวมวลจากชานอ้อย เป้าหมายผลิตไฟฟ้า 1,800 เมกะวัตต์ และการนำกากมันมาผลิตเป็นก๊าซชีวภาพแล้วนำไปผลิตไฟฟ้า 336-500 เมกะวัตต์

กลุ่มไฟฟ้าจากก๊าซชีวภาพ กลุ่มไบโอพลาสติก หรือพลาสติกชีวภาพ และกลุ่มแป้งและน้ำตาล กลุ่มอุตสาหกรรมยา ชีววัตถุ วัคซีนขั้นสูง โดยการพัฒนาอุตสาหกรรมชีวภาพจะมี “ศูนย์กลางอุตสาหกรรมชีวภาพ หรือ ไบโอฮับ” ในพื้นที่อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น ซึ่งผู้ประกอบการได้กว้านซื้อที่ดินไว้แล้ว ประมาณ 4,000 ไร่

ข้อมูลที่ได้รับมานี้ทำให้ถึงแก่สะอึกและระทมแทนชาวบ้านที่ต้องเผชิญ ฉันนึกถึงใบหน้าของคนซ่อมเรือ ผู้เฒ่าที่ถีบจักรยานมาลงเรือ ใบบัวเขียวที่แทรกขึ้นมาตามรอยแตกของดินแล้ง เป็นการดิ้นรนมีชีวิตอย่างยุติธรรมตามกระบวนการธรรมชาติ

ไม่ใช่ต้องดิ้นรนหนีตายจากการรุกล้ำเบียดขับของทุนโดยการหนุนของรัฐ