ผู้เขียน	เทคโนโลยีชาวบ้านออนไลน์
เผยแพร่	วันพุธที่ 6 มีนาคม พ.ศ.2567

ขนุนไม้ผลคู่บ้านที่มีการปลูกกันอย่างแพร่หลายในหลายพื้นที่ การปลูกให้ดีและผลมีคุณภาพ รวมไปถึงมีรสชาติที่อร่อยต้องทำอย่างไร เทคโนโลยีชาวบ้านออนไลน์มีคำตอบ

การปลูกขนุน ในบริเวณที่ลุ่มน้ำท่วมถึง ต้องยกร่องเสียก่อน เพื่อไม่ให้น้ำท่วมถึงโคนต้น นอกจากนั้น การมีร่องสวนจะสะดวกในการให้น้ำและระบายออก ขนาดของร่องควรกว้างอย่างน้อย 6 เมตร คูน้ำกว้าง 1.5 เมตร ความยาวของร่องแล้วแต่ขนาดของพื้นที่หลังร่อง ยิ่งสูงมากยิ่งดี รากขนุนจะได้เจริญอย่างเต็มที่

เมื่อขุดร่องเสร็จแล้วควรปรับปรุงดิน โดยการขุดตากดิน ใส่ปุ๋ยคอกเก่าๆ ปุ๋ยหมัก เพื่อให้ดินร่วนซุยด้วย เช่นเดียวกัน ถ้าเป็นพื้นที่ดินเหนียวควรปลูกพืชล้มลุก หรือพืชตระกูลถั่ว 2-3 ครั้ง จะทำให้ดินร่วนซุยดีขึ้น หรือใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมักมากๆ จึงค่อยปลูกขนุนภายหลัง สำหรับพื้นที่ที่เป็นร่องสวนเก่า มีคันคูอยู่แล้ว เคยปลูกพืชอย่างอื่นจนดินร่วนซุยดี อาจจะปรับปรุงดินอีกเล็กน้อย ก็สามารถปลูกได้

ระยะการปลูกขนุน ทั้งแบบยกร่องและปลูกแบบไร่ ควรปลูกให้เป็นแถวเป็นแนว เพื่อสะดวกในการดูแลรักษาและการปฏิบัติงานสวน การปลูกในพื้นที่ดอน ควรให้ระยะห่างระหว่างต้น หรือระหว่างหลุม คือ 8×8 หรือ 10×10 เมตร เป็นระยะที่เหมาะสมสำหรับขนุนที่เป็นไม้ผลอายุยืน ซึ่งในพื้นที่ 1 ไร่ จะปลูกได้ประมาณ 16-25 ต้น การปลูกแบบยกร่องต้นมักมีขนาดเล็กกว่าแบบไร่ ระยะระหว่างต้นอาจถี่กว่านี้ก็ได้ คือ ประมาณ 6×7.5 เมตร ในพื้นที่ 1 ไร่ จะปลูกได้ประมาณ 35 ต้น ก็เลือกใช้ตามความเหมาะสมของแต่ละท่าน

ช่วงเวลาที่เหมาะสมปลูกขนุน ปลูกช่วงต้นฤดูฝน 7 วันแรก หลังจากปลูก ถ้าฝนไม่ตกควรรดน้ำทุกวัน หลังจากนั้นถ้าฝนยังไม่ตกอีก ควรรดน้ำประมาณ 1-3 วันต่อครั้ง ตามความเหมาะสม จนเห็นว่าตั้งตัวดี จึงเว้นการรดน้ำให้ห่างออกไปกว่านี้ หรืออาจปล่อยไว้ตามธรรมชาติก็สามารถเจริญเติบโตได้ดี เพราะโดยปกติขนุนเป็นพืชที่ทนแล้งอยู่แล้ว แต่อย่างไรก็ตาม การปลูกเพื่อให้ได้ผลเต็มที่นั้น ควรให้น้ำอย่างสม่ำเสมอในฤดูแล้ง พวกที่เริ่มปลูกเป็นปีแรก ควรรดน้ำทุกระยะ 7 วัน และการให้น้ำในฤดูแล้งปีที่ 2 สามารถยืดเวลาให้น้ำออกไปเป็น 10-15 วันต่อครั้ง หรือช่วงที่ขาดฝนนานๆ ควรให้น้ำช่วยบ้าง จะทำให้การเจริญเติบโตเป็นไปตามปกติ

การใส่ปุ๋ย การพรวนดินบริเวณรอบๆ ทรงพุ่มต้นขนุน ควรทำเป็นประจำปีละ 1-2 ครั้ง เมื่อพรวนดินแล้วให้ใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก จะช่วยทำให้ดินร่วนซุย ขณะที่ต้นขนุนยังเล็กควรใส่ปุ๋ยยูเรีย (46-0-0) ต้นละ 2 ช้อนแกง ผสมน้ำ 1 ปี๊บ รดบริเวณโคนต้น 2 สัปดาห์ต่อครั้ง ประมาณ 3 ครั้ง หลังจากนั้นทุก 3 เดือน ให้ปุ๋ยเคมี สูตร 15-15-15 ครั้งละประมาณ 100 กรัม หว่านรอบโคนต้น

เมื่อต้นอายุเริ่มเข้าปีที่ 2 ปุ๋ยเคมีที่ใช้ จะใช้สูตรเสมอ เช่น สูตร 15-15-15 หรือ สูตร 16-16-16 จำนวนปุ๋ยที่ใส่ประมาณครึ่งหนึ่งของอายุต้นขนุน เช่น ขนุนอายุ 1 ปี จำนวนปุ๋ยที่ใส่เท่ากับครึ่งกิโลกรัม โดยแบ่งใส่ 2-3 ครั้งต่อปี ต่อไปหลังจากที่อายุตั้งแต่ 10 ปีขึ้นไป การใส่ปุ๋ย ควรพิจารณาจากผลผลิตในแต่ละปี ถ้าปีไหนให้ดอก ผลดก ก็จะใส่ปุ๋ยมากขึ้นตามความเหมาะสม วิธีใส่ปุ๋ย ควรพรวนดินตื้นๆ รอบๆ บริเวณรัศมีของทรงพุ่มขนุน การใส่ปุ๋ยเคมี ควรใส่พร้อมกับการใส่ปุ๋ยอินทรีย์ หลังใส่ปุ๋ยแล้วรดน้ำตามทุกครั้งให้ปุ๋ยเคมีละลายจนหมด

การตัดแต่งกิ่ง ในปีแรกให้ตัดยอดกลาง สูงจากพื้นประมาณ 1 เมตร เพื่อให้ต้นขนุนแตกแขนงข้าง แล้วเลือกกิ่งแขนงไว้ ประมาณ 3-5 กิ่ง เพื่อให้เป็นกิ่งหลักในอนาคต โดยเลือกไว้กิ่งที่สมบูรณ์ ทำมุมกว้างกับลำต้น หรือกิ่งที่ขนานไปกับพื้น ในปีที่ 2-3 ปล่อยให้กิ่งแขนงที่เลือกไว้เจริญจนสุดตัว แต่ถ้ามีกิ่งแขนงย่อยแตกจากกิ่งแขนงใหญ่แน่นเกินไป ให้ตัดกิ่งแขนงย่อยออกบ้าง นอกจากนี้ ให้ตัดแต่งกิ่งที่เป็นโรค กิ่งที่ฉีกขาดและแห้ง กิ่งกระโดงออกได้ทุกเมื่อ โดยเฉพาะหลังเก็บเกี่ยวแล้วถ้าได้ปฏิบัติตัดแต่งมาตั้งแต่ปีแรกๆ ในปีต่อๆ ไป จะตัดแต่งกิ่งแต่เพียงเล็กน้อยก็เพียงพอ

การห่อผลขนุน การห่อขนุนนั้นมีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มคุณภาพของผล ทำให้ผิวสวย สะอาด ไม่มีคราบของเชื้อรา และการทำลายของแมลงศัตรู เช่น หนอนเจาะ หรือแมลงปีกแข็ง วัสดุที่ใช้ห่อจะใช้ถุงกระดาษห่อกล้วย, กระสอบอาหารสัตว์, ถุงพลาสติกห่อกล้วยหอม เป็นต้น นำมาสวมคลุมผลขนุน ปากถุงผูกติดกับก้านผลไว้ โดยเปิดก้นถุงเอาไว้ การห่อผลจะเริ่มห่อเมื่อผลขนุนมีอายุได้ 60 วัน และจะห่ออยู่นานประมาณ 90 วัน โดยทั่วไปก่อนห่อควรพ่นสารเคมีป้องกันแมลงและโรคก่อนประมาณ 1 วัน เพื่อป้องกันการทำลายของโรคและแมลงศัตรู

การให้ผล ขนุนที่ปลูกด้วยกิ่งตอน กิ่งทาบ หรือเสียบยอด จะออกดอกและผลประมาณปีที่ 3-4 หลังจากปลูก ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับการบำรุงรักษาด้วย รวมถึงสายพันธุ์ขนุน “ขนุนทองสิน” จัดเป็นขนุนพันธุ์เบา ที่หลังปลูกเพียง 2 ปี ก็ให้ผลผลิตแล้ว โดยขนุนมีดอกตัวผู้อยู่บนต้นเดียวกัน แต่แยกกันเป็นคนละดอก ดอกจะออกตามลำต้นและกิ่ง ดอกตัวผู้เรียกว่า “ส่า” เพราะมีกลิ่นคล้ายส่าเหล้า

ซึ่งจะร่วงไปในเวลาต่อมา ส่วนดอกตัวเมียจะมีสีเขียวและขนาดใหญ่กว่าดอกตัวผู้ เมื่อได้รับการผสมแล้ว จะเจริญเติบโตเป็นผลแก่ภายใน 4 เดือน ปกติขนุนจะออกผลปีละ 2 ครั้ง ครั้งแรก ราวเดือนธันวาคม-มกราคม และครั้งที่ 2 ราวเดือนสิงหาคม-กันยายน แต่พบว่าบางต้นที่ให้ผลเรื่อยๆ ตลอดปีก็มี ส่วนผลผลิต ขึ้นกับขนาดของลำต้น เช่น ต้นอายุ 10 ปีขึ้นไป จะออกผลประมาณ ปีละ 40-50 ผล เพื่อให้ได้ขนุนคุณภาพดี ควรไว้ผลครั้งละประมาณ 20 ผล โดยการตัดผลที่ถูกโรคแมลงทำลาย ผลที่มีขนาดเล็ก ผลที่เสียทรงออกทิ้ง โดยคาดคะเนว่าไม่มากเกินไป