ผู้เขียน	เมย์วิสาข์
เผยแพร่	วันเสาร์ที่ 9 ธันวาคม พ.ศ.2566

ชื่อวิทยาศาสตร์ Salacia chinensis L.

ชื่อวงศ์            CELASTRACEAE

ชื่ออื่นๆ           ตาไก้ (พิษณุโลก) ตะลุ่มนก (ราชบุรี) ขอบกระด้ง พรองนก (อ่างทอง) กระดุมนก (ประจวบคีรีขันธ์) น้ำนอง มะต่อมไก่ (ภาคเหนือ) หลุมนก (ภาคใต้) ขาวไก่ ตาไก่ ตากวาง เครือตากวาง (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ)

อย่าเพิ่งถามนะว่า “กำแพงเจ็ดชั้น” เป็นแบบซ้อนสูงๆ 7 ชั้น หรือขวางซ้อน 7 แถวเป็นเขาวงกตเพราะคำตอบมีให้เห็นชนิดของจริงตัดขวางเป็น “เนื้อวงปี” แน่นอนคำตอบ ฉันก็วิสัชชนาปริศนาธรรมที่ไม่เหมือนคำตอบ ช่างเถอะ ขอพูดถึง “กำแพง” ก่อน แม้มีกี่ชั้นก็ไม่ต้อง “ร้องข้ามกำแพง” แต่มีบทเพลงที่ขับร้องเสมือน “กล่าวหากำแพง” ว่าเป็นอุปสรรคขวางกั้น เช่น เพลงกำแพงประเพณี ร้องโดย อาณัติ พุทธมาศ ตอนหนึ่งว่า “เพราะความรักเราสองต้องมามี ม่านประเพณีเป็นกำแพงขวางกั้นอุรา”

สำหรับเพลงกำแพงเงิน ไมค์ ภิรมย์พร ขึ้นต้นว่า “เมื่อมิตรภาพตัดขาดด้วยเงิน..ฯ” แต่ เสรี รุ่งสว่าง และ สายัณห์ สัญญา ร้องช่วงหนึ่งว่า “…เพราะศรัทธารักเกิดจากใจปองรักน้องจริงจัง กลับถูกขัดขวางด้วยกำแพงเงิน…แม้กำแพงแห่งไหนสูงไกลขวางกั้นมิเคยไหวหวั่นขอยอมฟันฝ่า แต่กำแพงเงิน สูงเกินศักดินา สุดสอยดอกฟ้ามาครอง…ฯ” จึงไปสอดคล้องกับหนังตะลุงน้องเดียว ที่เล่นเรื่อง “กำแพงศักดินา” หรือเพลง ยอดสวาท ที่ สวลี ผกาพันธ์ ขับร้องว่า “…แม้เกิดอีกครั้งขอตั้งสัจจา ไม่เกิดเป็นหญิงสูงศักดินา เป็นหญิงธรรมดาให้เธอเชยชม…ฯ” แต่หากถามหนุ่มๆ สมัยเกิดก่อน 60 ปีที่แล้ว คงจะรู้จัก “wall of the earth” กำแพงดิน เชียงใหม่ที่เทียบเท่ากำแพงเมือง แล้วยอมรับว่าหันหน้าเข้าหาวัด แต่เดินถอยหลังเข้ากำแพงดินไป “ธุรกรรม” อะไรก็ไม่รู้ เก่งจริงต้องท้าเดินกำแพงเมืองจีน ว่ายาวไกลเพียงใด ก็คงไม่สวยเท่าเมืองไทย เพราะเรามี “กำแพงเพชร” มีกำแพงไหนจะสวยรวยสู้เมืองไทยได้หรือ นี่แหละจะนับได้ถึง 7 ชั้นหรือไม่ก็พิจารณา นะ

เรื่องของฉันนอกจากชื่อแปลก ตามที่มูลนิธิสุขภาพไทยระบุว่า “กำแพงเจ็ดชั้นไม้ชื่อแปลกช่วยบำรุงโลหิต” และ www.the-than.com (14 ตุลาคม 2013) ได้แสดง “Gallery ดอกกำแพงเจ็ดชั้น” แล้ว ฉันก็ได้รับเกียรติเป็นหนึ่งสมุนไพรที่แสดงในงานสมุนไพรแห่งชาติทุกครั้ง แต่ต้องย้ำว่าฉันเป็นไม้คนละชนิดกับต้น “ว่านกำแพงเจ็ดชั้น” เพราะฉันเป็นไม้เถาเนื้อแข็งหรือลักษณะไม้พุ่มรอเลื้อย แต่สูงได้ 2-6 เมตร เปลือกลำต้นเรียบสีเทานวล ใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้ามกันสลับตั้งฉาก แผ่นใบค่อนข้างหนา รูปวงรีกว้างหรือแกมใบหอก กว้างxยาว 2-4×4-8 เซนติเมตร ปลายใบแหลมหรือมนโคนใบสอบ ขอบใบหยัก หลังใบเรียบเป็นมันสีเขียวเข้ม เนื้อใบกรอบผิวใบบนล่างเป็นมัน มีก้านใบสั้นๆ

ดอกเล็กสีเขียวอมเหลืองจัด ออกเป็นช่อแบบกระจุก เป็นแขนงสั้นๆ ตามซอกใบหรือกิ่งก้าน ดอกมี 5 กลีบ ปลายกลีบดอกมนและบิด มี 3-6 ดอกในแต่ละช่อ กลีบดอกรูปไข่กว้างหรือรี กลีบเลี้ยง 5 กลีบรูปสามเหลี่ยมปลายมนกลม ที่ขอบเป็นชายครุย มีจานฐานดอกเป็นรูปถ้วยคล้ายถุง มีปุ่มเล็กๆ ตามขอบ มีเกสรตัวผู้ 3 ก้านติดบนขอบจานฐานดอก ก้านเกสรสั้น มีรังไข่ซ่อนอยู่ในฐานดอก ออกดอกช่วงมกราคมถึงมีนาคม ผลค่อนข้างกลมรูปกระสวยกว้าง ผิวเกลี้ยง ขนาด 1-2 เซนติเมตร ผลอ่อนสีเขียว สุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือแดงอมส้ม ในผลมี 1 เมล็ด ลักษณะกลม กินได้

ฉันเฉลยแล้วว่า “กำแพง” ของฉันเป็นไม้ และที่ว่า 7 ชั้นนั้นคือเนื้อในต้น เมื่อตัดขวางแล้วจะเห็นเป็นวงเนื้อไม้ก็คือ “วงปี” เห็นเป็นสีน้ำตาลแดงเข้ม จำนวนวงหลายชั้นชัดเจนเรียงซ้อนอยู่ประมาณ 7-9 ชั้นวงเมื่อแก่เต็มที่ จึงได้ฉายา “กำแพงเจ็ดชั้น” รู้จักฉันแล้วพบฉันได้ทั่วทุกภาค ทั้งป่าชายทะเล ตามป่าดิบริมแหล่งน้ำหรือที่โล่ง และป่าเบญจพรรณ อยู่ได้ที่ระดับความสูงถึง 600 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด ในภูมิภาคเอเชียตะวันออก พบทั้งในประเทศกัมพูชา ซึ่งนิยมใช้เถาต้นมาต้มน้ำดื่มรักษาโรคเบาหวาน ในฟิลิปปินส์ ใช้รากผสมยาแผนโบราณบำบัดอาการปวดประจำเดือน ประเทศอินเดียใช้ใบผสมใบแพงพวยฝรั่งบดรวมกันชงน้ำร้อนรักษาเบาหวาน ใช้รากตำผสมน้ำมะนาวกิน และพอกทาแผลงูกัด สำหรับภูมิภาคในไทยเป็นยาสมุนไพรพื้นบ้าน เช่น จังหวัดนครราชสีมา ใช้ลำต้นบำรุงโลหิต โดยต้มดื่มก่อนอาหาร

จังหวัดอุบลราชธานี ใช้เนื้อไม้ต้มดื่มแก้โรคไต ท้องผูก แก้ลม เข้าตำรับยาแก้ริดสีดวง จะมีพิเศษที่ตำรับยาของตาไก้ ใช้เป็นยาแก้ปวดเมื่อย แก้กระษัย บำรุงกำลัง โดยมีสูตรผสมสมุนไพรขนานอื่นๆ ที่เป็นสมุนไพรไทยหลากหลาย ร่วมปรุงยา มีตั้งแต่ต้มดื่ม ดองสุรา ทาพอก หรือผสมแก้รสเมาเบื่อฝาด ให้รสสุขุมดื่มง่าย เนื่องจากใช้ได้ทั้งบริโภคและใช้ภายนอก เกี่ยวข้องกับอาการป่วย-ปวด 108 ประการ ตั้งแต่ ฟอกโลหิต ขับระดู ปวดข้อกระดูก แก้หืด แก้ลมอัมพฤกษ์ โรคตา บำรุงน้ำเหลือง แก้มุตกิด เส้นเอ็นอักเสบ เป็นยาพื้นบ้านที่มีฤทธิ์ต้านเบาหวาน ยับยั้งการทำงานของเอ็นไซม์แอลฟากลูโคซิเดส โดยเพิ่มการหลั่งอินซูลินด้วยการสกัดน้ำจากลำต้นและรากเพื่อศึกษาในหนูทดลอง

ส่วนการศึกษาทางพิษวิทยาก็ได้ทดสอบความเป็นพิษต่อระบบสืบพันธุ์ ทั้งก่อนและหลังผสมพันธุ์ ไม่พบความผิดปกติในระบบสืบพันธุ์และการเจริญของอวัยวะระบบสืบพันธุ์ทั้งเพศผู้และเพศเมีย สำหรับฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย และเชื้อรา โดยใช้สารสกัดใบด้วยเอทานอล มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียแกรมบวก Staphylococcus epidemidis รวมทั้งเชื้อรา Cryptococcus neoformans และยับยั้งเชื้อรา Candida albicans ด้วยสารสกัดน้ำจากใบต้นกำแพงเจ็ดชั้นเช่นกัน สำหรับคน เมื่อนำไปใช้เป็นสมุนไพรพื้นบ้านหรือปรุงเป็นโอสถผสมก็แหมือนมีกำแพงป้องและบำรุงได้ถึง 7 ชั้นเชียว

กำแพงดินใช้เป็นถนนหรือทำเขื่อนกั้นน้ำ กำแพงเงินเป็นอุปสรรคของความในใจ กำแพงศักดินาขวางกั้นความรัก กำแพงประเพณีแบ่งแยกมวลชน กำแพงเสียงเป็นเรื่องของเครื่องบินความเร็วเหนือเสียง แต่ประเทศไทยมีกำแพงเพชร คิดดูว่า “ร่ำรวย” เพียงใดแม้ว่าจะใหญ่ยาวไม่เท่ากำแพงเมืองจีน (The Great Wall of China) หรือกำแพงหมื่นลี้ 1 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของโลก ที่มองจากอวกาศเมื่อไปถึงดวงจันทร์ แล้วยังมองเห็นความยาว 21,196.18 กิโลเมตร แต่ประเทศไทยมี “กำแพงเจ็ดชั้น” ที่เมื่อตัดขวางลำต้นใหญ่ก็จะมองเห็น “เนื้อวงปี” 7-9 วงชั้นที่วงเส้นเข้มมีสีสันเหมือนเส้นรุ้ง 7 สี สวยงาม ขออย่างเดียวเห็นความงามเนื้อไม้แล้ว อย่าคิดไปทำเป็น “เขียงสายรุ้ง” ก็แล้วกันนะจ๊ะ