ที่มา	เกษตรในเมือง
ผู้เขียน	องอาจ ตัณฑวณิช
เผยแพร่	วันอาทิตย์ที่ 29 มกราคม พ.ศ.2566

การปลูกพืชผักสวนครัวเพื่อการบริโภคในบ้าน เป็นเรื่องราวของคนไทยทั่วไป ขอเพียงให้มีพื้นดินเพียงเล็กน้อยข้างบ้านก็สามารถทำกันได้ไม่ยาก ยิ่งเป็นบ้านต่างจังหวัดคนส่วนใหญ่ก็นิยมทำกัน แต่มีคนอีกส่วนหนึ่งไม่เคยนึกทำ หนำซ้ำมาเที่ยวขอบ้างไม่ขอบ้าง จนบางครั้งเป็นที่เอือมระอาของคนปลูกถึงขั้นรื้อแปลงทิ้งกันทีเดียว บ้างถึงกับโค่นต้นมะม่วง มะละกอ ทิ้งยังเคยเห็นอยู่

ต่อมาผู้คนอพยพย้ายจากเขตชนบทเพื่อเข้ามาทำงานในเมือง อาศัยอยู่ในพื้นที่แคบๆ ประกอบกับการเดินทางไปทำงานเสียเวลาไปหลายชั่วโมง ทำให้หมดแรงที่จะทำการปลูกผัก และการอยู่ในห้องเช่าแค่มีที่ซุกหัวนอนก็ไม่สามารถปลูกผักได้ แต่ในส่วนที่พอมีพื้นที่เหลือบ้างก็พอคิดที่จะทำได้ จากการศึกษาในสื่อออนไลน์ก็ไม่ยากนัก

คุณวันสกาว โชติมัน หรือ คุณฮั้น อาศัยอยู่ที่บ้านสุเหร่าคลองใหม่ ตำบลคลองด่าน อำเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ มีอาชีพเป็นนางพยาบาล ในโรงพยาบาลรัฐแห่งหนึ่งในจังหวัดสมุทรปราการ คุณฮั้น เล่าให้เราฟังว่า เป็นนางพยาบาลที่มีหน้าที่ดูแลคนไข้ NCDs (non-communicable diseases) หรือคนไข้ที่เป็นโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง คือไม่ได้เกิดจากเชื้อโรคและไม่สามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนได้ เช่น โรคเบาหวาน ความดัน มะเร็ง เป็นต้น สาเหตุหลักสำคัญของกลุ่มโรค NCDs คือพฤติกรรมเสี่ยงต่างๆ ในการดำเนินชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการกินอาหารรสจัด เช่น หวานจัด เค็มจัด อาหารที่มีไขมันสูง อาหารปิ้งย่าง การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การสูบบุหรี่ การไม่ออกกำลังกาย การนอนดึก การมีความเครียดสูง เป็นต้น ดังนั้น คนที่มีพฤติกรรมการดำเนินชีวิตเช่นนี้จึงมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรค NCDs ได้มากกว่าคนอื่น

พฤติกรรมที่เสี่ยงการเป็นโรค

จากการทำหน้าที่ในโรงพยาบาลมา 28 ปี ทำให้ตระหนักถึงความสำคัญนี้ มองเห็นว่าพฤติกรรมของคนทั่วไปที่ใช้ในชีวิตประจำวันเสี่ยงต่อการเป็นโรค NCDs รวมถึงตัวเองและครอบครัวด้วย สาเหตุที่เกิด เช่น การออกกำลังกาย หรือหลีกเลี่ยงการกินอาหารรสจัดและอาหารปิ้งย่าง เราสามารถทำหรือหลีกเลี่ยงด้วยตัวเองได้ และการบริโภคให้ครบหมวดหมู่โดยเน้นผักและผลไม้ เราก็สามารถเลือกได้ แต่อย่าลืมว่าผักและผลไม้ในตลาดต่างก็มีสารเคมีอยู่เป็นจำนวนมากเนื่องจากการใช้ยากำจัดโรคพืช การที่เราเลี่ยงไปกินผักเหล่านี้เท่ากับเป็นการหนีเสือปะจระเข้ ตามอัตราส่วนอาหารของผู้เป็นโรคเหล่านี้ มีคำแนะนำให้กินผักในมื้ออาหารถึง 50% ทำให้ถ้ากินผักเคมีมากยิ่งทำให้รับสารพิษเข้าไปมากเช่นกัน

จากการดูแลด้านอาหารสำหรับผู้ป่วยเหล่านี้ ก็ประจักษ์ว่าผักที่มีสารเคมีจะเสริมให้คนไข้มีอาการป่วยมากขึ้น เพราะผักที่ถูกกำหนดให้กินปริมาณครึ่งหนึ่งของแต่ละมื้อซึ่งถือว่ามีจำนวนมาก สารเคมีที่สะสมในร่างกายก็ยังมากขึ้นเป็นเงาตามตัว การบริโภคผักอินทรีย์จึงเป็นทางเลือกที่ดี แต่ก็พบกับปัญหาว่าแล้วผักอินทรีย์ที่ปลอดภัยจริงๆ หาซื้อได้จากที่ไหน ซึ่งปกติดผักอินทรีย์ที่มีหน่วยงานรับรอง ก็ใช่ว่าจะปลอดภัย 100% แล้วผักอะไรละที่เชื่อถือได้ 100% คำตอบคือ ผักที่ปลูกเองกับมือ

ผักอินทรีย์ที่แท้จริง คือผักที่ปลูกเอง

เมื่อได้คำตอบที่ชัดเจนเพื่อให้ตัวเองและคนในครอบครัวทั้งหมดห่างไกลจากความเสี่ยงของโรค จึงได้ทดลองปลูกผักกินเอง ด้วยความคิดที่ว่าถ้าเรากินอาหารที่ดีอาจไม่ต้องกินยาหรือลดจำนวนยาลงก็ได้ จากการกินมาระยะหนึ่งเพียงไม่กี่เดือน ที่คุณพ่อเป็นความดัน เบาหวาน ไขมัน และคุณแม่เป็นไทรอยด์ กับไขมัน ปรากฏว่าโรคบางอย่างคุณหมอลดยาลง โรคบางอย่างมีอาการคงที่

เมื่อเดือนสิงหาคม 2565 นี้ จึงได้ทดลองปลูกผักสลัด โดยการสั่งต้นกล้ามาปลูกกับดินถุง ด้วยความไม่ประสาเกี่ยวกับการปลูกผักจึงแคระแกร็น ไม่สามารถนำมากินได้ จึงถอนทิ้งทั้งหมด ในตอนนั้นคุณแม่ได้ขอไปปลูกตั้งแต่เป็นต้นกล้า จำนวน 4 ต้น ในที่หลังบ้าน ปรากฏว่าผักของคุณแม่เจริญเติบโตงอกงามได้ดีมาก จึงขอความรู้จากคุณแม่ ซึ่งคุณแม่ใช้น้ำหมักจากเศษผักผลไม้รด จึงได้เข้าศึกษาในสื่อออนไลน์ถึงน้ำหมักสำหรับพืช แต่น้ำหมักมีหลายชนิดมากต่างก็แสดงสรรพคุณกันมากมาย จนงงไปหมด แต่ก็ได้สั่งเมล็ดผักมาเพาะเองในรอบที่สอง และใช้น้ำหมักที่ซื้อมา ปรากฏว่าผักเติบโตได้พอควร แต่ผักมีรสขมเนื่องจากรดน้ำน้อยเกินไป และไม่ได้คลุมฟางเพื่อเก็บความชื้น จำเป็นต้องถอนทิ้งอีกครั้ง

หลังจากนั้นจึงได้เข้าไปเรียนการปฏิบัติที่เกษตรกลางกรุงทุ่งบางเขน ทำให้ได้ทราบเรื่องการหมักปุ๋ย หมักแกลบ รดน้ำอย่างไร เวลาการใช้ปุ๋ย การกำจัดวัชพืช การตัดผัก แต่น้ำหมักตามสูตรมีหลายอย่างมาก เลยตัดสินใจใช้น้ำหมักเศษผักผลไม้ของแม่ ซึ่งใช้เฉพาะเศษผักกับผลไม้ที่เหลือกินหั่นให้ชิ้นเล็กลงหมักกับน้ำเปล่าธรรมดา อัตราการใช้ 2 ช้อนโต๊ะต่อน้ำ 1.5 ลิตร รดตอนเย็น

การปลูกครั้งที่สาม คราวนี้ถือว่ามีความรู้เต็มที่ได้ระดับหนึ่งแล้ว ผักที่ปลูกคือ กรีนโอ๊ค เรดโอ๊ค บัสเตอร์เฮด คอส เบบี้ครอส และผักกาดหอมอิตาลี วิธีเพาะ จะเพาะทุกๆ 5 วัน 1 ตะกร้าขนมจีนเล็ก อย่างละ 1 ตะกร้า โดยใช้พีทมอสอย่างเดียวรดน้ำให้ชุ่ม ตะกร้าหนึ่งใช้ประมาณ 200 เมล็ด เมื่อโรยเมล็ดแล้วนำมาวางในที่ร่ม ใช้ฟ็อกกี้รดน้ำ ครบ 24 ชั่วโมง ก็นำตะกร้าออกมาวางไว้ในโรงเพาะกล้าที่มีซาแรน 50% และพลาสติกกันแดดกันฝน รดน้ำเช้าเย็น 5-7 วัน ก็เอามาแยกลงถาดหลุมขนาด 105 หลุม ในถาดหลุมก็ใช้พีทมอสเช่นกัน ใช้ไม้จิ้มลูกชิ้นตามมาตรฐานการปลูกผักสลัด วิธีแงะผักต้นเล็ก เราจะใช้มือจับที่ใบ เพราะถ้าใบขาดสามารถปลูกต่อได้ แต่ถ้าต้นขาดจะต้องทิ้งอย่างเดียว แงะโดยการจิ้มไม้ลูกชิ้นลงในดินแล้วแงะดินขึ้นมาให้ต้นพลิกตะแคงออก ปลูกในถาดหลุม หลุมละต้น ควรทำในช่วงเย็นแล้วตอนเช้าเอามาวางใต้ซาแรน รดน้ำเช้าเย็นด้วยฟ็อกกี้ ใช้เวลาประมาณ 15-17 วัน ค่อยเอาลงแปลง

ใช้เพรียงหอยหมักเป็นปุ๋ยในแปลงปลูก

ก่อนหน้านี้ได้เอาเพรียงหอย ซึ่งเป็นสัตว์ทะเลชนิดหนึ่งที่เกาะกับหอยแมลงภู่ นำมาหมักในแปลงแล้วนำดินทับไว้ข้างหน้า แล้วจึงนำกล้าผักมาปลูกตอนเย็น นำฟางมาโรยกันความชื้นระเหย เนื่องจากแดดค่อนข้างแรงจึงต้องรดน้ำ เช้า สิบโมง เที่ยง บ่าย และเย็น น้ำที่ใช้เป็นน้ำประปา เนื่องจากบริเวณนั้นน้ำหน้าดินเป็นน้ำค่อนข้างกร่อย ในรุ่นที่ 3 ผลผลิตได้ดีมากขึ้นแต่เนื่องจากยังปลูกไม่มากแต่ผักสมบูรณ์เต็มที่ได้ประมาณ 5 กิโลกรัม แต่ในรุ่นที่ 4 ได้ปลูกจำนวนมากขึ้น ใช้เวลาประมาณ 40-45 วันจากการเพาะเมล็ด รุ่นนี้ถือว่าประสบความสำเร็จแล้ว จากจำนวนผักที่ปลูก 300 ต้น ได้ผลผลิตประมาณ 15 กิโลกรัม

การจำหน่ายผักสลัด นอกจากนำมาใช้ที่บ้านจำนวนไม่มาก ที่เหลือก็จำหน่ายให้กับเพื่อนร่วมงานและเพื่อนบ้านบริเวณใกล้เคียงที่รู้จักกัน ซึ่งเขามั่นใจว่าผักที่ปลูกเป็นผักอินทรีย์จริงๆ ปัจจุบันจำหน่ายผักสลัดในราคากิโลกรัมละ 120 บาท และถุงเล็ก 50 บาท โดยมีแผนว่าจะขยายไปเรื่อยๆ จนเต็มกำลัง เนื่องจากมีพื้นที่ว่างอยู่ประมาณ 100 ตารางวา

กรณีนี้เป็นกรณีตัวอย่างสำหรับคนที่อยากเริ่มปลูกผักแต่ไม่แน่ใจ คุณฮั้นได้ทดลองปลูกผักโดยที่ไม่รู้อะไรเลย เพียงรอบที่สี่ก็สามารถปลูกผักจนประสบผลสำเร็จโดยใช้ระยะเวลาสั้นๆ จึงหวังว่าจะเป็นกำลังใจให้กับคนที่อยู่ในเมืองแต่ยังรักการเกษตรและมีพื้นที่น้อยทุกคน

คุณฮั้นอยากฝากถึงคนรักการปลูกผักว่า ถ้าคุณมีกำลังทุนนิดหน่อย ลองทำเลย อย่าคิดว่าไม่มีที่ ไม่มีความรู้ ต้องลงมือทำก่อนถึงจะรู้ว่าทำได้ไหม เราไม่มีความรู้เลย เรื่องผักสลัด แต่คิดแค่ว่าคนอื่นยังทำได้ทำไมเรายังทำไม่ได้ ถ้าไม่สำเร็จ ต้องลองทำใหม่ หาความรู้เพิ่มให้ตรงกับเรา สิ่งแวดล้อม จริตของเรา วันนั้นเราจะเห็นความสำเร็จอยู่ตรงหน้าเรานี่แหละ สนใจติดต่อ เพจ ผักของหนู หรือโทรศัพท์ 081-653-0159