ที่มา	ของใช้ชาวบ้าน
ผู้เขียน	สัจจภูมิ ละออ
เผยแพร่	วันเสาร์ที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ.2561

เคยเป็นสัตว์ตัวเล็ก ๆ คล้ายกุ้ง มีอยู่ด้วยกันหลายชนิด แต่ที่รู้จักกันดีคือ เคยดอกลาวและเคยตาดำ

ทั้งสองชนิดชาวบ้านดักเอามาทำกะปิ เรียกว่ากะปิเคย

กะปิเคยชั้นดีต้องทำมาจากเคยตาดำ ทำให้เคยตาดำราคาแพงกว่าเคยดอกลาวมาก ถึงกระนั้นเคยดอกลาวก็ใช่ว่าจะไร้ค่า เพราะยังเป็นที่ต้องการของชาวบ้าน และผู้รับซื้อเคยโดยทั่วไป

ทุกฤดูกาล เคยดอกลาวจะมีจำนวนมากว่าเคยตาดำ

เคยดอกลาวนำเอาไปทำกะปิได้เหมือนกัน แม้จะราคาด้อยกว่า แต่ด้วยชั้นเชิงในการทำกะปิของชาวบ้าน ก็ส่งให้ชื่อเสียงของกะปิเคยเป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไป

อย่างกะปิเคยคลองโคน ตำบลคลองโคน อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม เป็นต้น

เครื่องมือจับเคยเรียกว่า ละวะ หน้าตาคล้ายสวิงดักลูกปลามีขนาดใหญ่ปากกว้างประมาณ 3 วา ยาวประมาณ 3-4 วา  บริเวณปากเปิดกว้างเหมือนสวิง ลำตัวค่อย ๆ รีลงไปเรื่อย ๆ จนท้ายสุดปลายแหลมและเล็ก

วัสดุที่นำมาทำละวะสมัยก่อนใช้ผ้ามุ้งเก่า ๆ นำมาตัดเย็บให้เป็นรูปคล้ายสวิง

ส่วนปัจจุบันเครื่องมือของใช้มีการพัฒนามากขึ้น ชาวบ้านซื้อใยสังเคราะห์เหนียว ตาเล็ก ๆ นำมาตัดเย็บเป็นรูปคล้ายสวิงแทน เพราะมีความทนทานกว่าผ้ามุ้งเป็นอย่างมาก

เมื่อมีละวะแล้ว จะดักเคยอย่างไรดี

การดักเคยทำได้ทุกฤดูกาล แต่ถ้าจะให้เหมาะงามหรือฤดูกาลที่ได้เคยมาก ๆ ก็ประมาณช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนมีนาคม ส่วนคนที่ยึดอาชีพดักเคยอย่างเดียว แทบไม่อยากทำอย่างอื่นเลยก็อาจต่อจากเดือนมีนาคมเรื่อยไปจนถึงเดือนตุลาคมเลย บางเดือนได้มาก บางเดือนได้น้อยก็ถัวเฉลี่ยกันไป

ทำเลหรือสถานที่ดักเคยอยู่ริมทะเล ห่างจากป่าชายทะเลประมาณ 100-200 เมตร เมื่อจับจองเป็นที่ดักเคยของตนเองแล้ว สมัยก่อนชาวบ้านต้องยกเลนขึ้นมาเป็นแนวคันดิน เปิดช่องพอให้ปากละวะใส่เข้าไปได้ แต่ปัจจุบันมีคนมาก เครื่องมือดีกว่าก่อน ชาวบ้านจะนำเอาไม้หลักไปปักไว้เป็นแนวยาว คนหนึ่งประมาณ 30 เมตร หรือมากกว่านั้น หรือมากน้อยกว่านั้นย่อมขึ้นอยู่กับทุนรอน

ช่องว่างระหว่างไม้หลักแต่ละอัน เว้นไว้ประมาณ 3 เมตร

ปักไม้เสร็จแล้วก็รอน้ำลง ชาวบ้านต่างรู้ว่า ตัวเคยน้อย ๆ จะเข้าไปหากินตามป่าชายเลนตามน้ำขึ้น เมื่อน้ำลงก็จะลงมากับน้ำ ชาวบ้านรู้ธรรมชาติการเดินทางของเคยเป็นอย่างดี

ระหว่างรอคอย คนจับเคยหรือเรียกเป็นภาษาชาวบ้านว่า ป้องเคย ก็จะงัดเอาเรื่องราวต่าง ๆ มาพูดคุยกัน หรือไม่ก็กางร่มกันแดดล้มตัวลงนอนในเรืออย่างสบายอารมณ์ เมื่อเคยมากับน้ำ ชาวบ้านก็จะบอกต่อ ๆ กันว่า เคยลงแล้ว

เครื่องมือตรวจสอบเคย ว่าลงมากับน้ำหรือไม่นั้น ชาวบ้านเรียกว่าชะเนาะตักเคย หน้าตาคล้ายสวิงขนาดเล็ก ๆ

พร้อม ๆ กับเสียงตะโกนบอกว่าเคยลงแล้ว ชาวบ้านต่างงัดเอาละวะของตนออกมาคลี่ นำเอาหูแต่ละด้านไปสวมไว้กับหลักไม้รายเรียงเรื่อยไปจนกว่าจะสิ้นแนวของตนเอง จากนั้นปล่อยให้น้ำพัดพาเอาปลายละวะแต่ละปากทอดตัวลงทะเล พองตัวตามแรงกระแสน้ำดัน

รอคอยให้น้ำลดระดับลงเรื่อย ๆ จนกระทั่งถึงระดับเข่า จึงเข้ากู้เคยออกจากละวะ เคยเมื่อเอาขึ้นมาจากน้ำมันจะตายทันที ดังนั้นเมื่อได้เคยแล้ว ชาวบ้านก็ต้องรีบเอาไปขายให้กับร้านรับซื้อ หรือไม่ก็นำกลับบ้าน เอาไปเคล้าเกลือ เพื่อทำกะปิเคยต่อไป

ชีวิตเคยแต่ละตัว ชาวบ้านบอกว่าประมาณ 15 วันเท่านั้น ถ้าเราไม่จับมามันก็จะตาย ชีวิตเคยแม้จะแสนสั้น แต่มันก็ยังถูกล่าเอามาทำกะปิ แถมเป็นกะปิชั้นดีอีกด้วย

ใครที่เคยกินกะปิเคย  ย่อมอธิบายถึงรสอร่อยได้ดี