| เผยแพร่ |
|---|
ชื่อวิทย์ Acorus calamus L.
ชื่อวงศ์ ARACEAE
ชื่ออื่น คงเจี้ยงจี้ ผมผา ส้มชื่น ฮางคาวน้ำ ฮางคาวบ้าน ตะไคร้น้ำ ทิสีปุตอ ว่านน้ำ ว่านน้ำเล็ก ฮางคาวผา Mytle Grass, Sweet Flag
ลักษณะทั่วไป
ไม้ล้มลุก ลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน ลักษณะเป็นแท่งค่อนข้างแบน มีใบแข็งตั้งตรง รูปร่างแบนเรียวยาว ปลายใบแหลม แตกใบเรียงสลับซ้ายขวาเป็นแผง ใบค่อนข้างฉ่ำน้ำ ดอกมีสีเขียว มีขนาดเล็ก ออกเป็นช่อมีจำนวนมากอัดกันแน่นเป็นแท่งรูปทรงกระบอก มีก้านช่อดอกลักษณะคล้ายใบ ทั้งใบ เหง้า และราก มีกลิ่นหอมฉุน ชอบขึ้นตามที่น้ำขัง หรือที่ชื้นแฉะ
ว่านน้ำ สมุนไพรฤทธิ์ร้อน ไล่ยุง
ว่านน้ำ เป็นสมุนไพรฤทธิ์ร้อนที่มีการใช้มาอย่างยาวนานตั้งแต่โบราณโดยชาวจีนและชาวอินเดีย และได้แพร่กระจายไปสู่ประเทศต่างๆ จากเดินทางมีบันทึกของนักพฤกษศาสตร์ชาวออสเตรเลีย ได้นำว่านน้ำไปปลูกเพื่อใช้น้ำมันหอมระเหยของว่านน้ำในการปกปิดกลิ่นของร่างกายเสมือนการใช้น้ำหอม อีกทั้งยังใช้กันยุงและไล่แมลงที่เกิดจากสุขาภิบาลที่ไม่ดี และมีบันทึกเกี่ยวกับการใช้ว่านน้ำแห้งในตำรับยาของอเมริกาอีกด้วย ชาวพื้นเมืองอินเดียและศรีลังกา ใช้เหง้าทำแห้งและป่นเป็นผงใช้เป็นสารป้องกันกำจัดแมลง โดยผสมกับข้าวสารเพื่อป้องกันมอดและผีเสื้อข้าวสาร ใส่ในตู้เสื้อผ้าป้องกันตัวกินผ้า และใช้โรยในที่พักเพื่อป้องกันหมัด สารสกัดจากเหง้าของพืชชนิดนี้เป็นพิษต่อแมลงหลายชนิด อันได้แก่ แมลงวัน ยุง ด้วงขนสัตว์ ตลอดจนตัวมอดที่กินเมล็ดพืชต่างๆ น้ำมันสกัดจากเหง้าเมื่อผสมกับน้ำมันขิง หรือน้ำมันอื่นๆ สามารถป้องกันยุงได้เทียบเท่ากับสารสังเคราะห์ dimethyl phathallate สารออกฤทธิ์ป้องกันแมลง ที่ปรากฏได้ในน้ำมันสารสกัดจากเหง้าคือ asarpmes ซึ่งมีอยู่ประมาณ 82% อย่างไรก็ตาม asarones เป็นสารพิษที่ก่อมะเร็งกับคนได้ แต่เนื่องจากสายพันธุ์ว่านน้ำของสหรัฐอเมริกาปลอดจากสารชนิดนี้ ว่านน้ำสายพันธุ์เอเชีย จึงถือกันว่าเป็นพืชมีพิษ จากการศึกษาพบว่า เหง้าว่านน้ำสามารถนำมาใช้ไล่ยุงและแมลง ทำลายไข่ของตัวอ่อนของแมลง รบกวนการกินอาหารของแมลง และยับยั้งการเจริญเติบโตของแมลง ยับยั้งการกระตุ้นต่อมเพศของแมลงและทำให้แมลงเป็นหมัน มีฤทธิ์ในการต่อต้านเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราโรคพืช ส่วนราก ใช้เป็นยาเบื่อแมลงต่างๆ เช่น แมลงวัน
ตำรับยา
ยาแก้ท้องอืด ปวดท้อง ใช้ส่วนเหง้าฝน หรือต้มดื่ม, เคี้ยวกิน
ยาห้ามเลือด ขยี้เหง้าทาห้ามเลือด บาดแผลที่เลือดออกมาก
ยาแก้เหน็บชา ปวดเมื่อย ปวดตามมือ ใช้ส่วนเหง้าต้มน้ำอาบ, ต้มดื่ม
ยาแก้ปวดฟัน ใช้เหง้าว่านน้ำ เทียนขาว ยอดพุทรา 3 ใบ น้ำมะนาว ทั้งหมดผสมกัน ต้มให้สุกแล้วเอาสำลีชุบอุดตรงที่ปวดฟัน
ยาแก้หวัด นำใบมาขยำกับน้ำผสมให้เด็กอาบ
การใช้กันยุงและฆ่าปลวก
ยากันยุง ใช้เหง้าสดนำมาหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ โขลกผสมกับน้ำ ในอัตราส่วน 1 : 1 แล้วกรองเอาแต่ส่วนที่เป็นน้ำมาใช้ทาผิวหนัง
ยาฆ่าปลวก ใช้เหง้าแห้งบดให้เป็นผง ใช้โรยรอบๆ ต้นไม้ที่ปลูก เพื่อกำจัดปลวกผิวดินและป้องกันต้นไม้
ศูนย์ข้อมูลสมุนไพร โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร หรือถ้าหากต้องการความรู้เพิ่มเติมในเรื่องของการใช้สมุนไพร ไปพบกันได้ที่ งาน “Healthcare เรียนรู้ สู้โรค 2019” วันที่ 27 – 30 มิถุนายน 2562 ที่ Hall 5 อิมแพคเมืองทองธานี
