ผู้เขียน	สมิทธิชัย สุกปลั่ง
เผยแพร่	วันจันทร์ที่ 24 กรกฎาคม พ.ศ.2560

ต้นไม้ชื่อคุ้นๆ สวาด/หวาด/มะกาเลิง/ตามั้ด/บ่าขี้แฮ่ด พบได้ตามป่าละเมาะชายทะเลทั่วไปทั้งภาคตะวันออก และภาคใต้ ลักษณะเป็นไม้พุ่มรอเลื้อย ลำต้นเป็นเหลี่ยม มีหนามแหลมคมโค้งลงนิดๆ รอบตัว หนามชนิดนี้ เวลาเกี่ยวเกาะเข้าแล้วจะหลุดยากมาก ต้องถอยหลังเท่านั้น ไปต่อแทบมิได้เลย ใบเป็นใบประกอบขนนกสองชั้น แต่ละชุดก้านยาวประมาณ 30-50 เซนติเมตร ดอกเป็นช่อออกตามซอกง่ามกิ่ง สีเหลือง ส่งกลิ่นหอมโชยกรุ่นละไมแบบไทยโบราณๆ ดี สวาดจะออกดอกปีละครั้ง ช่วงประมาณเดือนกรกฎาคม-ตุลาคม และจะเริ่มติดฝักประมาณเดือนเมษายน-มิถุนายน ผลเป็นฝักมีหนามยาวแหลมแข็งคล้ายฝักมะค่าแต้ แต่หนามคมกว่ามาก ภายในประกอบด้วยเมล็ด 1-3 เมล็ด แต่เท่าที่เห็นมักจะมีแค่ 2 เมล็ด มากกว่า พอเมล็ดแก่จะเริ่มกลายเป็นสีเทาเฉพาะตัว เรียกว่า “สีสวาด”

ที่ได้ยินได้ฟัง คำว่า แมวสีสวาด ก็มาจากสีของลูกสวาดนี่เอง ใบสวาดนั้นมีสรรพคุณทางยา เป็นยาขับลม ถ่ายพยาธิ แก้จุกเสียด แก้ปวดเมื่อย เส้นตึง แก้ไอระคายคอ ตามตำรับยาไทยใช้ใบสวาดเป็นส่วนผสมของยาประสะมะแว้ง ซึ่งประกอบด้วย ใบตานหม่อน 4 ส่วน ใบกะเพรา 4 ส่วน ขมิ้นอ้อย 3 ส่วน ลูกมะแว้งต้น 8 ส่วน ลูกมะแว้งเครือ 8 ส่วน บดเป็นผงเติมน้ำสุก เหยาะพิมเสนนิดหน่อย ใช้แก้ไอ ขับเสมหะได้ผลดีมากๆ อีกแง่หนึ่ง ทางวรรณคดีไทยมักกล่าวถึงสวาดในเชิงเสน่หา เมตตา ผูกสมัครรักใคร่กัน เพราะไปพ้องกับ คำว่า สวาท ถือเป็นยอดแห่งมงคลนาม ยอดรัก-ยอดสวาด ใช้ในงานมงคล รองพานขันหมากแต่งงาน บางตำราก็เอาไปบดผสมเป็นมวลสารทำวัตถุมงคลสายเมตตามหานิยมก็มี เมล็ดสวาดนั้นจัดว่าเป็นของหายาก การจะเข้าไปเก็บก็ต้องฟันฝ่าหนามของเขาเข้าไป กว่าจะได้มิใช่เรื่องง่ายเลย หนามสวาดนั้นมีพิษสงรอบตัว ลองถ้าได้เกี่ยวเกาะใครเข้า ยากที่จะหลุด ต้องหยุดนั่งลงค่อยๆ แกะทีละน้อยๆ ใจร้อนมีเจ็บตัวแน่นอน บางเกจิอาจารย์ท่านว่าลูกสวาดเป็นของอาถรรพ์ มีอิทธิฤทธิ์อำนาจในตัวแม้มิได้ปลุกเสก แต่หากเอาไปให้พระหรืออาจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิปลุกเสก ลงอักขระก็จะยิ่งทวีความขลังขึ้นไปอีก จึงเป็นที่ต้องการ เสาะหาของกลุ่มที่นิยมทางสายนี้ไป ทางชลบุรีก็มีบางสำนักใช้เป็นมวลสารสร้างพระปิดตาอันลือลั่น ชื่อว่า “ผงเขาแรต” เซียนพระสายนี้ได้ยินต้องรู้จักทุกคน โดยส่วนตัวผู้เขียนแล้ว เห็นว่า ปัจจุบัน ไม้ดีๆ หาดูยากแบบนี้ก็ไม่น่าจะปล่อยให้หายสาบสูญไป สวาดนั้นใครจะปลูกก็ต้องหาพื้นที่ หาบริเวณอาณาเขตให้เหมาะสม เพราะโตไวมาก เผลอปล่อยแผล็บเดียวเลื้อยไปทั่ว หนามก็อย่างที่บอก คมสุดๆ แต่หากคิดไปอีกมุม ปลูกไว้ทำรั้วกันขโมยก็น่าจะได้ผลดีเยี่ยมเช่นกัน ชนิดที่ว่า โดดลงมา เจอหนามกิ่งสวาดเข้าไปเมื่อไร เป็นได้อยู่ตรงไหนอยู่ตรงนั้นทีเดียวเชียวครับ ไม่มีทางหลุดได้ง่ายๆ ผู้เขียนเคยเจอดงสวาดมากับตัวแล้ว ที่หาดสุชาดา จังหวัดระยอง แต่เป็นที่น่าเสียดายเหลือเกิน กลับไปอีกครั้งโดนไถทิ้งหายไปทั้งดงแล้ว เจ้าของที่คงไม่ทราบว่าเป็นต้นอะไรด้วย

ต้นไม้ ใช้ให้เป็นก็ดีทุกอย่างแหละครับ เชื่อผมสิ ไม่มีต้นอะไรไม่มีประโยชน์หรอกน่า แม้แต่ต้นสวาดที่หนามเยอะๆ แบบนี้ก็ยังมีคนตามหากันให้ควั่ก

“สวาดสายลายสร้อยร้อยสวาท

สวาดเส้นเร้นสวาท สวาทหวัง

สวาดเรียงสวาดร้อยสวาทยัง

สวาดฝังรูปรอยร้อยดวงใจ”

“เห็นสวาดขาดกิ่งทิ้งสะบัด

เป็นรอยตัดต้นสวาทให้ขาดสาย

สวาทพี่นี้ก็ขาดสวาทวาย

แสนเสียดายสายสวาทที่ขาดลอย”