| ผู้เขียน | สมิทธิชัย สุกปลั่ง |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ชื่อทั่วไป : Chebulic myrobalans / Myrolan wood
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Terminalia chebula Retz.
Family : COMBRETACEAE
สมอ ส้มมอ หมากมอ ลูกแน่ะ สมออัพยา ฯลฯ เป็นไม้ป่ายืนต้นที่มีขนาดใหญ่ เปลือกต้นแตกมักจะมีสะเก็ดสีน้ำตาลคล้ำอมเทา ใบขนาดใหญ่ดกหนาทึบ ร่มรื่น ชอบขึ้นตามป่าเบญจพรรณดิบแล้ง ไปจนถึงป่าเต็งรังและป่าแดงทั่วไปแทบทุกภาค โดยเฉพาะภาคตะวันออกเฉียงเหนือพบมาก เป็นผลไม้ที่เด็กเลี้ยงควายชอบเก็บผลดิบมาจิ้มกะปิพริกเกลืออย่างหนึ่งเหมือนกัน
สมอนั้นมีเนื้อไม้ที่เหนียวและแข็ง สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ทำเครื่องเรือน ด้ามเครื่องมือเครื่องใช้ ด้ามมีด เพลาเกวียน เสา รอด ตง คาน ครก สาก ฯลฯ เปลือกสีดำคล้ำใช้ย้อมผ้า ย้อมแห อวน ในสมัยพุทธกาลพระพุทธองค์ทรงบัญญัติให้พระภิกษุฉันผลสมอไทยเป็นโอสถ ที่มีสรรพคุณรู้ปิด รู้เปิดในตัวเอง คือถ้าหากท้องเสียก็จะไปบรรเทาให้ ถ้าท้องผูกก็จะไปช่วยระบายให้มีสมดุลในระบบขับถ่ายของร่างกาย โดยใช้ผลสมอสดๆ ดองกับน้ำมูตรโค หรือไม่ก็ปัสสาวะของตน เป็นยารักษาอาการปวดเมื่อยตามข้อและกระดูก ถ่ายพยาธิ แก้ไข้ แก้อาการอ่อนเพลียไม่มีแรง ทั้งยังบำรุงร่างกายเป็นยาอายุวัฒนะในตัว
เนื่องจากผลสมอไทยนั้นจะมีครบทุกรส เปรี้ยว ฝาด เค็ม มัน เผ็ด หวาน เบื่อเมาเล็กน้อย อุดมไปด้วยแร่ธาตุ วิตามิน แทนนิน สารอาหารที่ดีๆ มากมาย จึงถือได้ว่า สมอไทย เป็นราชาแห่งสมุนไพร ที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ลดไขมัน ลดคอเลสเตอรอล ปกป้องตับจากสารพิษ ลดความเสี่ยงโรคมะเร็ง
สมอ ลำต้นสูงใหญ่จะผลัดใบประมาณเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม แตกใบอ่อนประมาณพฤษภาคม แล้วจึงเริ่มแตกตาดอก เป็นช่ออยู่ตามซอกบนกิ่งแขนง แต่ละช่อยาว 10-20 เซนติเมตร ลักษณะดอกเป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศ ประกอบด้วยเกสรตัวผู้ 10 ชุด รังไข่อยู่กลางฐานดอก กลีบ 5 กลีบ สีขาวอมเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ผลดิบสีเขียวอ่อน บางทีมีเหลือบน้ำตาลอ่อน ออกประมาณเดือนมิถุนายน-พฤศจิกายน พอผลแก่จะเปลี่ยนเป็นส้มอมแดงเรื่อๆ
ผลสมอไทยนั้นเป็นหนึ่งในมหาพิกัดยาตรีผลา ซึ่งประกอบด้วยผลไม้ 3 ชนิด ได้แก่ สมอไทย สมอพิเภก มะขามป้อม เมื่อสามพลังประสานเป็นหนึ่งจะทวีกำลังเพิ่มพูนสรรพคุณ ช่วยควบคุมความเป็นพิษข้างเคียงของกันและกัน สามารถใช้ได้กับทุกเพศทุกวัย เด็กจนถึงผู้ชรา ปัจจุบันเป็นที่นิยมกันมากในการนำมาทำเป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ Detox ลดไขมัน สำหรับสาวๆ ที่ต้องการลดน้ำหนัก โดยปราศจากผลข้างเคียงเหมือนยาลดความอ้วนที่สกัดจากสารเคมี ที่สำคัญคือมีความปลอดภัยสูง ลดความเสี่ยง ราคาถูกกว่ายาฝรั่ง
สรรพคุณของตรีผลา ต่อต้านอนุมูลอิสระ ชะลอความเสื่อมในระดับเซลล์ เป็นยาอายุวัฒนะ คงไว้ซึ่งความอ่อนเยาว์ ไม่เหี่ยวง่าย ปรับสมดุล ช่วยบำรุงร่างกายไม่ให้อ่อนเพลียง่าย ช่วยให้นอนหลับง่าย ไม่ฟุ้งซ่าน ส่งเสริมภูมิต้านทานแก่ร่างกาย ช่วยบรรเทาอาการท้องผูก ริดสีดวงทวาร ช่วยควบคุมระดับไขมัน ลดน้ำตาล ลดความดันโลหิต ขับเมือกมันในลำไส้ ล้างสารพิษตกค้างในร่างกาย ทำความสะอาดระบบขับถ่าย เลือด น้ำเหลือง ป้องกันโรคไขข้ออักเสบ-ช่วยบำรุงเส้นเสียง ฯลฯ
จะเห็นได้ว่าสรรพคุณมากมายแทบจะเรียกได้ว่าครอบจักรวาลเลยทีเดียว ยาตรีผลารสชาติอาจไม่น่าจิบสักเท่าไรนัก แต่ขอบอกได้ว่าดีจริงไม่ติงนังครับ
