| ที่มา | เยาวชนเกษตร |
|---|---|
| ผู้เขียน | สุจิต เมืองสุข |
| เผยแพร่ |
กลุ่มยุวเกษตรกร โรงเรียนองค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่บ้านไผ่ย้อย เลขที่ 2 หมู่ที่ 4 ตำบลน้ำเลา อำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่ เป็นโรงเรียนขยายโอกาส มีนักเรียนเกือบ 200 คน จัดการเรียนการสอน 3 ระดับ ได้แก่ ระดับปฐมวัย ระดับประถมศึกษา และระดับมัธยมศึกษาตอนต้น
โรงเรียนตั้งอยู่กลางชุมชน ซึ่งคนในชุมชนประกอบอาชีพเกษตรกรรม ส่วนใหญ่ผู้ปกครองของเด็กนักเรียนทำนา ทำสวน ปลูกผัก แต่ปัญหาที่พบคือ เยาวชนไทยในปัจจุบันไม่สนใจในอาชีพเกษตรกรรม เพราะมีทัศนคติที่ไม่ดี เห็นผู้ปกครองทำงานหนัก รายได้ไม่คุ้มค่าการลงทุน คณะกรรมการสถานศึกษา ผู้นำชุมชน สำนักงานเกษตรอำเภอร้องกวาง สำนักงานเกษตรจังหวัดแพร่ จึงหารือร่วมกัน เพื่อกำหนดทิศทางการเพิ่มความรู้ในเชิงเกษตรให้กับนักเรียน โดยจัดตั้งกลุ่มยุวเกษตรกรขึ้น เมื่อปี 2558
วัตถุประสงค์เพื่อเสริมสร้างและพัฒนานักเรียนให้มีคุณลักษณะของการเป็นเกษตรกรที่ดี มีการดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงอย่างต่อเนื่อง
ผลที่ได้ คือ ในปี 2562 ที่ผ่านมา โรงเรียนได้รับคัดเลือกจากสำนักงานเกษตรจังหวัดแพร่ ให้เป็นกลุ่มยุวเกษตรกรดีเด่น ระดับจังหวัด อันดับที่ 1 ครูที่ปรึกษาและนักเรียนได้รับรางวัลสมาชิกกลุ่มยุวเกษตรกรดีเด่น ระดับจังหวัด อันดับที่ 1 ด้วยเช่นกัน
กลุ่มยุวเกษตรกรโรงเรียนองค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่บ้านไผ่ย้อย ได้เข้าร่วมอบรมโครงการของหน่วยงานต่างๆ รวมทั้งได้ไปศึกษาดูงานกิจกรรมด้านการเกษตร ทั้งการเลี้ยงสัตว์ การปลูกพืช การผลิตปุ๋ยชีวภาพ ต่อมาเริ่มทดลองการปลูกผัก การเพาะเห็ดนางฟ้า จนปัจจุบันแบ่งเป็น 8 ฐานเรียนรู้ ได้แก่ การเลี้ยงปลา การเลี้ยงกบ การเลี้ยงไก่ การปลูกผักปลอดสารพิษ ธนาคารจุลินทรีย์ การขยายพันธุ์พืช การปลูกกล้วย และการแปรรูปอาหาร กิจกรรมต่างๆ ของฐานเรียนรู้เป็นกิจกรรมสร้างสรรค์ ดังนี้
– การเลี้ยงปลา ปลาที่เลี้ยงคือ ปลาดุก โดยเลี้ยงในบ่อซีเมนต์ และบ่อพลาสติก ซึ่งปัญหาที่เกิดขึ้นคือ น้ำในบ่อเลี้ยงส่งกลิ่นเหม็น จำเป็นต้องล้างบ่อเพื่อเปลี่ยนน้ำบ่อยๆ กลุ่มยุวเกษตรกร แก้ปัญหาโดยใส่น้ำหมักชีวภาพซึ่งได้จากฐานธนาคารจุลินทรีย์ใส่ลงในน้ำเพื่อแก้ปัญหา และให้อาหารปลาอย่างพอดี ไม่ให้เหลือซึ่งเป็นเหตุทำให้น้ำเน่าเสีย
– การเลี้ยงกบ กบที่เลี้ยงคือ กบนา และกบบูลฟร็อก พบปัญหาเช่นเดียวกับการเลี้ยงปลาดุก ดังนั้น จึงใช้วิธีแก้เช่นเดียวกัน และทำบ่อทรายสำหรับปล่อยน้ำเสียซึ่งไม่ทำให้ดินเกิดมลพิษได้
– การเลี้ยงไก่ ไก่ที่เลี้ยงเป็นไก่ไข่และไก่เนื้อ ซึ่งไก่กินอาหารมาก และอาหารไก่มีราคาสูง กลุ่มยุวเกษตรกรได้นำเศษอาหารจากโครงการอาหารกลางวันนักเรียนมาเลี้ยงไก่ และนำหยวกกล้วยจากฐานการปลูกกล้วยมาเป็นอาหารเสริมสำหรับไก่ ทำให้ประหยัดค่าอาหารไก่ได้
– การปลูกผักปลอดสารพิษ กลุ่มยุวเกษตรกรได้ดำเนินกิจกรรมการปลูกผักกางมุ้ง ที่ไม่ต้องใช้สารเคมีในการฆ่าแมลง ทำให้ผักเป็นที่ต้องการของตลาด
– ธนาคารจุลินทรีย์ เป็นกิจกรรมที่เกษตรกรในชุมชนชื่นชอบ มีการแจกจ่ายและจำหน่ายในราคาถูก เป็นการลดสารพิษต่างๆ ที่มี ทำให้สุขภาพดีขึ้น
กลุ่มยุวเกษตรกรโรงเรียนองค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่บ้านไผ่ย้อย ได้เข้ารับการอบรม การศึกษาดูงานจากแหล่งเรียนรู้ต่างๆ แล้วนำความรู้ที่ได้มาฝึกปฏิบัติโดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง คือ ทำอย่างมั่นใจ ไม่ประมาท ค่อยเป็นค่อยไป ลดต้นทุนและพึ่งพาตนเองได้ มีเหตุมีผล มีความพยายามในการปฏิบัติตนให้อยู่ในสายกลาง และสร้างภูมิคุ้มกันในตัวที่ดี ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์
- ฐานเรียนรูการเลี้ยงปลา (Fish Farming Center
โรงเรียนองค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่บ้านไผ่ย้อย มีลำห้วยแม่กำปองไหลผ่าน โรงเรียนได้มีการนำน้ำในลำห้วยมาใช้ประโยชน์ต่างๆ ได้แก่ รดสนามหญ้าให้เขียวตลอด ใช้รดพืชผักในสวนเกษตร และสำหรับใส่ในท่อเพื่อเลี้ยงปลาในบ่อซีเมนต์และบ่อพลาสติก โดยครั้งแรกโรงเรียนได้รับอนุเคราะห์พันธุ์ปลาจาก ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จำนวน 500 ตัว จึงมีการเลี้ยงปลาดุกต่อเนื่องกันมาทุกๆ ปี นักเรียนได้เรียนรู้วิธีการดูแลปลา การเปลี่ยนน้ำทำความสะอาดบ่อปลา การให้อาหารปลา และการจำหน่าย ได้ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์มีประสบการณ์ตรง สามารถนำไปปรับประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้
- ฐานเรียนรู้การเลี้ยงกบ (Frog Farming Center)
สร้างบ่อซีเมนต์ขนาดกว้าง 1 เมตร ยาว 1.5 เมตร สูง 1 เมตร เพื่อใช้เพาะพันธุ์กบ จำนวน 1 บ่อ และสร้างบ่อขนาดกว้าง 3 เมตร ยาว 4 เมตร จำนวน 3 บ่อ โดยก่อแผ่นซีเมนต์และฉาบด้วยปูนซีเมนต์ ปูนที่ฉาบควรหนาเป็นพิเศษ ตรงส่วนล่างที่เก็บขังน้ำ สูงจากพื้น 1 ฟุต พื้นล่างเทปูนหนาเพื่อรองรับน้ำ และมีท่อระบายน้ำอยู่ตรงส่วนที่ลาดที่สุด พันธุ์กบที่จะเพาะเลี้ยง ควรเลือกกบนา เพราะเจริญเติบโตเร็ว และเป็นที่นิยมของผู้บริโภค กบนาตัวผู้มีขนาดเล็กกว่าตัวเมีย เมื่อจับพลิกหงายขึ้นจะเห็นกล่องเสียงอยู่ใต้คางแถวมุมปาก ส่วนตัวเมียมองไม่เห็นกล่องเสียง
- ฐานเรียนรู้การเลี้ยงไก่ (Chicken Farming Center)
ปี พ.ศ. 2560 โรงเรียนได้ดำเนินการทดลองให้นักเรียนได้เลี้ยงไก่พันธุ์ไข่ เพื่อให้นักเรียนมีความรู้เรื่องในการเลี้ยงไก่พันธุ์ไข่ และมีรายได้ระหว่างเรียน โดยส่งจำหน่ายให้กับโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียนผู้ปกครองและตลอดในชุมชนพร้อมทั้งปลูกฝังให้นักเรียนได้มีความรับผิดชอบสร้างประสบการณ์ และทักษะให้แก่นักเรียนในระดับหนึ่ง พ.ศ. 2561 โรงเรียนได้ริเริ่มโครงการทดลองและสาธิตการเลี้ยงไก่อย่างถาวร โดยรวมกับเกษตรอำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่ ได้มาให้ความรู้กลุ่มการเลี้ยงไก่พันธุ์ไข่ โดยมีคณะกรรมการดำเนินการในปี พ.ศ. 2560-2562 ดำเนินการเลี้ยงไก่ต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
- ฐานเรียนรู้การเพาะเห็ด (Mushroom Farming Center)
พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 สนับสนุนให้ผู้สอนจัดบรรยากาศ สภาพแวดล้อม สื่อการเรียนการสอนให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ ผู้สอนและผู้เรียนอาจเรียนรู้ไปด้วยกันจากสื่อการเรียนการสอนเพื่อให้นักเรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง สามารถนำความรู้ที่ได้ไปใช้ในชีวิตประจำวันได้ และสามารถนำผลผลิตไปจำหน่าย เพื่อนำเงินสนับสนุน โครงการอาหารกลางวันทำให้นักเรียนมีอาหารที่มีประโยชน์รับประทาน
- ฐานเรียนรู้การปลูกผักปลอดสารพิษ (Organic Vegetable Farming Center)
พืชผักเป็นพืชอาหารที่คนไทยนิยมนำมารับประทานกันมาก เนื่องจากมีคุณค่าทางอาหารทั้งวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกายสูง แต่ค่านิยมในการบริโภคผักนั้น มักจะเลือกบริโภคผักที่สวยงามไม่มีร่องรอยการทำลายของหนอนและแมลงศัตรูพืช จึงทำให้เกษตรกรที่ปลูกผักจะต้องใช้สารเคมีป้องกันและกำจัดแมลง ฉีดพ่นในปริมาณที่มาก เพื่อให้ได้ผักที่สวยงามตามความต้องการของตลาด เมื่อผู้ซื้อนำมาบริโภคแล้วอาจได้รับอันตรายจากสารพิษที่ตกค้างอยูในผักนั้นได้ เพื่อเป็นการแก้ปัญหาดังกล่าว เกษตรกรจึงควรหันมาทำการปลูกผักปลอดจากสารพิษ โดยนำเอาวิธีการป้องกันและกำจัดศัตรูหลายวิธีมาประยุกต์ใช้รวมกัน เป็นการทดแทนหรือลดปริมาณการใช้สารเคมีให้น้อยลง เพื่อความปลอดภัยของเกษตรกรผู้บริโภค และสิ่งแวดล้อม
- ฐานเรียนรู้การขยายพันธุ์พืช (Plant Propagation Farming Center)
มีการระดมความคิดเห็นจาก คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน คณะครู คณะกรรมการสภานักเรียน ผู้ปกครองนักเรียน ปราชญ์ชาวบ้านภูมิปัญญาท้องถิ่น เกษตรตำบลน้ำเลา เกษตรอำเภอร้องกวาง ชุมชน นักเรียน เพื่อรวมกันขยายพันธุ์พืชด้วยวิธีการต่างๆ นอกจากนี้ มีการจัดกิจกรรมฐานการเรียนการขยายพันธุ์พืช โดยการจัดใหเยาวชนเกษตรผู้เข้าร่วมโครงการเป็นผู้ดำเนินการรับผิดชอบ นอกจากนี้ โรงเรียนได้พยายามฝึกให้นักเรียนได้ขยายพันธุ์พืชด้วยวิธีการต่างๆ
- ฐานเรียนรู้การปลูกกล้วย (Banana Farming Center)
โรงเรียนองค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่บ้านไผ่ย้อย เป็นโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษาที่เข้าร่วมโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จึงได้สมัครเข้าร่วมดำเนินงานสนองพระราชดำริ “สวนพฤกษศาสตร์ในโรงเรียน” และได้มีการปลูกพรรณพืชเพิ่มหลายชนิด รวมทั้งการปลูกกล้วยน้ำว้า เพื่อเป็นสื่อในการสร้างจิตสำนึกด้านอนุรักษ์พันธุกรรมพืช และเพื่อจัดกิจกรรมการเรียนรู้เกี่ยวกับกล้วยแก่ผู้เรียน การฝึกทำอาหารจากกล้วย เช่น กล้วยบวชชี รวมถึงการแปรรูปเป็นกล้วยฉาบ ผู้เรียนได้เห็นคุณค่า ประโยชน์ ความสวยงาม อันจะก่อให้เกิดความคิดที่จะอนุรักษ์พืชพรรณ อีกทั้งกล้วยน้ำว้า สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย และสามารถส่งเข้าฐานเรียนรู้เคหะกิจ หรือส่งเข้าสู่โครงการอาหารกลางวันของโรงเรียนต่อไป โดยปลูกไว้ในบริเวณพื้นที่หลังอาคารอนุบาล และด้านข้างโรงยิม จำนวน 100 ต้น
ประโยชน์หลักและวัตถุประสงค์ในการสร้างฐานการเรียนรู้การปลูกกล้วย
- เพื่อนำผลผลิตที่ได้จากการปลูกกล้วยน้ำว้า มาช่วยสนับสนุนอาหารกลางวันให้กับนักเรียนทุกคนในสถานศึกษาได้รับประทานอยางยั่งยืน โดยนักเรียนตั้งแต่ระดับชั้นอนุบาลปีที่ 1 – มัธยมศึกษาปีที่ 3 ได้รับประทานกล้วยน้ำว้าเป็นอาหารว่างกลางวัน
- นักเรียนได้ศึกษาเรียนรู้จากต้นกล้วย เช่น ทำขนมกล้วย ทำกล้วยฉาบ ทำกล้วยตาก ทำกล้วยทอด เป็นต้น
- นักเรียนได้ใช้ประโยชน์จากต้นกล้วยมาจัดทำกิจกรรมลอยกระทงจากต้นกล้วย และใบตอง
- นักเรียนใช้ประโยชน์จากต้นกล้วยมาประดิษฐ์เป็นของเล่น ของใช้ต่างๆ
- การฝึกฝนการปลูก การดูแล และกิจกรรมการเกษตรอื่นๆ ในสวนกล้วย
- สวนกล้วยให้ร่มเงา และความร่มรื่นในโรงเรียน
- ฐานเรียนรู้ธนาคารจุลินทรีย์ (Microbial Bank Center)
ฐานนี้มีขึ้นเพื่อใช้ในการบำบัดน้ำเสียในฐานเรียนรู้การเลี้ยงปลา เพื่อช่วยในการกำจัดกลิ่นขยะมูลฝอยที่มีในโรงเรียน เพื่อใช้ปรับสภาพดินในการเพาะปลูกผัก ของฐานเรียนรู้การปลูกผักปลอดสารพิษ ให้นักเรียนมีทักษะและประสบการณ์ในการทำน้ำหมักชีวภาพ สามารถนำประสบการณ์ไปใช้ในการเผยแพร่ความรู้ให้กับผู้ปกครอง ตลอดจนคนในชุมชนของตนเอง นอกจากนี้ ยังนำผลผลิตที่ได้แจกจ่ายให้กับผู้ปกครอง ชุมชน และโรงเรียนในเครือข่ายได้นำไปใช้
8.ฐานเรียนรู้เคหะกิจเกษตร (Agricultural Housing Center)
โรงเรียนองค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่บ้านไผ่ย้อย ดำเนินงานด้านเกษตรอย่างหลายรูปแบบ คือ
การจัดเป็นรายวิชาเพิ่มเติม การจัดเป็นชุมนุม กลุ่มสนใจ ให้นักเรียนเลือก จนกระทั่งพัฒนามาเป็นกลุ่มยุว
เกษตรกรในโรงเรียน ประกอบด้วยฐานเรียนรู้ จำนวน 8 ฐาน ซึ่งในฐานที่ 1 ถึงฐานที่ 8 เป็นฐานเรียนรู้เพื่อ
ผลิตอาหารและส่งเสริมด้านการเกษตร ที่ต้องอาศัยระบบการผลิตอาหารที่ปลอดภัยและยั่งยืน รวมถึงการ
ถนอมอาหาร การแปรรูปอาหาร การสำรองอาหาร และการจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์อาหารที่ได้จากกิจกรรมของยุวเกษตรทั้ง 8 ฐานเรียนรู้ ซึ่งนำมาสู่ฐานเรียนรู้เคหกิจเกษตรให้นักเรียนได้ฝึกการปฏิบัติจริง เพื่อการบริโภคและส่งขายในร้านค้าสหกรณ์โรงเรียนและบุคลากรในโรงเรียน ตลอดจนถึงการมีอาหารบริโภคอย่างพอเพียง ครบถ้วน ตามหลักโภชนาการ มีคุณภาพชีวิตที่ดีในทุกสถานการณ์
