ที่มา	ไม้ดอกไม้ประดับ
ผู้เขียน	เทคโนโลยีชาวบ้านออนไลน์
เผยแพร่	วันเสาร์ที่ 30 มีนาคม พ.ศ.2567

“กุ่มบก” เป็นต้นไม้ในพุทธประวัติ โดยมีเรื่องเล่าว่า พระพุทธองค์เสด็จไปซักผ้าบังสุกุลผ้าห่อศพนางบุณณทาสี ในป่าช้าผีดิบ (อามกสุสาน) ทรงนำมาซักเพื่อจะทำเป็นจีวร เสร็จแล้วทรงมองหาที่จะตากให้แห้ง ณ เวลานั้นเอง รุกขเทวาประจำต้นกุ่มบก ก็ได้น้อมกิ่งแห่งต้น กักกุธะ นั้นลงมาเพื่อให้พระพุทธองค์ได้ทรงใช้เป็นที่พาด ตากผึ่งจีวร

“กุ่มบก” เป็นไม้ยืนต้นมีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และแอฟริกาใต้ มีลำต้นสวยสง่างดงาม กิ่งก้านคดโค้งพลิ้วไหวตามธรรมชาติ เปลือกสีเทาอมน้ำตาล ใบประกอบย่อยชนิด 3 ใบ ดอกเป็นกระจุกออกตามปลายกิ่ง สีขาวอมเหลือง ปนชมพู เหลือบม่วงอ่อน ต้นกุ่มบก ถือเป็นไม้มงคลและเป็นพืชสมุนไพรที่มีประโยชน์มาก นิยมปลูกไว้ประจำบ้านเพื่อช่วยให้ลูกหลานอยู่กันเป็นปึกแผ่น แต่อย่าปลูกใกล้ตัวบ้านเรือนมากไปก็แล้วกัน เพราะกิ่งเปราะ ฉีกขาดหักง่ายเวลาโดนลมแรงๆ

คำว่า “กุ่ม” มาจากภาษาไทยใหญ่ แปลว่า คุ้มครอง-คุ้มโรค คุ้มภัยอันตราย คุ้มครองตลอดปี ในงานพิธีขึ้นบ้านใหม่ งานแต่งงาน งานมงคล หรือโดยเฉพาะอย่างยิ่งงานบวชลูกแก้ว (ปอยส่างลอง) จะต้องมีดอก ยอดผักกุ่ม สำหรับประเพณีการกินผักกุ่มดอง ในเดือน 4 ขึ้น 15 ค่ำ ของชาวไทยใหญ่ มีนัยยะหรือกุศโลบายที่จะทำให้ร่างกายอบอุ่น แข็งแรง ปราศจากไข้ พร้อมที่จะรับมือกับฤดูกาลทำนาครั้งต่อไปในฤดูฝนที่จะมาถึงนั่นเอง

กุ่มบก เป็นพืชที่มีสรรพคุณทางยา นิยมใช้ใบโขลก ผสมเหล้าขาว ทาแก้โรคผิวหนัง ผดผื่นคัน ประเภท กลาก เกลื้อน ได้อย่างมีประสิทธิภาพ หรือต้มน้ำดื่มบำรุงหัวใจ ขับลม ฯลฯ ในอินเดีย เนปาล ใช้เป็นยาช่วยขับปัสสาวะ บรรเทาอาการนิ่วในไต

โดยธรรมชาติของดอกกุ่มบก และยอดกุ่มสด มีสารไฮโดรเจน ไซยาไนด์ แต่หากนำมาดองน้ำเกลือ นึ่ง หมกไฟหรือหมกทรายไว้ก่อน สามารถลดความเป็นพิษลงได้ นำไปบริโภคได้อร่อยและปลอดภัย ทางภาคใต้นิยมใช้กุ่มดองกินแกล้มขนมจีนน้ำยา บางท้องถิ่นจะดองพร้อมใบอ่อนและดอก แล้วนำไปปรุงเป็นแกงอ่อมคล้ายแกงขี้เหล็ก อาจจะนำมาต้มคั้นน้ำทิ้งลดความขมแล้วปรุงรสด้วยข่าอ่อน ตะไคร้ ใส่น้ำปลาหรือเกลือหรือผสมน้ำข้าวเล็กน้อย ในภาคอีสาน เรียกว่า “ผักกาม” ใช้วิธีเก็บยอดใบอ่อนและดอกแช่น้ำข้ามคืน เปลี่ยนน้ำลดความขมเฝื่อน แล้วเปลี่ยนน้ำใหม่ดองด้วยเกลือธรรมดาอาจจะเร่งโดยใส่น้ำซาวข้าวหรือข้าวเหนียวเล็กน้อย ชิมน้ำพอจะมี “รสหวานเกลือ” ทิ้งไว้ 1-2 คืน มีรสเปรี้ยวหอมดอกกุ่ม นำกินเป็นผักแกล้มเจริญอาหาร