ที่มา	พืชพื้นบ้านเป็นทั้งอาหารและยา
ผู้เขียน	อดุลย์ศักดิ์ ไชยราช
เผยแพร่	วันพุธที่ 20 พฤศจิกายน พ.ศ.2562

“คาวตอง” เป็นพืชผักที่คนไม่ค่อยนิยมกินกันมากนัก รูปสวยน่ากิน แต่กลิ่นรสชาติคาว ขื่น เอียน เป็นกลิ่นประจำตัว ทำให้เป็นผักที่หลายคนเมินหน้า แต่ด้วยรูปลักษณ์ ใบรูปหัวใจสีเขียวสด และเขียวตองอ่อน ขนาดใบและยอดกำลังเหมาะแก่การเคี้ยวกลืน กินแกล้มลาบ ยำ ก้อย พล่า ส้า

คาวตองเป็นผักแกล้มอีกชนิดหนึ่งที่ไม่อยากให้มองข้าม กลิ่นคาวของผักคาวตองช่วยลดหรือดับกลิ่นคาวของเนื้อ ของหมู ที่นำมาเป็นอาหารได้ดี และที่สำคัญเป็นผักที่จัดว่าเป็นสมุนไพร รักษาแก้โรคต่างๆ ได้ดีทีเดียว มีการวิจัยและสกัดเป็นยาดีที่รักษาโรคได้ผลแล้ว

“ผักคาวตอง” เป็นชื่อที่คนทางภาคเหนือเรียกกัน ในแต่ละภาคก็เรียกชื่อแตกต่างกันไป เช่น ภาคอีสาน เรียก ผักคาวทอง ภาคกลาง เรียก ผักเข้าตอง พลูแก พลูคาว เป็นพืชล้มลุกแต่มีอายุอยู่ต่อเนื่องกันหลายปี เป็นผักที่มีลำต้นใต้ดินแผ่เลื้อยไปทั่ว และจะแตกรากและยอดชูขึ้นเป็นช่อยอดใบ ลำต้นใต้ดิน หรือที่เรียกว่า ราก หรือไหล ที่เลื้อยไปตามผิวดิน หรือใต้ดินตื้นๆ มีสีขาว มีข้อปล้องพร้อมที่จะแตกยอดหรือต้นขึ้นบนดินใหม่ได้ทั่วไป

ถ้าปลูกไว้ในกระถางจะเลื้อยขดเต็มตามขนาดของกระถาง หรือตามภาชนะที่ใช้ปลูก และชูยอดขึ้นมาเพื่อแตกยอดหรือต้นใบใหม่ ถ้าปลูกในพื้นดินเป็นแปลงก็จะแผ่ขยายไปได้เยอะมาก ใบแก่สีเขียวเข้ม ใบอ่อนสีเขียวตองอ่อน ใบกว้าง 1-1.5 เซนติเมตร ยาว 2-3 เซนติเมตร ปลายใบแหลม ฐานใบเว้าเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเรียบ ก้านใบยาว 2-3 เซนติเมตร

ส่วนโคนของก้านใบแผ่เป็นกาบหุ้มลำต้น มีหูใบติดอยู่กับก้านใบ ดอกเป็นช่อออกตรงปลายยอด มีใบประดับสีขาว 4 ใบ ที่โคนช่อ ช่อดอกมีดอกย่อยขนาดเล็กมากมายอัดกันแน่นเป็นแท่งทรงกระบอกสีเหลืองหรือสีขาวอมเหลือง ไม่มีกลีบและก้านดอก ผลจะเป็นผลแห้งแตกเมื่อแก่จัด ดอกและผลจะพบเห็นได้เมื่อตอนต้นผักคาวตองแก่

ผักคาวตอง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Houttuynia cordata Thunb อยู่ในวงศ์ SAURURACEAE

เป็นพืชที่แต่เดิมมีขึ้นเองตามธรรมชาติ พบตามลำห้วย ลำธาร และที่ชื้นแฉะ ริมน้ำหรือใต้ต้นไม้ใหญ่ที่มีความชื้นสูง เป็นไม้ชอบที่ลุ่ม เจริญเติบโตได้ตลอดปี แตกหน่อแตกยอดดีในฤดูฝน คนนำเอาไหล หน่อ หรือกิ่งที่มีรากงอกออกมาไปปักชำปลูกเป็นที่ใหม่ นำเอามาปลูกสวนหลังบ้านเพื่อไว้เก็บกิน และมีปลูกขายตลาดบ้าง ส่วนใหญ่จะพบตามร้านอาหารลาบเหนือ ลาบอีสาน

สรรพคุณ หมอเขาบอกว่า ใบผักคาวตองแก้กามโรค ทำให้น้ำเหลืองแห้ง แก้โรคผิวหนังทุกชนิด ใบนำมาตำพอกแก้พิษแมงป่อง พอกฝี ขับพยาธิ ตำราหมอยาจีนว่าผักคาวตองทั้งต้นมีสรรพคุณขับปัสสาวะ รักษาอาการอักเสบในทางเดินปัสสาวะ ระงับเชื้อโรคหลายชนิด

ผักคาวตอง เป็นผักพื้นบ้านที่มีประโยชน์ ปลูกไว้เป็นผักสดกับแกล้มลาบหมู ลาบเนื้อ ลาบเป็ด ลาบปลา ส้า ก้อย ยำ น้ำพริก อร่อย มีประโยชน์มาก และเชื่อเถอะว่า ใครได้ลองลิ้มชิมรสแล้วจะติดใจในรสชาติ ที่จริงผักคาวตองจัดอยู่ในประเภทผักที่มีรสเผ็ดร้อน เจริญเติบโตได้ดีในฤดูฝน

เมื่อถึงฤดูฝน ธรรมชาติความเย็นเพิ่มมากขึ้นภายในร่างกาย ธาตุลมอันเป็นธาตุที่มีลักษณะเคลื่อนไหวและมีธรรมชาติเย็นจะถูกกระทำโทษได้ง่าย ร่างกายจึงมักมีการเจ็บป่วย ซึ่งมีมูลเหตุมาจากธาตุลม ความเย็นมากเกินไปจะทำธาตุลมให้เกิดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ครั่นเนื้อ ครั่นตัว เป็นไข้หวัด ซึ่งสามารถป้องกันได้โดยอาหารที่มีรสสุขุมและเผ็ดร้อน
และพืชผักที่ให้รสเผ็ดร้อน เช่น ผักคาวตอง หรือพลูคาวนี่แหละ จะช่วยปรับธาตุลมในร่างกาย ป้องกันการเกิดอาการเจ็บไข้ของคนเราได้

พืชพรรณไม้หลายชนิดจากธรรมชาติ ที่ผู้คนนำมาใช้เป็นผัก กินเป็นอาหารทั้งกินสดโดยตรง หรือนำมาปรุงแต่ง วิธีการได้มาตั้งแต่แรกเริ่มเดิมที ก็มาจากวัฒนธรรมการกินของคน หรือไม่ก็เลียนแบบจากสัตว์

เขาว่าพืชใดที่มีร่องรอยการกินของแมลงด้วงหนอน พืชใดที่สัตว์กัดกินเป็นอาหาร พืชนั้นคนเราก็กินได้ โดยพืชที่คนเอามากินได้ให้ประโยชน์ ไม่เป็นพิษเป็นภัยต่อร่างกาย มักจะเรียกกันว่า “ผัก” มีหลายอย่าง ทั้งพืชยืนต้นไม้สูง ไม้พุ่ม ไม้กอ ไม้เลื้อย ไม้เถา หญ้า หรือพวกพืชน้ำ พืชบก สารพัดที่คนเก็บเอายอด ใบ ดอก ผล ราก หัว มาประกอบอาหารกิน เรียกว่า แกงผัก ต้มผัก ผัดผัก หลามผัก ยำผัก ส้าผัก อีกสารพัดเมนู เลือกประกอบอาหารกินได้ตามสะดวก จะทำตามวิธีการทำอาหารแบบเก่า หรือประยุกต์ทำเมนูใหม่ พืชผักเป็นสมบัติของเรา เป็นสมบัติของแผ่นดิน ภูมิปัญญาเป็นของเรา เราย่อมมีสิทธิ์อันชอบธรรมที่จะทำให้ผักเป็นอาหารที่ใจ และปากเราต้องการ และเป็นสิทธิ์อันชอบธรรมที่เราจะอนุรักษ์ไว้