ดอยแม่สลอง  จังหวัดเชียงราย มีอากาศเย็นสบายเกือบตลอดทั้งปี  โดยเฉพาะช่วงฤดูหนาว (ตุลาคม – กุมภาพันธ์)   มีอุณหภูมิอยู่ระหว่าง 3-6 องศาเซลเซียส ดอยแม่สลอง มีภูมิทัศน์ที่สวยงาม  เช่น ดอกซากุระหรือ พญาเสือโคร่ง  ออกดอกเบ่งบาน ตั้งแต่  เดือนพฤศจิกายน ถึง เดือนกุมภาพันธ์ หากใครมาเยี่ยมเยือนดอยแม่สลองในช่วงฤดูหนาว จะเห็นดอกซากุระ สีชมพู เบ่งบานสะพรั่งอยู่สองข้างทาง ตั้งแต่เชิงเขาไปถึงดอยแม่สลอง

ดอยแม่สลองมีสินค้าของฝากขึ้นชื่อหลายอย่าง  หนึ่งในนั้นก็คือ ผลไม้แปรรูป  จาก ผลไม้เมืองหนาวหลายชนิด เช่น เชอรี่ บ๊วย ลูกไหน ลูกท้อ ที่มีรสชาติอร่อยจนหลายคนติดใจ ส่งขายทั่วไทยและประเทศเพื่อนบ้าน

ผลิดอกเรียก “ ดอกเหมย ” ตกลูกเรียกว่า “ ผลบ๊วย ”    

ช่วงปลายฤดูหนาว ประมาณช่วงเดือนมกราคม- กุมภาพันธ์  ดอกบ๊วยหรือที่คนจีนเรียกว่า “ ดอกเหมย ” จะเริ่มผลิบานสะพรั่งบนดอยแม่สลอง  ต้นบ๊วย จัดอยู่ในตระกูลพรุน เช่นเดียวกับพลัม ลูกท้อ เชอร์รี่ อัลมอนด์ และนางพญาเสือโคร่ง ดอกบ๊วยมีขนาดเล็กประมาณ 1 – 3 ซ.ม.มีหลากสีสัน ตั้งแต่ขาว ชมพู แดง และเข้มเป็นสีแดงสดเลยก็มี

ผลบ๊วยรูปร่างกลม มีร่องจากขั้วไปถึงก้น ผลดิบสีเขียว มีกลิ่นหอมและรสอมเปรี้ยว เมื่อผลสุกเปลี่ยนสีเหลือง ค่อยเปลี่ยนเป็นผลสีแดงเมื่อสุกเต็มที่ ในช่วงต้นฤดูร้อนประมาณเดือนเมษายน-พฤษภาคม  เนื่องจากดอยแม่สลอง มีความสูงเกิน 500 เมตร จึงสามารถปลูกผลไม้เมืองหนาวได้หลายชนิด เช่น ลูกไหนแดง ลูกไหนดำรสชาติหวาน  รวมทั้งลูกท้อ(ลูกพีซ) ที่มีรสชาติหอมหวานอมเปรี้ยว  ซึ่งผลไม้ดังกล่าวจะมีผลผลิตออกสู่ตลาดในช่วงเดียวกันคือ  เมษายน-พฤษภาคม ของทุกปี

ทุกวันนี้ พันธุ์บ๊วยที่ใช้ปลูกบนดอยแม่สลอง  เป็นบ๊วยพันธุ์ดั้งเดิมที่ถูกนำเข้ามาจากประเทศจีน ซึ่งไม่ทราบชื่อพันธุ์ที่แน่นอน  ชาวบ้านนิยมขยายพันธุ์ต้นบ๊วย ด้วยวิธีติดตา โดยเลือกใช้ บ๊วยพันธุ์พื้นเมือง เป็นต้นตอขยายพันธุ์ เพราะเจริญเติบโตได้เร็วกว่าต้นตอท้อ  เกษตรกรนิยมขยายพันธุ์บ๊วย ในช่วงต้นพักตัว เมื่อผ่านระยะการพักตัวแล้ว ตาที่ติดไว้ก็จะแตกและเจริญเติบโตต่อไป ต้นบ๊วยที่ติดตาจะให้ผลผลิตในปีที่ 4-5 หลังการปลูก

โดยทั่วไป เกษตรกรนิยมปลูกต้นบ๊วยในระยะห่าง 1x1x1 เมตร รองกันหลุมด้วยปุ๋ยคอก เพื่อให้ดินร่วน โปร่ง ต้นบ๊วย จะเจริญเติบโตได้รวดเร็วมาก ระยะที่บ๊วยออกดอก เป็นช่วงที่บ๊วยต้องการน้ำค่อนข้างมาก แต่ในช่วงที่ติดผลแล้ว หากเจอฝนตกชุก อาจทำให้ผลร่วงได้ เกษตรกรจะนิยมใส่ปุ๋ยต้นบ๊วยปีละ  2 ครั้ง ในช่วงเริ่มแตกตาหรือก่อนออกดอกเล็กน้อยโดยให้สูตร 13-13-21 และให้ปุ๋ยอีกครั้งหลังเก็บเกี่ยวโดยใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 ก่อนที่ต้นบ๊วยจะพักตัว

ธุรกิจผลไม้แปรรูปดอยแม่สลอง เติบโตทุกปี 

“อาเปา” หรือ “คุณธีรเกียรติ  ก่อเจริญวงค์ ” เกษตรกรผู้ปลูกบ๊วยและเป็นประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนก่อเสริมดอยแม่สลอง”  เล่าให้ฟังว่า  ที่ผ่านมามีผลไม้เมืองหนาว เช่น เชอรี่ บ๊วย ท้อ ลูกไหนเข้าสู่ตลาดเป็นจำนวนมากจนล้นตลาด ขายได้ราคาต่ำ และไม่มีตลาด หรือ โรงงานรองรับ  ทางกลุ่ม ” วิสาหกิจชุมชนก่อเสริมดอยแม่สลอง”  จึงเกิดแนวคิดที่จะนำผลไม้ที่ล้นตลาดมาแปรรูปเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม สร้างรายได้ในกลุ่มสมาชิกวิสาหกิจชุมชน ให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

เบื้องต้นอาเปาใช้เงิน 2 แสนบาท ลงทุนแปรรูปผลไม้ โดยทดลองดองผลไม้ครั้งแรกใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน ลองผิดลองถูกมาตลอด ปรับเปลี่ยนสูตรหลายครั้ง  จากการสอบถามจากการอ่านในหนังสือและเคยมีโอกาสเดินทางไปประเทศจีนได้ไปดูการดองผลไม้ของประเทศจีน  และนำมาปรับใช้  จนปัจจุบันได้ปรับสูตรและเพิ่มรูปแบบอีกหลายชนิด  เช่น  เชอรี่แดง  บ๊วยแดง  บ๊วยอบน้ำผึ้ง  บ๊วยทับทิม   บ๊วยหยก   บ๊วย ๕ รส  บ๊วยซากุระ   ท้อเส้น  ปัจจุบันสินค้าทุกรายการได้รับการรับรองคุณภาพมาตรฐานจากกระทรวงสาธารณสุขด้านอาหารและยา (อย.)  เป็นที่เรียบร้อยแล้ว มีรายได้เข้าสู่ชุมชนปีละ  20 ล้านบาท

เมื่อถามถึงขั้นตอนการแปรรูปผลไม้  อาเปาบอกว่า   การดองผลไม้ มีส่วนผสมสำคัญประกอบด้วย  ผลไม้83  %เกลือเม็ด 10  %  น้ำตาลทราย 5 %  กรดซิตริก(กรดมะนาว) 2  % ขั้นตอนการทำ เริ่มจากการคัดผลไม้ที่เน่าเสียออก  นำเข้าเครื่องคัดขนาด  นำผลไม้สดมาล้างน้ำเพื่อทำความสะอาด เมื่อล้างเสร็จแล้ว นำมาพักน้ำแล้วนำมาผสมกับน้ำเกลือที่เติมกรดซิตริก เสร็จแล้วเทลงถังหมัก หมักไว้ประมาณ 60  วัน  หลังจากนั้น นำผลไม้ที่หมักในน้ำเกลือ นำออกมาตากแดดให้แห้งประมาณ 3 วัน แล้วนำผลไม้ที่ตากแดดจนแห้งแล้วมาล้างด้วยน้ำสะอาด    นำน้ำตาลทรายมาเคี่ยวจนเป็นน้ำเชื่อมตามอัตราส่วน  นำผลไม้ที่เตรียมไว้ลงไปเชื่อมในน้ำเชื่อมที่เตรียมไว้ปิดฝาทิ้งไว้  20  วัน   ตักผลไม้ที่แช่ในน้ำเชื่อมออกมาตากแห้งทิ้งไว้ประมาณ  7  วัน นำผลไม้ ที่ตากแห้งมาเก็บไว้ เพื่อบรรจุ พร้อมจำหน่าย

อีกหนึ่งเคล็ดลับสำคัญที่ช่วยให้ การแปรรูปผลไม้ของวิสาหกิจชุมชนฯ แห่งนี้มีคุณภาพดีและมีมาตรฐานตรงตามความต้องการของตลาด ได้แก่  1.การดองผลไม้ทุกครั้งต้องคัดผลไม้ที่เน่าเสียอออก และล้างทำความสะอาด 2. ผลไม้ที่ดองในแต่ละชุดต้องคัดขนาดให้เท่ากัน 3. ทุกขั้นตอนต้องเน้นความสะอาด 4. การดองผลไม้ต้องดองในน้ำเกลือผสมกับกระซิตริกตามอัตราส่วนพร้อมกัน    ปัจจุบันผลไม้แปรรูปของกลุ่มวิสาหกิจฯ มีกำลังการผลิตเฉลี่ย  225,000ก.ก./ปี  ราคาขายส่ง 55 บาท/หน่วย โดยลูกค้าหลักได้แก่    ตลาดไท กรุงเทพมหานคร 50 % เชียงใหม่ 15 % เชียงราย 15 % แม่ฮ่องสอน 10 % นครราชสีมา 5 % ลูกค้าทั่วไป  5 %

เนื่องจากทางกลุ่มฯ มีการพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ์อย่างต่อเนื่อง จนได้รับการรับรองคุณภาพมาตรฐานจากกระทรวงสาธารณสุขด้านอาหารและยา ( อย. ) ทำให้สินค้ามีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักของผู้บริโภคทั่วไป และขายดีตลอดทั้งปี  ทำให้ชาวบ้านมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น และกลายเป็นแหล่งเรียนรู้วิสาหกิจชุมชนในระดับตำบลแม่สลองนอก มีนักท่องเที่ยวและผู้สนใจแวะเวียนเข้ามาเยี่ยมชมกิจการไม่ขาดสาย