| ที่มา | แปรรูปได้ขายดี |
|---|---|
| ผู้เขียน | ธาวิดา ศิริสัมพันธ์ |
| เผยแพร่ |
“เราเปลี่ยนจากของที่ไม่มูลค่า ให้เป็นของมีค่าได้ จากหนึ่งสมองสองมือของเรา ขอเพียงมีความกระตือรือร้นในการหาความรู้ในสิ่งที่จะทำ และตั้งใจลงมือทำ รับรองได้ว่าความสำเร็จอยู่ไม่ไกลเกินเอื้อม”
คุณอาทิตย์ เจียวท่าไม้ หรือ พี่นก อยู่ที่ตำบลท่าไม้ อำเภอกระทุ่มแบน จังหวัดสมุทรสาคร อดีตวิศวกรผันตัวเป็นเกษตรกร สานต่องานสวนของครอบครัว สู่การพัฒนาต่อยอดแปรรูปสกัดน้ำมันหอมระเหย สำหรับใช้ในวงการอุตสาหกรรมการผลิตยาและเวชสำอาง สามารถสร้างมูลค่าจากของเหลือทิ้งได้ 100 เปอร์เซ็นต์เต็ม
พี่นก เล่าถึงจุดเริ่มต้นการทำเกษตรให้ฟังว่า ก่อนหน้านี้ตนเองทำงานเป็นวิศวกร เกี่ยวกับชิ้นส่วนยานยนต์ ที่บริษัทแห่งหนึ่งในจังหวัดสมุทรปราการมานานกว่า 15 ปี จนมาถึงจุดเปลี่ยนที่ทำให้ต้องกับมาสานต่องานเกษตรของที่บ้าน เนื่องจากคุณพ่อประสบปัญหาด้านสุขภาพ โดยที่บ้านตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษรุ่นอากง อาม่า ทำอาชีพปลูกหมาก ปลูกพลูขายใบสดมาก่อน หลังลาออกจากงานก็เข้ามาช่วยงานที่บ้านอย่างเต็มตัว โดยเริ่มต้นเรียนรู้งานตั้งแต่ขั้นตอนการปลูก การดูแล รวมถึงการตลาดของใบพลู ทำให้ได้ทราบถึงปัญหาของคนสมัยบรรพบุรุษที่ต้องประสบคือ ปัญหาในเรื่องของสภาพอากาศ ฤดูกาล ในเฉพาะช่วงหน้าหนาว น้ำค้างจะลงมากกว่าปกติ สวนพลูทุกสวนจะเจอปัญหาเดียวกันหมดเลย คือใบลาย ขายเป็นวัตถุดิบใบสดไม่ได้ ส่วนค่ายา ค่าปุ๋ยที่ใส่ลงไปต้องทิ้งทั้งหมด จึงเกิดเป็นที่มาของการแปรรูปในครั้งนี้
เริ่มต้นจากหาองค์ความรู้
ต่อยอดไปสู่ความสำเร็จ
หลังจากที่มีโจทย์คือการแก้ปัญหาและสร้างมูลค่าจากใบพลูที่ตลาดไม่ต้องการ พี่นก บอกว่า ขั้นแรกคือการศึกษาหาความรู้จากแหล่งข้อมูลงานวิจัยทั้งของไทยและต่างประเทศ ว่าใบพลูที่นอกเหนือจากการขายใบสด กินกับหมากแล้วสามารถนำไปทำอะไรได้อีก จนได้พบว่าที่จริงแล้วใบพลูสามารถต่อยอดพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับบำรุงดูแลผิวได้อีกหลายชนิด จึงเกิดเป็นความสนใจนำไปสู่ขั้นตอนการหาองค์ความรู้ในการผลิตและความต้องการของตลาด รวมถึงเมื่อลงทุนไปแล้วผลตอบแทนคุ้มค่าหรือไม่ ด้วยวิธีการก้าวทีละสเต็ป ดังนี้
- การศึกษาหาองค์ความรู้ถือเป็นหัวใจสำคัญ ไม่ว่าจะสกัดพืชสมุนไพรชนิดใดก็ตาม จำเป็นต้องรู้รายละเอียดของสิ่งนั้นๆ อย่างถ่องแท้ ทั้งจุดเด่น จุดด้อย รวมถึงการตลาดต้องการผลิตภัณฑ์แบบไหน หลังจากนั้นเมื่อทราบความต้องการของกลุ่มลูกค้าแล้ว ก็จะมาสู่ขั้นตอนกระบวนคิดต่อไปว่าจะทำอย่างไรให้สินค้าออกไปถึงมือลูกค้าได้สำเร็จ
และเรียนรู้เรื่องของข้อกำหนดกฎหมายด้วยว่า ในการทำผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับยา และเวชภัณฑ์เครื่องสำอาง ต้องปฏิบัติตามข้อกฎหมายอย่างไร ทั้งในด้านมาตรฐานใบรับรองต่างๆ ที่ถูกต้อง แล้วจึงค่อยไปสู่การลงทุน
“ของพี่เริ่มจากขายใบสดก่อน แล้วนำรายได้ที่ขายใบสดมาลงทุน แบบแบ่งออกมาเป็นส่วนหนึ่งเป็นทุนวิจัย ทำเป็น Lab House เล็กๆ คือเราจะต้องมีรายได้ที่เป็นรายได้หลักเข้ามาตลอด แล้วแบ่งตัวนั้นเข้ามาต่อยอด แต่บางคนออกมาแล้วก็มาลงทุนทำด้วยเงินก้อนใหญ่เลย อันนี้ผมไม่เห็นด้วยอย่างยิ่ง ดังนั้น สิ่งที่ผมแนะนำคือต้องเดินควบคู่กันไป ในช่วงแรกอาจจะเหนื่อยหน่อย แต่จะช่วยเซฟธุรกิจเราได้ ที่อย่างน้อยหากเจ็บตัวขึ้นมาก็ยังมีอาชีพอย่างอื่นมารองรับเราไว้”
- การลงทุน สำหรับมือใหม่และมีเงินทุนน้อย ข้อนี้ถือว่าจำเป็นอย่างยิ่ง คือเริ่มต้นจากการลงเครื่องจักรอุปกรณ์ขนาดเล็กก่อน แล้วเมื่อมียอดขายที่มากขึ้นจึงค่อยขยับขยายในสเกลที่ใหญ่ขึ้น เพราะหลายท่านมักลืมการวางแผนตรงนี้ไป คิดแค่เพียงว่าจะต้องลงเครื่องจักรให้ครบ ซึ่งจริงๆ แล้วของบางอย่างยังไม่ถึงเวลาที่ต้องใช้ และสิ่งสำคัญคือพันธมิตร
“อย่างของผม ผมจะได้รับการสนับสนุนจากทางจังหวัด ไม่ว่าจะเป็นจากทางกรมการพัฒนาชุมชน กรมส่งเสริมการเกษตร กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม และจากหน่วยงานอื่นๆ อีกมากมาย โดยการที่ต้องเอาตัวเองเข้าไปอยู่ในกลุ่มนั้นก่อน แล้วแต่ละโครงการจะมีในส่วนของเงินทุนเข้ามาช่วยสนับสนุนเกษตรกรหรือผู้ประกอบการอย่าเพิ่งใจร้อน”
- การทดลอง ต่อเนื่องมาจากเมื่อมีองค์ความรู้ จึงนำไปสู่การทดลองลงมือทำ ข้อนี้ถือเป็นบททดสอบที่หินมาก เพราะต้องใช้ความอดทนที่สูงมาก เพราะในการทำทดลองจะต้องมีปัญหาอุปสรรคให้ได้พบเจออยู่ตลอด ถือเป็นบทเรียนทดสอบความอดทนและการสะสมประสบการณ์ในการเรียนรู้และแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นทั้งในปัจจุบันและในอนาคต ไม่มีสูตรสำเร็จที่ตายตัว
- การตลาด หลังจากที่มีการทดลองในสเกลแล็บเล็กๆ พร้อมเซ็ตค่ามาตรฐาน โดยส่วนนี้ต้องทำควบคู่ไปการหาลูกค้า และเมื่อตกลงกับลูกค้าได้ ก็ยังไม่ได้แปลว่าลูกค้าจะตกลงซื้อในทันที ยังต้องมีขั้นตอนหลังจากนี้อีกหลายขั้นตอน เช่น การส่งตัวอย่างไปตรวจสอบคุณภาพ ถ้ายังไม่ได้มาตรฐานตามที่ลูกค้าต้องการก็ต้องมีการปรับปรุงไปตามขั้นตอนใช้เวลากว่าครึ่งปี
“ในขณะที่รอผลจากลูกค้าเราก็ต้องคาดการณ์แนวโน้มของลูกค้าด้วยว่าเป็นไปได้ไหมที่ลูกค้าจะตกลงทำสัญญาสั่งซื้อผลิตภัณฑ์จากเรา และหลังจากนั้นหากการตกลงซื้อขายกันสำเร็จสินค้าได้ตรงมาตรฐาน ก็มีการสั่งซื้อโดยจำนวนการสั่งแต่ละครั้งไม่เท่ากัน และจะสั่งซื้อช่วงไหนบ้าง โรงงานจะแจ้งรายละเอียดมา แต่มีข้อแม้ว่าหากทำสัญญากันแล้ว ผู้ผลิตต้องสามารถผลิตของส่งให้ได้ตามข้อกำหนด เพราะว่าทางโรงงานจะวางแผนการผลิตไว้หมดแล้ว หากเราไม่สามารถผลิตของส่งให้โรงงานจะเกิดความเสียหาย เราต้องเป็นคนรับผิดชอบในส่วนนี้”
เข้าสู่กระบวนการ
สกัดน้ำมันหอมระเหย
ต้องทำยังไงบ้าง
สำหรับขั้นตอนกระบวนการสกัดน้ำมันใบพลู พี่นก อธิบายว่า ในส่วนของใบพลูที่นำมาสกัดน้ำมัน มีแหล่งที่มาทั้งจากของสวนตนเองและจากเครือข่าย มีการรับซื้อและรับประกันราคาให้กับกลุ่มเครือข่ายอย่างถูกต้อง ในราคา 15-20 บาทต่อกิโลกรัม โดยพลูที่รับซื้อจากชาวบ้านจะเป็นพลูตกเกรด ที่มีลักษณะใบไม่สวย ใบเล็ก เป็นลาย ส่งขายเป็นใบสดไม่ได้ ก็จะรับซื้อในส่วนนี้มา ซึ่งในสมัยก่อนเกษตรกรจะทิ้งอย่างเดียว ถือเป็นการเพิ่มมูลค่าในส่วนใบที่จะทิ้งให้เกิดมูลค่า
ลักษณะใบพลูที่เหมาะสำหรับนำมาแปรรูปสกัดน้ำมัน
“ตอนแรกยังไม่มีความรู้ ก็คือทำไปแล้วเกิดปัญหา เราก็มีการแลกเปลี่ยนปัญหากับลูกค้าตลอดว่ามีส่วนไหนที่ยังต้องปรับปรุง แล้วมาใส่หลักการทางด้านวิทยาศาสตร์ หลักการทางด้านเคมี และวิเคราะห์องค์ประกอบที่เกิดขึ้น ทำให้สามารถสรุปได้ว่าพลูแบบไหนใช้ได้หรือไม่ได้”
- มาตรฐานมาเป็นอันดับหนึ่ง เมื่อได้วัตถุดิบใบพลูมา จะต้องส่งตัวอย่างไปตรวจคุณภาพก่อนผลิตทุกครั้ง และมีการเก็บข้อมูลจุดเด่นจุดด้อยของพลูแต่สายพันธุ์ จนสามารถสรุปได้ว่าสายพันธุ์พลูที่เหมาะสำหรับนำมาสกัดเป็นน้ำมันคือ พลูเหลืองและพลูเขียว เป็น 2 สายพันธุ์ที่เมื่อนำมาสกัดน้ำมันออกมาแล้วเปอร์เซ็นต์สารสำคัญไม่ตก
- เน้นความสดใหม่ เนื่องจากใบพลูจะมีจุดอ่อนตรงที่เมื่อเวลาเก็บมาแล้วจะมีอายุการเก็บรักษาได้ไม่นาน ดังนั้น เมื่อเก็บจากสวนมาแล้วควรนำเข้าสู่ขั้นตอนการผลิตให้เสร็จภายในไม่เกิน 2 วัน
“ก่อนการผลิตแต่ละครั้งลูกค้าจะมีการโทร.มาแจ้งล่วงหน้าก่อนเพื่อให้เราได้เตรียมวัตถุดิบทัน เราก็จะโทร.หาเครือข่ายว่าจะเข้าไปรับของวันไหน เขาก็เก็บตอนเช้าแล้วเราก็จัดรถเข้าไปรับตอนเย็น รับเสร็จแล้ววันรุ่งขึ้นก็เข้าสู่กระบวนการสกัดน้ำมัน”
ขั้นตอนการผลิต
- หลังจากล้างทำความสะอาดใบพลูเสร็จแล้ว นำไปตรวจสอบสารคุณภาพ มีสารเคมีตกค้างหรือไม่ หากตรวจสอบไม่พบสารปนเปื้อนเป็นอันใช้ได้
- เข้าสู่กระบวนการสกัด ในรูปแบบการกลั่นน้ำมันหอมระเหยจากใบพลูด้วยไอน้ำ จะใช้ไอน้ำร้อนผ่านเข้าไปในหม้อกลั่นที่บรรจุใบพลูสดที่ล้างทำความสะอาดเรียบร้อยแล้ว ความร้อนจากไอน้ำจะไปกระทบกับใบพลูและนำพาน้ำมันหอมในชั้นเซลล์ของใบพลูออกมาและควบแน่น กลายเป็นของเหลว ซึ่งของเหลวที่ได้ประกอบด้วยน้ำมันหอมระเหยจากใบพลูบริสุทธิ์ (Betel Leaf Pure Essential Oil) และน้ำกลั่นใบพลู (Betel Distillate Water หรือ Hydrosal) จากนั้นทำการแยกน้ำกลั่นใบพลูออกมาเหลือไว้แต่น้ำมันหอมระเหยจากใบพลูบริสุทธิ์ ใช้เวลาในการสกัดประมาณ 6 ชั่วโมงกว่า
ใบพลูตกเกรด สกัดเป็นน้ำมันหอมระเหย
เพิ่มมูลค่าจากศูนย์ เป็นเงินเฉียดแสน
เจ้าของบอกว่า สำหรับการแปรรูปสกัดน้ำใบพลูจากของเหลือทิ้ง สามารถสร้างมูลค่าได้อย่างน่าทึ่ง ในสัดส่วนการสกัดให้ได้น้ำมันใบพลูปริมาณ 1 กิโลกรัม จะต้องใช้ใบพลูสดในการสกัดประมาณ 1-1.5 ตัน ในส่วนที่นำมาแปรรูปคือพลูที่ตกเกรดไม่สามารถขายได้ ถือเป็นการสร้างมูลค่า 100 เปอร์เซ็นต์เต็ม แต่กว่าจะมาถึงจุดนี้ได้เกษตรกรต้องมีความอดทนในช่วงแรกคือการศึกษาหาความรู้และการทดลอง อาจไม่เป็นดั่งใจหวัง แต่หากสำเร็จแล้วรับรองได้ว่าคุ้มในระยะยาว ลงทุนในครั้งแรก หลังจากนั้นคือกำไร
“เราเปลี่ยนจากของที่ไม่มีมูลค่าให้กลายเป็นเงินครึ่งแสนได้ ดีกว่าทิ้งโดยเปล่าประโยชน์ เปลี่ยนมาแปรรูปขายได้กิโลกรัมละ 50,000-80,000 บาท ขึ้นอยู่กับปริมาณการสั่งซื้อของลูกค้า”
เกษตรกรที่สนใจอยากทำบ้าง เริ่มต้นยังไง
“ฝากถึงเกษตรกรที่สนใจอยากทดลองทำอย่างผมบ้างก็ทำได้ เดี๋ยวนี้ข้อมูลงานวิจัยมีเยอะมากและสามารถเข้าถึงได้ง่าย ผมจะเน้นองค์ความรู้ก่อน แล้วเมื่อมีองค์ความรู้เราจะกำหนดแนวทาง กำหนดทรัพยากรที่มีอยู่ได้ ว่าจะเลือกวางแผนยังไง ค่อยๆ ไปทีละสเต็ป หรือให้นึกถึงหลักเศรษฐกิจพอเพียงไว้ คือต้องมีองค์ความรู้ พอมีองค์ความรู้เราจะพอประมาณได้ เมื่อพอประมาณได้ เราจะมีภูมิคุ้มกัน ซึ่งทฤษฎีนี้ทำหน้าที่เหมือนเบรก คอยเบรกให้เราไม่ซิ่งจนเกินไป เพราะถ้าซิ่งเกินไปเกิดแหกโค้งขึ้นมาจะเจ็บสาหัส จึงต้องมีสติทุกครั้งในการทำอะไรก็แล้วแต่” พี่นก กล่าวทิ้งท้าย
สำหรับท่านที่สนใจอยากปรึกษาการแปรรูปสกัดน้ำมันใบพลูเพิ่มเติม สามารถสอบถามรายละเอียดได้ที่เบอร์โทร. 081-173-0560
