ที่มา	เกษตรสร้างชาติ
ผู้เขียน	สาวบางแค 22
เผยแพร่	วันอาทิตย์ที่ 1 มกราคม พ.ศ.2566

ตำบลกื้ดช้าง อำเภอแม่แตง เป็นโซนตอนเหนือของจังหวัดเชียงใหม่ พื้นที่ส่วนมากเป็นผืนป่าไม้และภูเขาสูง ที่มีความหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติ และมีสิ่งแวดล้อมอุดมสมบูรณ์ เอื้อต่อการท่องเที่ยว ชาวบ้านในชุมชนประกอบด้วย 5 ชนเผ่า ได้แก่ เผ่าลาหู่ เผ่าม้ง เผ่าปกากะญอ เผ่าลีซอ และเผ่าอาข่า

ตั้งแต่ปี 2562 ถึงปัจจุบัน สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน) หรือ   เบโด้ (Bedo) ได้สนับสนุนงบประมาณให้ท้องถิ่นแห่งนี้ ดำเนินโครงการธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชน (Community BioBank) ทำให้ชาวบ้านตระหนักถึงความสำคัญของทรัพยากรชีวภาพมากขึ้นว่า หากไม่มีป่า ไม่มีเงิน ไม่มีรายได้  

คุณจิราพรรณ ทิมทอง ที่ปรึกษากลุ่มวิสาหกิจชุมชนหมู่บ้านสมุนไพรบ้านเมืองกื้ด กล่าวว่า โครงการธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชน (Community BioBank) ทำให้ชาวบ้านได้เรียนรู้และเข้าใจถึงความสำคัญของทรัพยากรชีวภาพมากขึ้น ป่าชุมชนห้วยกุ๊บกั๊บของตำบลกื้ดช้าง เป็นป่าเบญจพรรณที่สูง จากระดับน้ำทะเล 700 เมตร มีพืชเฉพาะถิ่น 156 ชนิดพันธุ์

ชาวบ้านได้จัดตั้งธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพ พืชตระกูลขิง ข่า ว่าน และสมุนไพร ชุมชนตำบลกื้ดช้าง พร้อมจัดตั้งเดอะแก็งค์-ทีมสำรวจผืนป่าชุมชน ซึ่งเป็นสมาชิกทุกเพศทุกวัยร่วมเดินสำรวจและรวบรวมพันธุ์พืชนำมาอนุรักษ์และเพาะขยายพันธุ์ในโครงการ เพื่อให้เกิดการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน

ปัจจุบันชุมชนได้พัฒนาแหล่งพันธุ์พืชป่า จำนวน 3 แปลงจาก 20 แปลงเป็นแปลงต้นแบบ ศูนย์การเรียนรู้ฯ และจัดทำเส้นทางท่องเที่ยวของตำบลกื้ดช้าง นักท่องเที่ยวที่เข้ามาเยี่ยมชมมีโอกาสเรียนรู้เกี่ยวกับพันธุ์พืชป่าหายากใกล้สูญพันธุ์ เช่น 

ตืนฮุ้งดอย เป็นสมุนไพรสมานแผล ราคาแพง 200-800 บาทต่อกิโลกรัม สมุนไพรชนิดนี้เป็นที่นิยมในตลาดจีน ราคาซื้อขายสูงถึงกิโลกรัมละ 10,000 บาท เป็น 1 ใน 9 ชนิดพืชในโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ (โครงการ อพ.สธ.) ปัจจุบัน มี 11 กล้าในชุมชนอนุรักษ์และปลูก ใน 4 ธนาคาร

นอกจากนี้ ยังมีพันธุ์พืชสมุนไพรประเภทพืชหัว เช่น ว่านไพลขาว ปูเลยดำ (ไพลดำ) ว่านชักมดลูก ค้างคาวดำ ฯลฯ รวมทั้งพันธุ์พืชที่นิยมใช้ในตำรับยาสมุนไพร 3 ดำ ประกอบด้วย ไพลดำ ขมิ้นดำ เป็นต้น

ว่านไพลขาว เป็นพืชตระกูลขิงแห้ง หากกลางดอกมีสีชมพูผสมเรียกว่านไพลชมพู ใช้ทำน้ำมันไพล ใช้แก้ปวดท้อง

ไพลดำ ชื่ออื่นๆ ไพลม่วง (กรุงเทพฯ), ปูเลยดำ (ภาคเหนือ), ดากเงาะ (ปัตตานี), ว่านกระทือดำ พบตามป่าเขตร้อนชื้น ออกดอกราวเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคม ติดผลราวเดือนตุลาคมถึงพฤศจิกายน ไพลดำนี้มีความเชื่อว่าเป็นว่านทางคงกระพันชาตรี ตำรายาไทย เหง้า ฝนทาแก้เคล็ดขัดยอก ฟกบวม แก้เหน็บชา แก้เมื่อยขบ สมานแผล ขับประจำเดือน แก้บิด สมานลำไส้

ส่วนพันธุ์พืชตระกูลว่าน ไม้มงคลประเภทกลุ่มว่านเสี่ยงทาย เช่น ว่านทุ่งเศรษฐี, ว่านจูงนาง  (กำปองดิน) เป็นต้น

ว่านทุ่งเศรษฐี (ชุนเช่า, ซุ้มกระต่าย, ต้นเมียหลวง, เศรษฐีเรือนแก้ว) ถือเป็นว่านเสี่ยงทาย ในชุดว่านเศรษฐี นิยมปลูกเพื่อเสริมสิริมงคล หากว่านเจริญงอกงามดี ทำให้มีเมตตามหานิยม นำลาภผลมาให้แก่เจ้าของ กลายเป็นเศรษฐีมั่งมีเงินทองสมชื่อ นิยมปลูกไว้หน้าบ้าน ร้านค้า ช่วยให้ค้าขายดี และนิยมใช้ในงานพิธีแต่งงาน ชาวจีนเรียกว่า ต้นชุนเช่า เป็นไม้มงคล จะทำให้คู่สมรสครองรักกันจนแก่เฒ่า มีลูกมีหลานเต็มบ้าน

ว่านจูงนาง (ว่านอึ่งเปราะ, กำปองดิน, ว่านถอนพิษ, ว่านเขียด) เป็นตระกูลกล้วยไม้ดิน ช่อดอกสูงประมาณ 10-12 เซนติเมตร ปลายโค้งลง ดอกในช่อดก ขนาดประมาณ 2 เซนติเมตร ช่วงเวลาการออกดอก เดือนกุมภาพันธ์-กันยายน ว่านชนิดนี้ หากใครเลี้ยงรอด เสี่ยงทายว่า ร่ำรวย มีความเชื่อว่าว่านจูงนางนี้มีพลังเสน่ห์เมตตามหานิยมรุนแรง ช่วยให้เจรจาค้าขายได้ง่าย 

นอกจากนี้ ยังมีว่านมงคลด้านเมตตามหานิยมที่นิยมปลูกเลี้ยงไว้หน้าบ้าน ได้แก่ ว่านทิพยเนตร หรือ เอื้องคำ ออกดอกช่วงปลายฤดูฝนถึงต้นฤดูหนาว ชอบแสงแดดรำไร น้ำปานกลาง 

ว่านกำเบ้อ หรือ ว่านมรกต เป็นพืชวงศ์ขิง ข่า มีหัวใต้ดิน ออกดอกก่อนออกใบ ดอกสีขาว ปลายกลีบปากเป็นสีเหลือง ต้นเหง้าใช้ตำรักษาแผลสด เป็นว่านเสริมเสน่ห์มงคล ใช้ในทางคงกระพัน หรือพกติดตัวไปไหนๆ 

ว่านสาวหลง หรือ “แหน่ง” ในภาษาล้านนา เป็นพืชที่อยู่ในวงศ์ขิง ข่า อยู่ในสกุลเดียวกับกระวาน นิยมปลูกในบ้านเรือนเพื่อเสริมเสน่ห์ สร้างสิริมงคลแก่สถานที่ เชื่อว่าว่านมงคลที่ช่วยเรียกลูกค้า หากเอาเหง้ามาฝนผสมกับสีผึ้งทาปากหรือน้ำมันจันทน์ทาตัว ทาผม หรือเพียงแต่เอาเหง้าถือติดตัวไป ผู้คนจะหลงรักใคร่ และนิยมใช้ทำพระเครื่อง เป็นส่วนผสมของน้ำยาว่าน 108 นิยมนำเหง้าใส่ในตู้เสื้อผ้าเพื่อกันแมลงและอบเสื้อผ้าให้กลิ่นหอม ปัจจุบันมีการพัฒนาน้ำมันหอมระเหยจากว่านสาวหลงมาใช้การนวด สปา หลังพบว่า น้ำมันหอมระเหยจากส่วนใบและรากของว่านสาวหลง มีสรรพคุณช่วยบำรุงผิวพรรณจากการต้านอนุมูลอิสระ เมื่อสูดดมช่วยผ่อนคลาย 

อีกกลุ่มเป็น ว่านมงคลที่นิยมใช้เป็นวัตถุดิบมวลสารใส่ในตะกรุด เช่น เพชรหน้าทั่ง ฆ้องหน้าทั่ง กลุ่มว่านสำหรับใช้เป็นมวลสารทำพระ เช่น ว่านพยาอึ่ง กล้วยไม้ดิน ซึ่งสายมู-สายเมตตามหานิยม นิยมนำว่านมงคลมาอบแห้งใส่ตะกรุด พกติดตัว ที่สามารถแปรรูปสร้างมูลค่าเพิ่มเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เพื่อสร้างอาชีพและรายได้อย่างยั่งยืน

 

สมุนไพรจากป่า

พัฒนาเป็นสินค้าชุมชน

ชุมชนแห่งนี้ มีผลิตภัณฑ์ดีจากสมุนไพรแปลงปลูก ธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชน พัฒนาเป็นสินค้าผลิตภัณฑ์สุขภาพหลายชนิด ได้แก่

1. ผลิตภัณฑ์ลูกประคบ ที่ผลิตจากสมุนไพรหายาก ทั้งไพลดำและขมิ้นดำ ทำให้ลูกประคบมีกลิ่นและตัวยาโดดเด่น ทางกลุ่มใช้ลูกประคบสำหรับลูกค้าที่เข้ามาบริการนวดเพื่อสุขภาพ จำหน่ายแก่ผู้สนใจในราคา 59 บาท
2. สมุนไพรแช่มือแช่เท้าแบบซองสำเร็จ เป็นการพัฒนามาจากสมุนไพรต้มสดที่ใช้ดูแลสุขภาพในแหล่งเรียนรู้ เพื่อส่งต่อสุขภาพดีให้คุณลูกค้าได้ทั่วถึง ใช้ง่ายแค่แช่น้ำร้อน การนวด ประคบ แช่มือเท้า เป็นการดูแลสุขภาพทางเลือก บรรเทาอาการปวด ผ่อนคลายกล้ามเนื้อ ลดการใช้ยา จำหน่ายแก่ผู้สนใจในราคาถุงละ 99 บาท
3. ชาไผ่จืด สมุนไพรจากธรรมชาติ

เบโด ได้ร่วมมือกับวิทยาลัยนวัตกรรมเกษตรอาหาร มหาวิทยาลัยรังสิต ศึกษารวบรวมความหลากหลายของไผ่จืดในชุมชนตำบลกื้ดช้าง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ พบว่า ไผ่จืดมีสาร ฟีนอลลิก (Phenolic) สารฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) และสารคาโรทีนอยด์ (Carotenoid) มีผลช่วยในการต่อต้านอนุมูลอิสระ ยับยั้งการสร้างไขมันในเซลล์ และลดน้ำตาลในกระแสเลือด จึงได้พัฒนาเป็นตำรับชาชงสมุนไพรไผ่จืด นำไปสู่การส่งเสริมการรักษาผู้ป่วยโดยใช้แพทย์ทางเลือกและลดการใช้ยาแผนปัจจุบัน  

ปัจจุบันกลุ่มวิสาหกิจชุมชนหมู่บ้านสมุนไพรบ้านเมืองกื้ดได้พัฒนาหีบห่อบรรจุภัณฑ์และสูตรของชาไผ่จืด สมุนไพรจากธรรมชาติ สู่ตลาด ทั้งหมด 6 สูตร ได้แก่

1. ใจเดิม-ไผ่จืด 100% แก้กษัย ลดน้ำตาล บล็อกไขมันในเลือด ช่วยขับล้างสารพิษ ลดอาการร้อนใน ต้านอนุมูลอิสระ
2. ไกลใจ-ไผ่จืด หอมหมื่นลี้ ไผ่จืดพืชเด่นลดไขมันในเลือด ลดน้ำตาล ผสมผสาน หอมหมื่นลี้ เพิ่มสรรพคุณดี ลดภาวะเครียด ควบคุมน้ำตาล ลดไขมัน กลิ่นหอม ช่วยผ่อนคลายสมอง ให้ความสดชื่น
3. รัญจวน-ไผ่จืด อัญชัน ลาเวนเดอร์ เมื่อนำไผ่จืดเข้าตำรับกับลาเวนเดอร์ ช่วยให้ผ่อนคลาย ลดการแพ้ กระตุ้นการหมุนเวียนโลหิต ลดการปวดกล้ามเนื้อ ตำรับ “รัญจวน” จัดว่าเด็ด ด้วยเป็นสมุนไพรที่เสริมฤทธิ์ เหมาะแก่วัยทำงาน ผู้เหนื่อยล้าจากการทำงาน ฟื้นฟูการทำงานของสายตา กล้ามเนื้อ ผ่อนคลายกันสุดๆ มาลองกันค่ะ
4. หวานใจ-ไผ่จืด ใบเตย หญ้าหวาน เมื่อนำไผ่จืดมาผสมผสานใบเตย เพิ่มสรรพคุณบำรุงหัวใจ แก้อาการหวัด ดับพิษไข้ ผสมผสานกับหญ้าหวาน ช่วยบำรุงโลหิต บำรุงกำลังแทนความหวาน ดื่มแล้วชื่นใจ
5. จวนใจ-ไผ่จืด มะลิ เมื่อนำไผ่จืดผสมผสานมะลิ เพิ่มสรรพคุณบำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย แก้ร้อนในกระหายน้ำ ดื่มแล้วช่วยให้มีกำลัง หอมเย็นรัญจวนใจ
6. เชยชม-ไผ่จืด กุหลาบ เมื่อนำไผ่จืดผสมผสานกับกุหลาบ เพิ่มฤทธิ์ขับของเสีย บรรเทาเส้นประสาทอักเสบ ปรับสมดุลให้ผ่อนคลาย คลายอารมณ์หมองเศร้า วิตกกังวล หลับสบาย บรรเทาการปวดศีรษะ ป้องกันหวัด

สมุนไพรไผ่จืด ทั้ง 6 ตำรับ เพื่อสุขภาพดีสีสันแห่งชีวิต ผู้สนใจสามารถเลือกซื้อได้ 2 รูปแบบ คือ แบบกล่อง ซอง 2 กรัม บรรจุ 10 ซอง ราคา 259 บาท แบบซอง ซอง 1 กรัม บรรจุ 10 ซอง ราคา 159 บาท ส่งขายทั่วไทยและร้านค้าเครือข่ายของ Bedo สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่เบอร์โทร. 092-179-2548