ข้าววัชพืช เป็นข้าวป่า จัดอยู่ในวงศ์เดียวกับข้าวปลูก แต่มีลักษณะที่ไม่ต้องการ ข้าววัชพืชอาจเรียกหลายชื่อ เช่น หญ้าละมาร ข้าวหาง ข้าวดีด ข้าวเด้ง ข้าวลาย และข้าวแดง พบการระบาดรุนแรงในบริเวณที่ลุ่มภาคกลาง เมื่อปี พ.ศ. 2544 หากมีการปนเปื้อนข้าววัชพืชแล้ว โรงสีที่รับซื้อข้าวจะตัดราคาซื้อขายลง เกวียนละ 200-500 บาท การแพร่กระจายของข้าววัชพืชเกิดจากติดมากับรถเก็บเกี่ยวข้าว

ลักษณะเด่นของข้าววัชพืช คือ มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว เมล็ดสุกแก่ก่อนข้าวปลูก และมักร่วงหล่นลงในนาข้าว เมื่องอกใหม่จะแย่งน้ำและอาหารของข้าวปลูก เมล็ดข้าวเปลือกมักมีหางยาว เมล็ดข้าวกล้อง สีแดง สีลาย หรือสีน้ำตาล เมล็ดข้าวเปลือกมีการพักตัวได้นาน 2-12 ปี และการงอกจะไม่พร้อมกัน ทำให้การกำจัดทำได้ยาก ต้องใช้เวลาอย่างน้อย 3 ปี หรือ 6 ฤดูปลูกจึงจะสามารถกำจัดได้

ข้อสังเกตต้นข้าววัชพืชมักสูงกว่าข้าวปลูก การกำจัดเบื้องต้น ให้ตัดต้นที่สูงโด่เด่ทิ้งออกจากแปลงปลูก เมล็ดพันธุ์ต้องคัดให้บริสุทธิ์ อีกทั้งต้องทำความสะอาดรถเก็บเกี่ยวให้สะอาดก่อนเคลื่อนย้ายไปเก็บเกี่ยวในแปลงอื่น หากปฏิบัติได้ตามคำแนะนำ ปัญหาข้าววัชพืชระบาดจะลดลงเป็นที่น่าพอใจ