หัตถกรรมไผ่บ้านทุ่งต้อม เชียงราย ร่วมอนุรักษ์ไม้ไผ่ด้วยการผลิตของใช้ สวยงาม ทนทาน

หัตถกรรมไม้ไผ่บ้านทุ่งต้อม อำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย เป็นอีกกลุ่มอาชีพที่ชาวบ้านทุ่งต้อมตั้งใจอนุรักษ์ไม้ไผ่ พืชในท้องถิ่นให้เกิดประโยชน์ จึงร่วมมือร่วมใจกันผลิตงานหัตถกรรมจากไม้ไผ่โดยการนำทักษะ ภูมิปัญญา ผสมผสานกับการออกแบบให้มีความทันยุคสมัย เน้นการผลิตให้มีความเป็นธรรมชาติโดยไม่ใช้โลหะ นับเป็นผลงานของชาวบ้านที่ใช้ความละเอียด ประณีต คงทน และแข็งแรง กระทั่งได้รับความสนใจสั่งซื้อจนผลิตไม่ทัน

ชุดโต๊ะเก้าอี้ญี่ปุ่น

คุณสี น้อยฟ้า อยู่บ้านเลขที่ 162 หมู่ที่ 5 บ้านทุ่งต้อม ตำบลศรีดอนชัย อำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย ประธานกลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์ไม้ไผ่ทุ่งต้อม บอกว่า งานไม้ไผ่เป็นอาชีพที่ชาวบ้านในพื้นที่ทำกันมานานเป็นรายได้เสริมซึ่งต่างคนต่างทำ ผลิตเป็นสิ่งของเครื่องใช้จากไม้ไผ่ ทำแบบซ้ำๆ ตั้งราคาแล้วขายกันเอง ขายได้บ้างไม่ได้บ้าง ทำให้เสียโอกาสเนื่องจากในพื้นที่มีไผ่อยู่จำนวนมาก

ดังนั้น เมื่อสักปีกว่าจึงมาหารือกันว่าควรรวมเป็นกลุ่มดีกว่า เพราะแต่ละคนมีความสามารถทักษะ ภูมิปัญญา จะได้นำออกมาใช้ให้เกิดประโยชน์ ขณะเดียวกัน ตั้งใจว่าจะผลิตของใช้จากไผ่โดยไม่ใช้ตะปู/น็อต เพื่อต้องการจะอนุรักษ์ความเป็นธรรมชาติไว้ให้ได้มากที่สุด โดยใช้ภูมิปัญญามาคิดประดิษฐ์และสร้างสรรค์งานให้สวยงาม ผลิตให้ตรงตามที่ตลาดต้องการใช้จริงๆ อยู่บนมาตรฐานที่ถูกต้อง เพื่อให้มีแหล่งขายที่ชัดเจนแน่นอน มีรายได้ดีขึ้น

สมาชิกกลุ่มกับผลงานจากไผ่

คุณสีบอกถึงวิธีคัดเลือกไผ่มาผลิตชิ้นงานว่า จะไปหาไผ่ในป่าเป็นไผ่บง โดยเลือกดูลำที่ตรงที่สุด มีขนาดสักขวดเบียร์ ต้องมีสีเขียวเข้ม โดยเข้าไปตัดในป่าเฉลี่ยเดือนละครั้ง หรืออาจเร็วกว่าถ้ามีออเดอร์จำนวนมาก หลังจากลำเลียงไม้ไผ่มาถึงที่กลุ่มยังไม่สามารถใช้งานได้ทันที แต่จะนำมาแช่น้ำไว้ก่อน อย่างน้อย 2 คืน เพื่อป้องกันไม่ให้มีปลวกหรือมอดเกิดขึ้นภายหลัง

ผลิตภัณฑ์ไม้ไผ่แต่ละแบบจะตัดชิ้นงานตามขนาดต่างๆ ที่กำหนดไว้แน่นอน แยกทำเป็นชิ้นส่วนชิ้นงานแต่ละอย่างไว้ก่อน เจาะรูให้เรียบร้อย โดยมีการแบ่งหน้าที่ของสมาชิกกลุ่มให้รับผิดชอบทำชิ้นส่วน แล้วจึงค่อยนำมาประกอบเข้ากันให้เป็นผลิตภัณฑ์ก่อนนำท่อนไม้ไผ่ที่ตัดแล้วไปเผาเพื่อสร้างสีสันลวดลาย การเผามีลักษณะแตกต่างกันทั้งแบบสีดำ สีเขียว หรือลวดลาย ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของการออกแบบ ทั้งนี้ ต้องเผานานเท่าไรอยู่ที่ประสบการณ์ของสมาชิก

ความชำนาญและภูมิปัญญาของผู้สูงอายุ

ภายหลังจากเผาเรียบร้อยแล้วให้นำมาขัดด้วยกระดาษทรายเพื่อขจัดรอยไหม้ และเศษอื่นๆ ออกไป จึงทำให้ท่อนไม้ไผ่มีความมันสวยงาม ซึ่งวิธีนี้เป็นการเพิ่มลวดลายแบบธรรมชาติตามแนวทางภูมิปัญญาดั้งเดิม ภายหลังที่ขัดเสร็จแล้วจะพบว่ามีลายไม้ที่ผสมกับรอยเผาจะเกิดความสวยงามทันที

“ส่วนข้อต่อขนาดเล็กจะต้องใช้ไม้รวกที่ต้องเลือกขนาดให้มีความพอดีกับรูที่เจาะเตรียมไว้ และการประกอบเพื่อให้เข้าเป็นรูปทรงทำเป็นสลัก ลิ่ม เพื่อยึดชิ้นส่วนต่างๆ แล้วใช้เส้นหวายสำหรับเป็นวัสดุมัดยึดให้แน่น แข็งแรง ทั้งนี้ ก่อนนำเส้นหวายมาใช้จะต้องนำไปแช่น้ำก่อนเพื่อให้เหนียวป้องกันไม่ให้ขาดตอนมัด

จากนั้นจะฉีดพ่นยากันมอดเป็นขั้นตอนสุดท้ายเพื่อให้ผลิตภัณฑ์อยู่ได้นานเป็น 10 ปี แล้วจึงลงน้ำมันเคลือบเงา ดังนั้น งานทุกชิ้นที่ผลิตออกขายจึงล้วนมาจากการใช้ภูมิปัญญาโบราณที่ไม่จำเป็นต้องใช้โลหะเป็นตัวยึด แล้วถือเป็นจุดเด่นของสินค้าที่มาจากธรรมชาติล้วน”

เก้าอี้ญี่ปุ่นประกอบเสร็จแต่ยังไม่สมบูรณ์

สำหรับผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ที่กลุ่มผลิตเป็นหลัก ได้แก่ ชุดโต๊ะ-เก้าอี้ญี่ปุ่น และเก้าอี้นั่งแบบปรับเอนนอน นอกจากนั้น ยังผลิตเป็นของใช้ในครัวเรือน หรือสิ่งของตกแต่งบ้านตามความเหมาะสม แต่ละครั้งที่ผลิตถ้าเป็นชุดโต๊ะ-เก้าอี้ญี่ปุ่น สามารถผลิตได้วันละ 1 ชุด โดยกำหนดราคาขายชุดโต๊ะ-เก้าอี้ญี่ปุ่น 5,500 บาท ส่วนเก้าอี้นั่งแบบปรับเอนนอน ราคาตัวละ 1,000 บาท

งานหัตถกรรมจากไผ่ของกลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์ไม้ไผ่ทุ่งต้อม เกิดขึ้นจากความร่วมแรงกายใจของชาวบ้านในชุมชนซึ่งได้ถ่ายทอดชิ้นงานออกมาจากประสบการณ์ ความรู้ ภูมิปัญญาที่ถูกสะสมมา พร้อมกับร่วมแสดงความคิดเห็นและเสนอไอเดียต่างๆ อีกทั้งการแบ่งงาน แบ่งหน้าที่ของสมาชิกมีส่วนช่วยทำให้เกิดความรวดเร็ว แม่นยำ มีความละเอียดเรียบร้อย เพราะทุกคนต้องรับผิดชอบด้วยการตรวจสอบคุณภาพงานก่อน

เพิ่มความแน่นหนา แข็งแรง สวยงามด้วยหวาย

ขณะเดียวกัน ได้รับความช่วยเหลือทางด้านองค์ความรู้จากหน่วยงานราชการต่างๆ อย่างกรมพัฒนาฝีมือแรงงานเชียงราย ทำให้สมาชิกมีความรู้เพิ่มขึ้นจึงทำให้ผลงานที่ออกมาทุกชิ้นมีความสวยงาม น่าจับต้อง เป็นที่สนใจของตลาดช่วยให้ขายได้คล่อง ได้ราคาดีกว่าทำเอง

“สินค้าของกลุ่มผลิตไม่ทัน ลูกค้าต้องสั่งจองล่วงหน้าเป็นเดือนเพราะมีคิวจองต่อเนื่อง ทั้งนี้ เพราะต้องใช้ความละเอียด ประณีตทุกขั้นตอน ทั้งนี้ ภายหลังจากผลิตเสร็จสมบูรณ์แล้วจะต้องมีการตรวจสอบตามรอยต่อ ความแน่นหนาของหวายที่มัดเพื่อให้มั่นใจว่ามีความแข็งแรง ปลอดภัยต่อลูกค้าอย่างแท้จริง เพราะไม่ต้องการให้เสียชื่อ” คุณสี กล่าวทิ้งท้าย

ชิ้นงานที่เจาะรูแล้วเผาเรียบร้อย รอการขัดเงา

แม้ว่าจะมีนวัตกรรมทางเทคโนโลยีที่สามารถผลิตสิ่งของเครื่องใช้ให้มีความทนทาน แข็งแรง ทันสมัย จนทำให้คุณค่าจากประโยชน์ของไผ่ลดลง แต่ถึงอย่างไรไผ่ก็ยังเป็นพืชที่รักษาเอกลักษณ์ความมีเสน่ห์ไว้สืบต่อไป…

สอบถามรายละเอียดสั่งซื้อผลิตภัณฑ์จากไผ่ของกลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์ไม้ไผ่ทุ่งต้อม ได้ที่ คุณพิชญาภา โทรศัพท์ (063) 772-0565

คุณสี ประธานกลุ่มและหลานปู่ กับที่นั่งปรับระดับเอนนอนทำจากไผ่
เป็นกิจกรรมที่ทำได้ทุกวัย
แบ่งหน้าที่กันทำแต่ละประเภท
ลงน้ำยาเคลือบเงาเพื่อรักษาอายุไม้ให้ยาวนาน