ผู้เขียน	อดุลย์ศักดิ์ ไชยราช
เผยแพร่	วันอังคารที่ 16 พฤษภาคม พ.ศ.2560

ไม้มงคลของไทยที่แนะนำให้ปลูกในรั้วบ้านทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ หรือเบื้องทิศอาคเนย์ ตามตำราพรหมชาติ ชี้แนะการปลูกต้นไม้รอบบ้าน โดยเชื่อว่าปลูกต้นไม้แล้วจะเกิดผลเป็นมงคลแก่บ้าน ชี้ว่าปลูกต้นกระถิน จะช่วยคุ้มครองป้องกันสิ่งเลวร้าย เสนียดจัญไรไม่ให้แผ้วพานกล้ำกรายเข้าสู่ครอบครัว

กระถินไม้พื้นบ้านไทย แต่เป็นไม้พื้นเมืองของเขตอเมริกาใต้ เป็นไม้ขนาดกลางที่ปลูกง่าย โตเร็ว ที่สำคัญเป็นพืชตระกูลถั่วที่ช่วยปรับปรุงดินให้ดีขึ้น ชาวบ้านนิยมปลูกเป็นรั้วบ้าน ที่เรียกว่า “รั้วกินได้” ไม้กระถินใช้ประโยชน์ได้ดี เป็นฟืน เผาถ่าน ทำด้ามเครื่องมือเกษตร แต่เป็นไม้เนื้ออ่อน ไม่แข็งแกร่งนัก ใบกระถินเป็นอาหารสัตว์ มีหลายแห่งที่เปิดบริษัทรับซื้อใบกระถินไปป่นทำอาหารสัตว์ มีหลายชุมชนที่เอาใบกระถินไปเป็นส่วนผสมดินปลูกขายดินถุง ใบอ่อน ยอดอ่อน ฝักอ่อน เมล็ดอ่อนเป็นอาหารคน เมล็ดแก่มีบางที่ใช้ถักร้อยเป็นเครื่องประดับ เช่น สร้อยคอ สร้อยข้อมือ ตุ้มหู แหวน ฯลฯ

กระถินเป็นไม้ไม่ผลัดใบ จะแตกยอดอ่อนตลอดปี บำรุงต้นดีๆ เด็ดยอดกินหรือขายได้ตลอดปี หลายคนรู้จักการกินหอยนางรมกันดี เป็นที่แปลกใจเหมือนกันว่า จะเป็นปฏิกิริยาอย่างไร เมื่อเคี้ยวยอดกระถินตามการกินหอยนางรมจิ้มน้ำจิ้มซีฟู้ดแล้ว รสชาติกระถินจะหวานอร่อยคู่ไปกับหอยสด ซู้ด…

ไปเที่ยวทะเลอย่าลืมยอดกระถินพกห่อไปด้วย ที่แม่ค้าขายคู่กับหอยเข้าข่าย แพง ประมาณยอดละ 2 บาทนะ

มีกระถินอยู่อีกประเภท เรียกกันว่า กระถินยักษ์ เป็นไม้ที่นำมาปลูกทดแทนป่าที่เสื่อมโทรม ปลูกต้นหนึ่งเมื่อโตแล้วจะให้ฝักให้เมล็ดแตกขยายพันธุ์ไม่รวดเร็วมาก ต้นใหญ่ ยอดอวบอ้วนโตมาก น่ากินแต่ไม่อยากกิน เคยลองชิมดูรสชาติไม่หอมมันเหมือนกระถินไทยที่ปลูกริมรั้ว บ้างก็ว่ากินไม่ได้ มันเฝื่อนหรือเป็นพิษ เคยเด็ดกินแล้วไม่เห็นเป็นไร แต่ไม่อร่อยอย่างที่ว่า ออกจะขมด้วยซ้ำ กินยอดกระถินบ้านเราดีกว่า ลักษณะยอดใบต้นเหมือนกระถินบ้าน แต่สูงใหญ่มากหลายเท่า ก็สมมุติเอาว่า ถ้ากระถินยักษ์ เพิ่งงอกต้นใหม่ในที่แล้งกันดาร ก็ต้องหาความชำนาญมาแยกเอาว่าต้นไหนกระถินบ้าน ต้นไหนกระถินยักษ์

ลักษณะใบกระถิน เป็นประเภทใบประกอบ ก้านใบยาว 15-30 เซนติเมตร แตกออกเป็นก้านย่อย 3-10 คู่ ก้านยาวประมาณ 10 เซนติเมตร มีใบขนาดเล็กคล้ายใบมะขาม จำนวน 5-20 คู่ ใบรูปขนาน ปลายแหลมยาว 6-20 มิลลิเมตร กว้าง 1.5-5 มิลลิเมตร ดอกเป็นช่อขนาดเล็ก กลมฟู สีขาว มีกลิ่นหอมเล็กน้อย ฝักแบนยาว 12-18 เซนติเมตร กว้างประมาณ 2 เซนติเมตร มีเมล็ดภายในผิวเรียบ 15-30 เมล็ด เป็นไม้ที่มีเมล็ดมาก ขยายพันธุ์ได้ เมื่อฝักแก่จะแตกเมล็ดตกร่วงหล่นใต้ต้น และงอกต้นใหม่เมื่อมีความชื้นเหมาะสม แพร่ขยายต้นใหม่รวดเร็วมาก ปริมาณมาก จะใช้วิธีขุดต้นอ่อนบริเวณโคนต้นไปปลูกที่ใหม่ หรือเก็บฝักแก่แกะเอาเมล็ดไปโรยลงหลุม หรือทำร่องโรย สามารถนำไปปลูกเป็นแนวรั้ว หรือแนวกันลมกันไฟได้ เพราะเป็นไม้ที่ไม่ผลัดใบ

นำกระถินมาเป็นยา เป็นอาหารได้ ใบอ่อน ยอดอ่อน ฝักอ่อน กินเป็นยาแก้ท้องร่วงได้ เป็นยาสมานแผลห้ามเลือด ฝักกระถิน เปลือกต้นกระถินเป็นยาฝาดสมาน เมล็ดเป็นยาถ่ายพยาธิ รากใช้เป็นยาบำรุงเป็นยาอายุวัฒนะ ขับลม และขับระดูขาว ชาวบ้านนิยมนำมากินเป็นผักสดร่วมกับน้ำพริกปลาร้า น้ำพริกปลาย่าง ส้มตำ พล่ายำ ลาบก้อย แกงรสจัด ขนมจีนน้ำยา ขนมจีนน้ำเงี้ยว ฝักที่สดยังไม่แก่จัด แกะเมล็ดกินเล่นแก้ปากว่างก็มันดีมาก ยอดอ่อนหน้าฝนจะอวบอ้วน กรอบมันอร่อยน่ากิน

ผลจากการตรวจสอบคุณค่าทางอาหาร จากยอดอ่อนกระถิน 1 ขีด หรือ 100 กรัม พบว่าให้พลังงานต่อร่างกาย 80.7 กิโลแคลอรี ประกอบด้วยสารอาหาร ได้แก่ เส้นใยหรือไฟเบอร์ 3.8 กรัม แคลเซียม 137 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 11 มิลลิกรัม เหล็ก 9.2 มิลลิกรัม วิตามินเอ 7883 i.u. วิตามินบีหนึ่ง 0.33 มิลลิกรัม วิตามินบีสอง 0.09 มิลลิกรัม ไนอะซิน 1.7 มิลลิกรัม วิตามินซี 8 มิลลิกรัม

ที่จริงแล้วคนไทยเรารู้จักกระถินมานานมากแล้ว ดูแต่คนสมัยก่อนใช้ตั้งชื่อคนเรา แม่ดอกกระถิน แม่กระถิน นังกระถิน มากมายหลายคนเลย เดี๋ยวนี้ยังมีคนชื่อกระถินอยู่เลย กระถินมีคำเรียกในถิ่นต่าง แถบภาคตะวันตกเรียก กระถินบ้าน กะเส็ดโคก กะเส็ดบก คงแผลงมาจาก ผักกระเฉด ที่มีลักษณะใบก้านรสชาติคล้ายกัน ทางภาคใต้เรียก สะตอเทศ ตอเบา สะตอเบา คงมาจากกลิ่นรสชาติคล้ายฝักสะตอ ทางเขมรเรียกสะตอบ้าน กันเชด แถวสมุทรสงครามเรียก กะถินดอกขาว กะถินหัวหงอก กะถิน กิถินน้อย กะตง ทางภาคเหนือเรียก ผักก้านถิน ผักหนองบก บางที่บางแห่งเรียกเหมือนกัน คล้ายกัน ต่างกัน แต่ที่แน่นอนส่วนใหญ่เรียกว่า “กระถินไทย” ซึ่งเป็นพืชในวงศ์ LEGUMINOSAE มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Leucaena leucocephala de wit

กระถินไทยกำลังกระจายตัวอยู่ตามห้างสรรพสินค้าต่างๆ เป็นตลาดบน ที่จำหน่ายสินค้าเกษตร ผักพื้นบ้านของเรา ผู้ที่อยู่ตามชนบทที่พบเห็นหรือมีต้นกระถินอยู่เกลื่อนไป อาจจะไม่ค่อยใส่ใจกับราคา รู้แต่ว่าคุณค่าสูง เคยฉุกคิดกันบ้างไหมว่า ทำไมกระถินถึงอัพเกรดตัวเองไปอยู่ตลาดบนห้างสรรพสินค้าได้ และทำไมใบกระถินกำลังกลายเป็นพืชอุตสาหกรรมอาหารสัตว์ ทดแทนพืชอาหารสัตว์อีกหลายอย่าง คิดได้มองเห็นลู่ทางทำรายได้ ศึกษาเส้นทางของกระถินไทย ท่านจะพบทางที่น่าเดินต่อไป