ศพก. อำเภอหันคา ศูนย์ดีที่เกษตรกรสร้างเพื่อเกษตรกร

ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) เป็นนโยบายสำคัญในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร เพื่อให้เป็นจุดถ่ายทอดความรู้ด้านการเกษตรของชุมชน และเป็นที่ให้บริการข้อมูลข่าวสารและบริการด้านการเกษตร ช่วยแก้ปัญหาในเรื่องต้นทุนการผลิตที่ค่อนข้างสูงจากการใช้ปัจจัยการผลิตของเกษตรกรที่มากเกินความจำเป็น การบริหารจัดการด้านการเกษตรที่ผิดวิธี เกิดปัญหาต่างๆ ตามมา เช่น การระบาดของโรค-แมลง และพื้นดินขาดความอุดมสมบูรณ์ ผลผลิตที่ได้มีปริมาณน้อยและมีคุณภาพต่ำ เกษตรกรส่วนใหญ่จึงประสบกับปัญหาการขาดทุน เกิดหนี้สิน และไม่สามารถพึ่งพาตนเองได้ โดยเน้นการเรียนรู้จากเกษตรกรต้นแบบที่ประสบความสำเร็จ ใช้กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมอย่างต่อเนื่อง เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเกษตรกรต้นแบบ

ฐานเรียนรู้พืชไร่ (อ้อย มันสำปะหลัง) มี คุณธานี ขลิบทอง วิทยากรเกษตรกร

ในการนี้สำนักงานเกษตรอำเภอหันคา ได้คัดเลือกไร่นาสวนผสมของ คุณขวัญชัย แตงทอง บ้านเลขที่ 25 บ้านทับใต้ หมู่ที่ 9 ตำบลสามง่ามท่าโบสถ์ อำเภอหันคา จังหวัดชัยนาท เป็น ศพก. อำเภอหันคา

ฐานเรียนรู้ด้านปศุสัตว์ การเลี้ยงเป็ดเนื้อ

คุณขวัญชัย วิทยากรเกษตรกร วัย 51 ปี กล่าวว่า การทำนาในระยะแรกทำเหมือนเกษตรกรทั่วไป มีการใช้ปุ๋ยเคมี ใช้สารเคมี และมีการเผาฟาง ต่อมาในปี พ.ศ. 2536 ไปเข้ารับการอบรม เรื่อง “การควบคุมศัตรูข้าวด้วยวิธีผสมผสาน” จากสำนักงานเกษตรอำเภอหันคา ได้นำความรู้จากการเข้ารับการอบรมมาปรับใช้ในการทำการเกษตรของตนเองและได้ปฏิบัติเรื่อยมา และได้เรียนรู้และรับความรู้จากแหล่งต่างๆ นำความรู้มาปรับใช้ในการเกษตรอย่างต่อเนื่อง ต่อมามีการเปิดโรงเรียนเกษตรกรในหมู่บ้านให้เกษตรกรได้เข้าไปเรียนรู้

คุณขวัญชัย แตงทอง ประธาน ศพก. หันคา นำผู้ร่วม ร่วมประชุม ศพก. จังหวัดชัยนาท เยี่ยมชมจุดสาธิต ศพก. หันคา

การเข้าไปเรียนรู้ในโรงเรียนเกษตรกร เป็นกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมตั้งแต่การเริ่มปลูก จนกระทั่งการเก็บเกี่ยวและหลังการเก็บเกี่ยว หลังจากได้เรียนรู้ในขณะที่ทำนาก็ได้เปลี่ยนมาทำและใช้น้ำหมักชีวภาพ การไม่เผาในพื้นที่การเกษตรด้วยการไถกลบตอซังและฟางข้าว การหมักฟางทำให้ลดต้นทุนเรื่องค่าใช้จ่ายจากการซื้อปุ๋ยเคมีและสารเคมีทุกชนิด ซึ่งในช่วงแรกผลผลิตจะลดลงเป็นอย่างมาก ต้องใช้ปุ๋ยเคมีร่วมด้วย แต่ปัจจุบันแทบจะไม่ใช้ปุ๋ยเคมีเลย โดยเฉพาะสารเคมีกำจัดโรคและแมลงศัตรูพืช พบว่าไม่มีศัตรูพืชเข้ามาทำลายถึงขั้นสร้างความเสียหาย อาจมีบ้างแต่ปล่อยให้ธรรมชาติควบคุมกันเอง ทำให้ต้นทุนในการทำนาลดลงมีต้นทุนน้อยกว่าวิธีที่เกษตรกรทั่วไปปฏิบัติ ไม่ต่ำกว่า 1,500 บาท ต่อไร่ ขณะที่ผลผลิตใกล้เคียงกัน คือผลผลิตข้าวไร่ละประมาณ 85-100 ถัง ต่อไร่

คุณพรทิพย์ นิลวิสุทธิ์ เกษตรตำบลสามง่ามท่าโบสถ์ และห้วยงู ร่วมประชุม ศพก.จังหวัดชัยนาท และนำผู้ร่วมประชุมเยี่ยมชม ศพก.หันคา

จุดเด่นที่น่าเรียนรู้จาก ศพก.อำเภอหันคา

ในเรื่องการทำนาปัจจุบันเกษตรกรส่วนใหญ่เร่งรีบจนข้าวรีบเมล็ดไม่เต็ม เนื่องจากใช้การเผาตอซังและฟางข้าว เพื่อหวังจะได้ทำนาให้ทันตามความต้องการ จนที่นาขาดความอุดมสมบูรณ์ สร้างปัญหาอีกหลายอย่างให้แก้ไข ส่งผลให้ต้นทุนการผลิตข้าวสูง การแก้ปัญหาในหลายอย่างที่เกิดขึ้นด้วยการทำนาแบบไม่เผาฟาง การใช้ปุ๋ยอินทรีย์ และน้ำหมักชีวภาพ ใช้ระบบป้องกันกำจัดศัตรูพืชแบบผสมผสาน (IPM.) การบริหารจัดการศัตรูพืช และใช้แรงงานในครัวเรือน ส่งผลให้เป็นที่สนใจของเกษตรกรข้างเคียง (หลังจากไม่ได้ให้ความสนใจในช่วงแรก) ในการทำนาแบบไม่เผาฟาง และการใช้น้ำหมักชีวภาพสูตรต่างๆ เช่น เร่งโต เร่งดอก และฮอร์โมนไข่เพื่อเร่งดอก เป็นต้น อีกทั้งสารสกัดสมุนไพรป้องกันโรคและแมลงศัตรูพืช สมุนไพรป้องกันกำจัดเชื้อราจานด่วน เพื่อทดแทนหรือลดการใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช และสารชีวภัณฑ์ เช่น เชื้อราบิวเวอเรีย เมธาไรเซียม และเชื้อราไตรโคเดอร์ม่าเพื่อป้องกันกำจัดโรคจากเชื้อรา

คุณสายหยุด แตงทอง ภรรยาของคุณขวัญชัย แตงทอง ประธาน ศพก.หันคา แสดงผลผลิต (ไข่) จากฐานเรียนรู้การเลี้ยงไก่ไข่

ผลที่ได้รับ

จากการเรียนรู้ร่วมกันของเกษตรกร เกิดกลุ่มเกษตรกรอย่างเข้มแข็ง ด้วยการสร้างเครือข่ายของ ศพก. จัดตั้งศูนย์จัดการดินปุ๋ยชุมชนบ้านทับใต้ (ศดปช.) มีสมาชิกจำนวน 124 คน ซึ่งได้รับการประเมินชนะการประกวดระดับเขต 1 จากสำนักส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรเขต 1 ชัยนาท ในปี 2561 การพัฒนา ศพก. ได้เน้นหนักในการสร้างจุดเรียนรู้ทำไร่นาสวนผสมยึดหลักตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ปรับปรุงให้สถานที่เหมาะสมที่จะเป็นแหล่งเรียนรู้มากยิ่งขึ้น โดยได้รับการสนับสนุนองค์ความรู้ และปัจจัยบางส่วนจากหน่วยงานราชการที่จัดทำจุดสาธิตทั้งสิ้น 12 จุด มีเพื่อนเกษตรกรที่ดำเนินกิจกรรมการเกษตรและประสบผลสำเร็จ มีความสามารถในการถ่ายทอดความรู้ในสาขาต่างๆ ร่วมเป็นวิทยากรใน ศพก.  สามารถเรียนรู้ได้ครอบคลุมทุกสาขาวิชา เช่น เรื่องของน้ำ การปรับปรุงบำรุงดิน การผลิตพืช การผลิตสัตว์บก สัตว์น้ำ การผลิตน้ำหมักชีวภาพ และการป้องกันกำจัดศัตรูพืชโดยใช้สมุนไพรและสารชีวภัณฑ์  อีกทั้งการจัดทำบัญชี เป็นต้น

ฐานเรียนรู้การปลูกผักสวนครัวปลอดภัยจากสารพิษ

การเรียนรู้ต่างๆ เพื่อให้เพื่อนเกษตรกรได้เรียนรู้การทำการเกษตรอย่างมีความสุข ลดต้นทุนการผลิต ผลผลิตปลอดภัยจากสารพิษอย่างมีประสิทธิภาพได้มาตรฐาน มีองค์ความรู้หลากหลายที่จะให้บริการ ถ้าเพื่อนเกษตรกรสนใจข้อมูลเพิ่มเติมติดต่อสอบถามได้หรือเข้าศึกษาดูงาน เกษตรกรบอก “ยินดีต้อนรับครับผม”

คุณเกษม ไตรพิจารณ์ เกษตรจังหวัดชัยนาท กล่าวย้ำเสมอให้ทุกอำเภอพัฒนา ศพก. ว่า ขอให้เป็นแหล่งเรียนรู้ การเพิ่มผลผลิต การลดต้นทุนการผลิต การพัฒนาคุณภาพและการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการผลิต ตลอดจนยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมอย่างต่อเนื่องตลอดฤดูกาลผลิต ให้เป็นศูนย์กลางให้เกษตรกรมีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเกษตรกรต้นแบบ ในลักษณะของเกษตรกรสอนเกษตรกร เพื่อให้เกษตรกรที่มาเรียนรู้เกิดความรู้ ความเข้าใจ และเกิดจิตสำนึกในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร ที่มีการใช้ปัจจัยการผลิตได้อย่างเหมาะสม

ฐานเรียนรู้การผลิตสารชีวภัณฑ์ มี คุณนิตยา บุญจันทร์ วิทยากรเกษตรกร

และนำองค์ความรู้ที่ได้รับจาก ศพก. ไปประยุกต์ใช้เพื่อลดต้นทุนการผลิต เพิ่มปริมาณและคุณภาพของผลผลิต ผลิตสินค้าที่คำนึงถึงสภาพแวดล้อม และมีระบบการผลิตที่พึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน รวมทั้งยังเป็นจุดที่ให้บริการข้อมูลข่าวสารและบริการด้านการเกษตรต่างๆ กับเกษตรกร อีกทั้งยังใช้เป็นจุดนัดพบในการพบปะพูดคุยของเจ้าหน้าที่กับเกษตรกร และเกษตรกรกับเกษตรกรด้วยกันเอง เป็นประจำ

ฐานเรียนรู้การลดต้นทุนการผลิตข้าว คุณขวัญชัย แตงทอง วิทยากรเกษตรกร

สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ สำนักงานเกษตรอำเภอหันคา โทร. (056) 451-031 หรือ (081) 379-7338