ผู้เขียน	เมย์วิสาข์
เผยแพร่	วันอังคารที่ 29 สิงหาคม พ.ศ.2560

ชื่อวิทยาศาสตร์ Cotylelobium melanoxylon Pierre.

ชื่อวงศ์ DIPTEROCARPACEAE

ชื่อสามัญ Resak Tembage

ชื่ออื่นๆ เคี่ยมขาว เคี่ยมแดง เคี่ยมดำ

ผมเป็นเด็กใต้โดยกำเนิด มีคนพบผมในป่าดงดิบทางภาคใต้ของประเทศไทย แล้วเรียกผมว่า “ไอ้เคี่ยม” เพราะดูเนื้อตัวผมแล้วบอกว่าแข็งแรง หนักแน่นทนทาน เนื้อไม้ละเอียด เหนียว ทนได้ทั้งแช่น้ำ ตากแดด ตากฝน จนมีสำนวน “หนักแน่นเหมือนแก่นเคี่ยม” แต่แปลกอยู่นิดหนึ่ง พอมีคนผิวดำคล้ำมากๆ กลับเรียกว่า “ดำเหมือนตอเคี่ยม”

ความจริงพี่น้องผมมีทั้งเคี่ยมดำ เคี่ยมขาว เคี่ยมแดง ผมภูมิใจมากที่เป็นพันธุ์ไม้พระราชทานเพื่อปลูกเป็นมงคล ประจำจังหวัดสุราษฎร์ธานี เพราะผมชอบคำขวัญของจังหวัดที่ว่า หอยใหญ่ ไข่แดง ผมจำได้ว่าที่เขาไปปักหลักทำคอกหอยนางรม หรือ “ขนำ” เฝ้าฟาร์มหอยนางรมในทะเล รวมทั้งสมัยก่อนที่อำเภอกาญจนดิษฐ์ อำเภอไชยา เลี้ยงเป็ด เป็นอุตสาหกรรมผลิตไข่เค็ม ส่วนใหญ่จะนิยม “ไม้เคี่ยม” ไปใช้ทำโครงสร้างโรงเรือน หรือเล้าเป็ด เพราะคงทน ยิ่งนานปียิ่งเนื้อแข็ง มีสีดำ จะรื้อจะย้ายปลูกสร้างกี่ครั้งก็ไม่แตก ไม่หัก มอด ปลวก ไม่กิน เสียอย่างเดียว “ตอกตะปูไม่เข้า”

ภาคใต้ตอนล่างตั้งแต่ประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร สุราษฎร์ธานี ตรัง พัทลุง รวมทั้งบางส่วนริมทะเลตะวันตก เช่น จังหวัดกระบี่ ก็มีต้นเคี่ยม งอกงามมากมาย เกือบร้อยปีที่ผ่านมาสมัยพระยารัษฎานุประดิษฐ์ เป็นผู้ว่าการเมืองตรัง มีการส่งออกไม้เคี่ยมไปต่างประเทศ แต่เดี๋ยวนี้ไม่ต้องเป็นเด็กหรอก แม้แต่ผู้ใหญ่อายุไม่ถึง 40 ปี ก็อาจจะไม่คุ้นเคยหรือไม่รู้จักไม้เคี่ยม เพราะกลายเป็นไม้หายากมาก

ถ้าเอ่ยถึง “ไอ้เคี่ยม” หนุ่มสาวสมัยนี้อาจจะนึกถึง “จระเข้” เพราะมีการสร้างภาพยนตร์จระเข้มากมาย มีหนังเก่าหนังไทย และหนังฝรั่งฉายมาไม่น้อยกว่า 50 ปีมาแล้ว เช่น โคตรไอ้เคี่ยม โคตรไอ้เข้ ไอ้เคี่ยมแดนใต้ แม้แต่หนังรักเรื่อง “จำปูน” ยังมีจระเข้งับขานางเอกในแม่น้ำขาขาด ไอ้เคี่ยมจึงเป็นจระเข้ในตำนานที่กล่าวถึงมากมาย น่าเกรงขาม

ผมเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่เปลือกหนา มีดอกเล็กสีขาว แต่ผลมีสีน้ำตาล มีปีกหมุนตามลม ปลิวไป งอกกระจายพันธุ์ได้ แต่สรรพคุณสมุนไพรใช้ได้ทั้งเปลือก เป็นยาสมานแผล ยอด ราก ดอก ใช้ตำพอกแผลฟกซ้ำได้ เปลือกลำต้นตากแห้งสับเป็นชิ้นใส่กระบอกน้ำตาลโตนด น้ำตาลมะพร้าวป้องกันบูดหรือทำน้ำตาลเมาได้รสกลมกล่อม แต่เนื้อไม้เคี่ยมจริงๆ จะใช้ทำเสา ทำเรือ ตอม่อสะพาน หมอนรางรถไฟ ทำสิ่งปลูกสร้างบ้านเรือน กระดาน รอด ตง ตู้ ตั่ง เตียง จะให้ความคงทนและมีมูลค่าสูงมาก กลายเป็นไม้ในตำนานไม่เสียเหลี่ยมไอ้เคี่ยมเมืองใต้

“ดำเพียงตัวไม่กลัวแดดฝน ยิ่งใช้ยิ่งทน มีคนเทียบกับสุภาษิตว่า “ดำแต่นอก ในแผ้ว ผ่องเนื้อ นพคุณ”