| ที่มา | แปลกแต่ชื่อ แต่ฉันคือต้นไม้ |
|---|---|
| ผู้เขียน | เมย์วิสาข์ |
| เผยแพร่ |
ทำหมันไม่มีลูก แต่ปลูกหมัน…มีเชือกผูกสัมพันธ์…ป้องกันรั่ว-ร้าว
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cordia cochinchinensis Pierre.
ชื่อวงศ์ Boraginaceae
ชื่ออื่นๆ เก้าศรี สะหลีหลวง สะหลี ย่อง ปู
ฉันเกิดมาแม้ว่าไม่ค่อยมีคนรู้จัก แต่ฉันมีชื่ออยู่ในประวัติศาสตร์ ตั้งแต่สมัยพระเจ้าอู่ทองย้ายเมืองมา ตั้งแต่ตำบลหนองโสน ได้ขุดพบสังข์ทักษิณาวัตร 1 ขอน อยู่ใต้ต้นหมัน จึงได้ถูกกำหนดให้เป็นตราสัญลักษณ์ของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งมีความหมายว่า การเชื่อมประสานรอยแตกร้าวให้เป็นแผ่นเดียวกัน หรือที่ชาวเรือเขาทำ “ตอกหมัน” เพื่อป้องกันเรือรั่ว น้ำเข้าเรือ หากเป็นกลุ่มคนก็ให้สามัคคีเป็นกลุ่มชนเดียวกัน
ถ้าพูดถึงคำว่า “หมัน” ทุกคนส่วนใหญ่ไม่ได้นึกถึงชื่อต้นไม้ แต่ทุกคนจะนึกถึงหมันที่ คุณหมอ “ทำหมัน” ไม่ให้มีบุตร ฉันเองก็สงสัยอยู่ว่าใครน๊ะ ที่ตั้งชื่อให้ฉัน
ลองไปเปิดพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 และพจนานุกรมฉบับของ อาจารย์เปลื้อง ณ นคร มีความหมายถึง 3 ความหมาย เช่น หมายถึงด้ายดิบที่ใช้คลุกกับชัน น้ำมันยาง สำหรับยาแนวเรือ และหมายถึงต้นไม้ชนิดหนึ่งที่ใช้เปลือกต้นไม้แทนปอได้ คือทำเป็นเชือกนั่นแหละ ทีนี้ยังมีความหมายที่ไม่สามารถมีบุตรได้ หรือหมายถึงไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ใดๆ เช่น สำนวนที่ว่า “ทำไปก็เป็นหมัน”
แม้ว่าฉันเองมีคนรู้จักน้อย แต่ต้นฉันก็กระจายพันธุ์ไปทั่ว เพราะฉันชอบขึ้นทั่วไปในป่าภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ นานมาแล้ว ฉันเป็นต้นไม้โด่งดังอย่างมากที่ชาวบ้านลาด จังหวัดเพชรบุรี ซึ่งมีอาชีพเกษตรกรรม เลี้ยงสัตว์ ทำนา และทำตาลโตนด เขาใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน นำเอาเปลือกต้นหมัน คือฉันนี่แหละไปทำเป็นเชือกแบบง่ายๆ แต่มีความเหนียวคงทนใช้ในวิถีชีวิตประจำวันได้ดี เช่น เชือกผูกวัว ควาย เชือกกระบอกใส่น้ำตาลโตนด แต่เดี๋ยวนี้ส่วนใหญ่เปลี่ยนมาใช้เป็นเชือกไนล่อน จึงไม่ค่อยมีใครสนใจฉัน อ้อ! แต่ขอบอกก่อนว่าฉันไม่เกี่ยวข้องกับต้น “หมันแดง” นะ คนละต้นกับฉัน ปัจจุบันเขาเรียกหมันแดงว่า “คอร์เดีย” หรือคอร์เดียแสด
ฉันเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูงได้ถึง 15 เมตร ผลัดใบ กิ่งห้อยย้อยลงมา เปลือกต้นสีเทาเข้มปนดำ แตกเป็นร่องถี่ตื้นๆ ตามความยาวต้น ดอกสีขาว หอมอ่อนๆ ออกเป็นช่อตามกิ่งปลายใบ มีผลสด เนื้อเมล็ดเดียว ใช้เพาะปลูกได้ แต่เนื้อผลมียางเหนียว ใช้ทำกาว ในด้านสมุนไพรก็ใช้รากต้มดื่มแก้เจ็บหน้าอก ใบอ่อนเขากินเป็นผักลวกจิ้มน้ำพริก หรือไปแกงได้ ปลูกฉันไว้ในบ้านให้ร่มเงาดี แต่ดอกร่วงก็ดีนะ ขยันกวาดก็ดีเน้อ
จะไปทำหมันก็เชิญ แต่ถ้าร่วมกันปลูกหมันก็มีลูกได้นะ และกินใบหมันก็ไม่ต้องกลัวเป็นหมันหรอกเจ้าข้าเอ๊ย!
