| ผู้เขียน | ทะนุพงศ์ กุสุมา ณ อยุธยา |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“กลุ่มจักสานผักตบชวา บ้านห้วยหวาย” เป็นการรวมตัวจัดตั้งของชาวบ้านในพื้นที่ตำบลโคกช้าง อำเภอเดิมบางนางบวช จังหวัดสุพรรณบุรี นำผักตบชวามาจักสานเป็นของใช้และประดับที่มีความสวยงามอันเกิดจากฝีมือถักทออย่างประณีต พิถีพิถัน มีคุณค่าไม่แพ้แบรนด์นอก เป็นที่ชื่นชอบสั่งซื้อทั้งชาวไทยและต่างประเทศ
คุณณัฐณิชา ดอกมะสัง อยู่บ้านเลขที่ 9 หมู่ที่ 2 ตำบลโคกช้าง อำเภอเดิมบางนางบวช จังหวัดสุพรรณบุรี ในฐานะประธานกลุ่ม บอกว่า กลุ่มนี้ตั้งอย่างเป็นทางการเมื่อปี 2535 มีสมาชิก 18 คน ตอนนั้นตัวเธอทำหน้าที่เป็นเลขาฯ กลุ่ม โดยสมัยเริ่มแรกในพื้นที่ชุมชนมีต้นกกจำนวนมากแต่ชาวบ้านยังไม่มีความสามารถด้านการถักทอ จนได้รับการส่งเสริมความรู้ทักษะเสริมสร้างอาชีพจากภาคราชการฝึกฝนเรียนรู้การทอเสื่อเพื่อไว้ใช้ในครัวเรือน แต่ไม่ได้นำไปขายเพราะเส้นทางสัญจรลำบาก
กระทั่งในเวลาต่อมาเจ้าหน้าที่เกษตรอำเภอเดิมบางนางบวชได้ประสานงานเพื่อส่งเสริมอาชีพเพิ่มเติมให้อีก โดยคราวนี้นำผักตบชวาที่มีจำนวนมากในพื้นที่มาผลิตจักสานเป็นของใช้และของประดับ เพราะแม้จะนำไปใช้ทั้งเรื่องการทำปุ๋ยและเพาะเห็ดก็ยังมีอีก ทั้งยังสร้างปัญหาต่อลำน้ำคูคลอง
แต่ดูเหมือนกิจกรรมในช่วงแรกต้องประสบปัญหาและเผชิญอุปสรรคหลายด้าน แต่สมาชิกร่วมใจกันอดทนฝ่าฟันจนหลายปัญหาคลี่คลาย กระทั่งโชคดีได้โชว์ผลงานเป็นที่ประทับใจของลูกค้าเมื่อได้ออร์เดอร์เข้ามากว่า 500 ชิ้น ถือเป็นการเติมกำลังใจให้กับสมาชิกที่ได้อดทนกันมา จากนั้นเริ่มมีออร์เดอร์เข้ามาอย่างต่อเนื่องทำให้สมาชิกจากเดิมมี 18 คน ค่อยเพิ่มขึ้นจากสิบเป็นเกือบสองร้อยคนในปัจจุบัน ทั้งยังแตกไลน์ส่งสินค้าไปขายต่างประเทศ อย่างญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา
คุณณัฐณิชา บอกว่า การนำผักตบชวามาใช้ต้องเลือกและคัดต้นที่มีลักษณะสมบูรณ์ ไม่อ่อนหรือแก่จนเกินไป หากเจอลำต้นขนาดใหญ่ให้นำมาผ่าซีกเป็นสองส่วน ถ้าเป็นต้นเล็กนำมาใช้ได้ทั้งต้น เมื่อได้ผักตบชวาทั้งสองแบบแล้วให้นำมาตากแดดสัก 3-4 แดด จากนั้นจึงนำไปใส่ถุงไว้ก่อนแล้วค่อยทยอยนำมาใช้งาน
การผลิตสิ่งของจักสานจากผักตบชวามีทั้งการถักเป็นเกลียวแบบถักเชือก หรือถักเป็นเปีย 3, 4, 6 หรือ 8 ส่วนผักตบชวาที่มีลักษณะลำต้นแก่จะตัดโคนสีดำทิ้ง ตัดปลายยอดออก แล้วหั่นเป็นท่อนที่มีความยาว 2 ขนาด คือ 1 นิ้ว กับ 5 เซนติเมตร ให้ผึ่งแดดไว้ก่อน แล้วจึงบรรจุใส่ถุง ถุงละ 5 กิโลกรัม เพื่อส่งไปขายที่ประเทศญี่ปุ่น เพื่อนำไปเป็นวัสดุรองกันกระแทก เพราะผู้ซื้อมองว่าผักตบชวาเป็นวัสดุทางธรรมชาติที่ย่อยสลายได้ ไม่เกิดผลเสียต่อสภาพแวดล้อม นอกจากนั้น ยังนำไปใช้รองในกรงสัตว์เพื่อให้สัตว์คุ้ยเขี่ย ปัจจุบันสินค้าชนิดนี้ได้รับความนิยมาก ตลาดมีความต้องการต่อเนื่องจนผลิตไม่ทัน
“ให้เลือกผักตบชวาที่อยู่ตามห้วยหนองคลองบึงมาใช้ เลือกตามแหล่งน้ำที่สะอาด ถ้าเป็นแบบน้ำไหลผ่านยิ่งดี เลือกลักษณะต้นที่สมบูรณ์ตรงไม่อ่อนหรือแก่ มีใบเขียวสด มีความยาวเฉลี่ย 60 เซนติเมตร ถ้าเป็นต้นใหญ่จะผ่าซีก ส่วนต้นเล็กใช้ได้ทั้งต้น จากนั้นนำไปตากแดด 4-5 แดด แล้วนำมามัดใส่ถุงอย่าให้ลมเข้า ต้นเล็กนำมาถักทอเป็นผลิตภัณฑ์ ส่วนต้นใหญ่ที่ผ่าซีกนำไปรีดเป็นแผ่นก่อนแล้วนำไปตัดเป็นเส้นให้มีความยาวเท่ากัน (คล้ายกับตอกสานตะกร้า) เพื่อนำมาใช้พันขึ้นรูปตามแบบที่ต้องการ”
ผลิตภัณฑ์จักสานผักตบชวาของกลุ่มมีด้วยกัน 4 แบบ ได้แก่ 1. งานที่สร้างแบบขึ้นมาเองด้วยการพันมือ เช่น ตะกร้าสามแม่ลูก 2. งานที่มีแบบ มีแม่พิมพ์หรือบล็อกก็จะสานตามแบบที่กำหนดไว้ 3. เป็นงานลงเข็มปักเย็บ งานลักษณะนี้ต้องอาศัยความชำนาญ ทักษะและประณีตมาก เป็นชิ้นงานที่เสียเวลาทำมาก และ 4. งานเย็บผักตบชวาที่เป็นเส้นร่วมกับเข็มเพื่อเย็บเป็นชิ้นงานโดยจะเริ่มแล้วจบเพียงครั้งเดียว งานประเภทนี้มีหลายรูปทรง ทั้งสี่เหลี่ยมหรือวงรี โดยต้องใช้ทักษะและฝีมือมาก
ประธานกลุ่มเผยว่า อาชีพจักสานผักตบชวาช่วยให้ชาวบ้านมีรายได้เพิ่มขึ้น แล้วบางคราวมีรายได้ดีกว่าการทำเกษตรกรรมด้วยซ้ำ ชาวบ้านที่เป็นสมาชิกล้วนมีความสามารถ มีการพัฒนาปรับปรุงฝีมืออยู่ตลอดเวลาทำให้ได้ผลงานมีคุณภาพ สวย เป็นที่ถูกใจของลูกค้า ทำให้มียอดสั่งทำเข้ามาอย่างต่อเนื่อง จึงเป็นรายได้ที่แน่นอนของสมาชิก
ปัจจุบันมีสมาชิกกลุ่มอยู่จำนวน 180 คน พร้อมกับเครือข่ายตามอำเภอในจังหวัดสุพรรณบุรี สามารถรองรับการผลิตได้เดือนละกว่า 5,000 ชิ้น (ในกรณีที่มีออร์เดอร์เข้ามาพร้อมกัน)
จากจำนวนทีมงานที่มีมากเช่นนี้จึงมีความจำเป็นต้องจัดระบบบริหารการผลิตให้เหมาะสมและสอดคล้องกับทักษะความชำนาญเพื่อให้ผลงานมีมาตรฐาน ลดความสูญเสียทั้งเวลาและค่าใช้จ่าย เป็นการจัดระบบการทำงานแยกเป็นทีมตามความถนัด โดยแต่ละทีมจะทำชิ้นงานเฉพาะที่ถนัดเท่านั้น
จุดเด่นของผลิตภัณฑ์จักสานทุกชิ้นไม่เพียงเกิดจากฝีมือการถักทอที่มีความสวยงาม แต่ส่วนประกอบทุกชิ้นยังผลิตขึ้นจากผักตบชวาล้วน ไม่สอดแทรกวัสดุอื่นไม่ว่าจะเป็นหนังหรือโลหะ เนื่องเพราะเจตนารมณ์ทางกลุ่มต้องการทำให้ผักตบชวามีคุณค่าในตัวมันเอง อย่างหูหิ้ว สายคล้อง ถ้าถักทอเส้นสายจากผักตบชวาขึ้นมาแล้วดูมีความสวยงาม มีคุณค่าน่าใช้มาก
“หรือหากต้องการตกแต่งเป็นดอกไม้ก็เพียงใช้โคนผักตบชวาที่มีสีน้ำตาลมาตกแต่งแทน สิ่งเหล่านี้สามารถทำได้จากผักตบชวาโดยไม่จำเป็นต้องหาสิ่งอื่น เพียงแต่คุณต้องรู้จักธรรมชาติและเข้าถึงผักตบชวาอย่างถ่องแท้เสียก่อน”
สำหรับผลิตภัณฑ์จักสานผักตบชวาที่ผลิตขายได้แก่ทำตะกร้าหลายชนิด หลายแบบ มีถาดใส่ผลไม้ ฝาชี รองเท้าสาน หมวก ตะกร้าสำหรับให้น้องแมวนอนหรือแม้แต่ตะกร้าใส่น้องแมวเพื่อเดินทาง นอกจากนั้น ยังมีงานผลิตของชำร่วยทุกกิจกรรมที่ออกแบบได้ทันสมัย เรียกได้ว่าออกแบบการใช้งานเพื่อรองรับทุกกลุ่มเป้าหมาย แล้วใช้ประโยชน์ได้จริง โดยกำหนดราคาขายเริ่มตั้งแต่ 5 บาทจนไปถึงเกือบ 4,000 บาท ขึ้นอยู่กับชนิดงาน
กลุ่มจักสานผักตบชวา บ้านห้วยหวาย ก่อตั้งมากว่า 30 ปี มีความรักสามัคคีกันอย่างดี สมาชิกทุกคนอยู่กันแบบครอบครัว สุขและทุกข์ร่วมกันโดยไม่ยอมแพ้ พูดจาปรึกษาหารือร่วมกันทั้งในเรื่องงานและส่วนตัว แม้กระทั่งการคิดออกแบบงานแต่ละชิ้นต้องประชุมระดมความคิดกันทุกครั้งเพื่อต้องการให้ได้ทุกอย่างที่ลงตัวและสอดคล้องกับความต้องการของตลาด
“เป็นกลุ่มที่ถือว่าโดดเด่นมากในจังหวัดสุพรรณบุรี เป็นเพราะมีความเก่าแก่ สัมพันธภาพสมาชิกกลุ่มมีความเหนียวแน่น ปรองดอง สามัคคี บริหารจัดการกลุ่มได้อย่างมีประสิทธิภาพ มีการพัฒนาฝีมือและปรับรูปแบบสินค้าตลอดเวลาไม่ตกเทรนด์”
ประธานกลุ่มชี้ว่า ความจริงตลาดมีความต้องการมากโดยเฉพาะช่วงโควิด-19 ขายดีมาก พอสถานการณ์ดีขึ้น งานของชำร่วยเพิ่มขึ้น มีวางขายตามสถานที่ท่องเที่ยว ออกบู๊ธ ส่วนต่างประเทศยังคงส่งอยู่ มีหลายรายทั้งในและต่างประเทศติดต่อซื้อ แต่คงต้องปฏิเสธเพราะทำไม่ทัน งานจักสานทำด้วยมือ ใช้แรงงาน ทุกชิ้นงานต้องพิถีพิถัน ละเอียด ต้องใช้เวลา คนทำมากเกินไปจะล้า ไม่มีคุณภาพ ส่งผลเสียหายมากกว่ารายได้ ไม่คุ้ม
“อยากให้ช่วยสนับสนุนผลิตภัณฑ์จักสานจากผักตบชวา เพราะไม่เพียงช่วยบรรเทาปัญหาจำนวนผักตบชวาที่มีอยู่มากมายแล้ว ยังช่วยสร้างงาน สร้างรายได้ให้กับชาวบ้าน ทำให้พวกเขามีกำลังใจสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติสวยๆ ออกมาใช้” ประธานกลุ่มกล่าว
งานจักสานผักตบชวาถือเป็นผลิตภัณฑ์ที่ทำจากวัสดุธรรมชาติล้วนมีความสวยงามทั้งลวดลายถักทอ รูปทรง และการออกแบบที่ทันสมัย ดูดีไม่แพ้สินค้าจากต่างประเทศ เสริมสร้างบุคลิกและสง่างามให้กับผู้ใช้ จึงอยากเชิญชวนกันมาอุดหนุนเพราะสินค้าไทยไม่เป็นรองชาติใดในโลก
แล้วนับจากนี้ผักตบชวาอาจไม่ใช่พืชที่สร้างปัญหาอีกต่อไป หากนำมาใช้ประโยชน์ด้านงานจักสานกันให้มาก
สนใจผลิตภัณฑ์จักสานผักตบชวาของกลุ่มจักสานผักตบชวา บ้านห้วยหวาย ติดต่อได้ที่ คุณณัฐณิชา ดอกมะสัง โทรศัพท์ 081-858-3548 หรือเข้าไปชมความสวยงามของสินค้าได้ที่ fb : กลุ่มจักสานผักตบชวา บ้านห้วยหวาย
