ผู้เขียน	การุณย์ มะโนใจ
เผยแพร่	วันพุธที่ 5 มิถุนายน พ.ศ.2562

ปัจจุบัน ลิ้นจี่ ในประเทศไทยเริ่มลดปริมาณลง เนื่องจากหลายๆ ปัจจัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องราคาและคุณภาพ ที่ทำให้ผู้ผลิตเริ่มถอดใจ และผู้บริโภคต้องการในเรื่องของคุณภาพที่ไม่เกี่ยงเรื่องราคา จุดนี้เองทำให้ภาครัฐเข้ามาช่วยให้ทั้งสองฝ่ายได้เจอกัน จึงเป็นที่มาของการผลิตลิ้นจี่คุณภาพของจังหวัดพะเยา ที่พัฒนาการมาโดยลำดับ และขณะนี้มาถึงการทำลิ้นจี่คุณภาพแนวใหม่ คือ ลิ้นจี่กางมุ้ง

คุณยอดชัย มะโนใจ อดีตกำนัน ปัจจุบันเป็นประธานกลุ่มอนุรักษ์ลิ้นจี่ห้วยป่ากล้วย ตำบลเจริญราษฎร์ อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา ได้เล่าความเป็นมาของลิ้นจี่พะเยาว่า ในปี 2512 ขณะนั้นอำเภอแม่ใจยังเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดเชียงราย ทางนายอำเภอขณะนั้นเห็นว่าพื้นที่ของอำเภอแม่ใจควรจะมีการปลูกลิ้นจี่ จึงให้นำต้นลิ้นจี่พันธุ์ฮงฮวย จากจังหวัดเชียงรายมาปลูกที่โรงเรียนบ้านป่าข่า ตำบลศรีถ้อย จำนวน 12 ต้น เมื่อปลูกไปแล้วปรากฏว่าตายไป 1 ต้น จึงเหลือ 11 ต้น และเจริญรอกงามมาเป็นลำดับ ให้ผลผลิตที่ดีมีคุณภาพ จึงมีการขยายไปปลูกที่อื่นๆ ในเขตอำเภอแม่ใจและใกล้เคียง

โดยเฉพาะที่อำเภอแม่ใจ มีความเหมาะสมหลายประการ ทั้งเรื่องน้ำ อากาศ และดิน ถึงปัจจุบันหลายปัจจัยอาจจะเปลี่ยน เช่น อากาศจะไม่ค่อยหนาวเย็นเหมือนสมัยก่อน แต่สิ่งที่ไม่เปลี่ยนคือดินของอำเภอแม่ใจ เป็นชุดดินชื่อชุดดินบ้านจอง (ตามการจัดชุดดินของกรมพัฒนาที่ดิน) ซึ่งมีองค์ประกอบแร่ธาตุที่เหมาะสมแก่ลิ้นจี่ และที่ห้วยป่ากล้วยเองทางกรมชลประทานได้มาจัดสร้างอ่างเก็บน้ำ เรียกอ่างห้วยป่ากล้วย ทำให้ลิ้นจี่ได้คุณภาพทั้งรสชาติ สีผิว กลิ่น ที่ลงตัว

สมัยก่อนบ้านใดถ้าปลูกลิ้นจี่ คนบ้านนั้นจะค่อนข้างมีฐานะ เพราะราคาของลิ้นจี่สมัยก่อนนั้นแพงมาก ส่วนใหญ่คนจะซื้อไปฝากคนที่เคารพนับถือ ญาติผู้ใหญ่ หรือผู้บังคับบัญชา จนมีคำกล่าวว่าลิ้นจี่เป็นพืชที่คนซื้อไม่ได้กิน คนกินไม่ได้ซื้อ ด้วยเหตุผลดังที่กล่าวมา

ข้อมูลทางวิชาการของลิ้นจี่พันธุ์ฮงฮวยคือ ลักษณะประจำพันธุ์ ต้นมีทรงพุ่มใหญ่ ลำต้นสีน้ำตาลอมเทา ช่วงข้อบนกิ่งห่าง ใบหนา สีเขียว ขอบใบบิดเป็นคลื่น ปลายใบไม่ค่อยแหลม ใบมี 3-4 คู่ ยอดสีเหลืองอ่อนปนเขียว ให้ผลดก ติดผลดีสม่ำเสมอ ลักษณะผลทรงยาวรีคล้ายรูปไข่ เปลือกบาง ผิวสีแดงปนชมพู เนื้อสีขาวขุ่น รสหวานอมเปรี้ยวเล็กน้อย เมล็ดโต เปลือกบาง ทำให้ปอกง่าย และขั้วผลมักหลุดร่วงง่าย พันธุ์ฮงฮวย แบ่งออกได้หลายสายพันธุ์ เช่น ฮงฮวยไหล่กว้าง ฮงฮวยฝาง ฤดูกาลเก็บเกี่ยว เดือนพฤษภาคมถึงเดือนมิถุนายน

คุณยอดชัย ได้เล่าต่อว่า พัฒนาการของลิ้นจี่ในเรื่องของคุณภาพลิ้นจี่เป็นไปตามลำดับจากสมัยก่อนที่ธรรมชาติเอื้ออำนวย จนถึงการศึกษาหาความรู้เพิ่มเติม จึงได้มีการพัฒนาทั้งเรื่องการดูแลรักษา การบังคับให้ออกดอกด้วยการควั่นกิ่ง บางช่วงบางตอนลิ้นจี่เป็นพืชที่บางคนนำไปใช้ประโยชน์ในการต่อรอง ลิ้นจี่เองก็มีข้อด้อยบางประการ เช่น เป็นพืชที่ขายสี คือผู้บริโภคจะดูที่สีผิว หากมีสีแดงสดใสก็จะซื้อไปบริโภค แต่สีผิวของลิ้นจี่จะอยู่ไม่นานหากเก็บลงจากต้นแล้ววันหรือสองวัน หากอยู่ในสภาพอุณหภูมิห้องสีผิวแห้งกรอบกลายเป็นสีน้ำตาล ทั้งๆ ที่คุณภาพเนื้อจะไม่เปลี่ยนแปลง จึงมีการพัฒนาการในเรื่องวิทยาการการเก็บเกี่ยว เช่น รมด้วยกำมะถันแล้วนำไปเก็บในห้องเย็น สีผิวของลิ้นจี่จะออกเป็นสีเหลืองคล้ายกำมะถัน เมื่อนำออกมาวางบนชั้นขายสีจะเริ่มกลับมาเป็นสีแดงเหมือนก่อนรมกำมะถัน

เมื่อประมาณ 4 ถึง 5 ปีที่ผ่านมา ทางจังหวัดพะเยาได้นำงานวิจัยของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ในเรื่องการห่อช่อผลลิ้นจี่ ซึ่งผลสรุปงานวิจัยพบว่า หากมีการห่อจะทำให้สีผิวของลิ้นจี่สวยขึ้น ขนาดผลโตขึ้น ยืดอายุการเก็บเกี่ยวออกไปได้นานขึ้น รสชาติดีขึ้น อดีตกำนันยอดชัยบอกว่า คุณภาพที่ดีของลิ้นจี่พันธุ์ฮงฮวยของแม่ใจคือ ไหล่ยก อกตั้ง หนามหด ก้นป้าน เนื้อกอด หวานกรอบ อร่อย ทำให้ราคาของลิ้นจี่ที่ห่อและไม่ห่อแตกต่างกันเกือบเท่าตัว ส่วนลิ้นจี่ห่อจะส่งขายให้กับผู้บริโภคที่มีกำลังซื้อสูง ประกอบกับสีผิวและรูปร่างที่เป็นมงคลคือผิวสีแดง ซึ่งให้ความหมายของความแข็งแรงสุขภาพดีและความร่ำรวย รูปทรงที่รูปคล้ายกับรูปหัวใจหากซื้อไปฝากใครก็เหมือนให้ด้วยใจนั้นเอง

แต่การห่อยังมีปัญหาที่ตามมา ทั้งเรื่องของวัสดุที่ใช้และค่าแรงในการห่อ การห่อเกษตรกรจะใช้กระดาษเคลือบมันคล้ายๆ กับกระดาษที่ใช้ห่อข้าวมันไก่หรือข้าวหมูกรอบหมูแดง ซึ่งราคาจะตกอยู่แผ่นละเกือบ 4 บาท หากโดนลมโดนฝนจะทำให้กระดาษฉีกขาด ระยะหลังเกษตรกรบางส่วนจะหันไปใช้ถุงพลาสติกสีขาวขุ่นซึ่งราคาถูกกว่า และมีข้อดีอีกอย่างคือ สามารถมองเห็นการเจริญเติบโตและพัฒนาการของสีผิวลิ้นจี่ได้โดยไม่ต้องไปยกพลิกดูเหมือนห่อด้วยกระดาษ

ล่าสุด คุณยอดชัย ได้คิดค้นนวัตกรรมการคลุมต้นลิ้นจี่ทั้งต้น เพื่อแก้ไขปัญหาทั้งเรื่องความยุ่งยากของการห่อ โดยเฉพาะค่าแรงที่สูง โดยไปเห็นมุ้งที่เขาใช้ครอบเด็กกันยุงเป็นแบบ จึงนำมาประยุกต์ใช้ โดยด้านบนจะใช้มุ้งสีขาวเพื่อให้แสงแดดลอดเข้ามาให้ต้นลิ้นจี่ได้ มีการสังเคราะห์แสง ส่วนด้านข้างและด้านล่างใช้ตาข่ายสีฟ้า ใช้คลุมทั้งต้น

ลักษณะการกางมุ้งให้กับต้นลิ้นจี่ มีการขึ้นเสา 4 เสา เหมือนกับการกางมุ้ง โดยที่สวนของคุณยอดชัยทดลองกางมุ้งให้ลิ้นจี่ จำนวน 2 ต้น และมีสมาชิกวิสาหกิจชุมชนกลุ่มอนุรักษ์ลิ้นจี่ห้วยป่ากล้วยอีก 4 ราย ทดลองทำ รายละ 1 ต้น เมื่อทางมหาวิทยาลัยพะเยามาเห็น จึงร่วมทำงานวิจัยโดยจะเป็นฝ่ายเก็บข้อมูลเพื่อสรุปเป็นงานวิจัยต่อไป

ในเบื้องต้นที่ทำการทดลองนี้จากการที่มองเห็นด้วยตาและประสบการณ์การปลูกและดูแลลิ้นจี่มาครึ่งค่อนชีวิต พบว่า ผลผลิตลิ้นจี่ที่ได้จากการกางมุ้ง ผลจะมีขนาดใหญ่ สีจะเข้าหรือขึ้นช้ากว่าการไม่ห่อและห่อ ซึ่งจะเป็นผลดีในเรื่องการชะลอการแก่ของผลลิ้นจี่ที่จะไม่ออกสู่ท้องตลาดในขณะที่ลิ้นจี่ทั่วไปออกมาก จะทำให้ได้ราคาดี และเรื่องของความปลอดภัยของผู้บริโภคจากสารเคมีรับรองได้ เนื่องจากจะเริ่มกางมุ้งตั้งแต่ผลลิ้นจี่ขนาดเท่าหัวไม้ขีดไฟ ซึ่งไม่มีปัญหาของโรคแมลง จึงไม่จำเป็นต้องใช้สารเคมีใดๆ

ในระยะนี้ผลผลิตลิ้นจี่ของแม่ใจ โดยเฉพาะวิสาหกิจชุมชนกลุ่มอนุรักษ์ลิ้นจี่ห้วยป่ากล้วยเริ่มออกสู่ตลาดแล้ว หากใครสนใจอยากมาชิมและซื้อที่สวนคุณยอดชัยยินดีต้อนรับ แต่ถ้าจะมาเป็นหมู่คณะมีการบรรยายด้วยระยะนี้ขอไม่รับเนื่องจากอยู่ในช่วงที่จะดูแลเก็บเกี่ยว ไม่สามารถจะทิ้งสวนแล้วไปให้ความรู้กับท่านได้ และทางกลุ่มฯ เองได้รับความร่วมมือจากน้องนักศึกษามหาวิทยาลัยพะเยา ในการทำเพจเพื่อจำหน่ายลิ้นจี่ทางออนไลน์ ในชื่อเพจ Lychee  HuayPakuay ในราคากิโลกรัมละ 185 บาท รวมค่าส่งทางขนส่งเอกชน รายได้ส่วนหนึ่งจะนำไปช่วยนักเรียนโรงเรียนเจริญใจ ตำบลศรีถ้อย อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา ซึ่งเป็นโรงเรียนพักประจำ นักเรียนเป็นเด็กชาติพันธุ์ และเด็กที่มีปัญหาครอบครัว หรือเด็กกำพร้า นอกจากท่านจะได้กินลิ้นจี่คุณภาพ ปลอดภัยและแสนอร่อยแล้ว ท่านยังจะได้บุญกุศลในการช่วยเหลือน้องๆ โรงเรียนเจริญใจด้วย

ติดต่อ คุณยอดชัย มะโนใจ ที่เบอร์โทร. 084-949-8146 วิสาหกิจชุมชนกลุ่มอนุรักษ์ลิ้นจี่ห้วยป่ากล้วย ตำบลเจริญราษฎร์ อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา แต่ถ้าคุณยอดชัยอยู่ในสวนอาจมีปัญหาสัญญาณโทรศัพท์ อาจจะต้องโทร.ช่วงเช้าๆ หรือค่ำๆ ก็ได้