| ผู้เขียน | จิตติมา ผลเสวก เรื่อง วิชัย จันทวาโร ภาพ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ชีวิตที่เทพานั้นไม่มีอะไรพิเศษพิสดาร คล้ายๆ เรื่องเดิมที่เกิดขึ้นทุกเมื่อเชื่อวัน จับสัญญาณลมฟ้าได้ก็ออกทำมาหากินตามทิศทางที่ธรรมชาติบอก เปรียบเสมือนสัญชาตญาณที่พร้อมจะถูกปลุกเสมอ ก็อย่างเมื่อเย็นวานนี้ที่สายลมพัดวูบ บังหมิดผู้มักคุ้นกับการหากินทางทะเลบอกว่า พรุ่งนี้กุ้งเคยจะมาก ขณะที่ฉันยังไม่รู้แม้แต่นิดว่ามีสายลมพัดผ่านมาจากทิศใด
ตามประสาผู้อยู่เมือง สัญชาตญาณเดิมได้ถูกทำลายลงสิ้น ไม่รู้วิถีการทำมาหากินกับดินน้ำฟ้าป่าทะเล
ครั้นมายืนอยู่ตรงชายหาดในยามเช้าที่แสงแรกกำลังแย้มเมฆทักทาย ฉันได้แต่ยืนชมความงามของแสงตะวันที่ระบายริ้วคลื่นหลากสีสัน หารู้ไม่ว่าใต้น้ำนั้นจะมีปลาหรือกุ้งเคยมากน้อยเพียงใด ขณะที่ในทะเลตอนนี้มีหลายคนกำลังใช้เครื่องมือง่ายๆ กอบเก็บกุ้งเคยอย่างสนุกสนาน วิธีการนี้เรียกว่า การรุนเคยลากเคย เป็นการหากินชายฝั่งที่ไม่ต้องลงทุนลงแรงมากมาย
ตัวเคยเป็นแพลงตอนขนาดเล็ก รูปร่างคล้ายกุ้ง แต่ไม่ใช่กุ้ง ไม่มีกรีแหลมๆ ตรงหัว ตัวขาวใส ตาดำ เปลือกนิ่มบาง เคยที่เทพายิ่งขาวใสกว่าเคยที่อื่น เรื่องนี้เพื่อนที่อยู่ท่าศาลาบอกฉันเมื่อเห็นภาพตัวเคยเทพาที่ฉันเคยถ่าย ตัวเคยมีอยู่ชุกชุมในแถบทะเลอ่าวไทยและอันดามันปักษ์ใต้บ้านเรา มันเป็นบ่อเกิดของวัฒนธรรมอาหารอันสำคัญที่คนใต้หวงแหน นั่นคือ กะปิ หรือเคย ส่วนประกอบสำคัญของอาหารภาคใต้ ไม่ว่าจะแกงหรือตำน้ำพริกมีคำกล่าวว่า เคยดีมีชัยไปกว่าครึ่ง
ตัวเคยนอกจากจะนำมาแปรรูปเป็นกะปิเก็บไว้คู่ครัวยาวนาน ยังนำมาทำอาหารชั้นเลิศอื่นๆ ได้อีก เป็นต้นว่านำมาคั่วให้สุกกินกับข้าว นำมาปรุงด้วยมะนาวซอยพริกสด หอมแดง ใส่เป็นยำรสล้ำ หรืออย่างพื้นฐานและถูกปากทุกคนที่สุด นั่นคือ นำมาใส่ไข่เจียว
เคยเป็นสิ่งหนึ่งที่นำรายได้งามๆ เข้ากระเป๋าคนอยู่กับทะเลอย่างไม่ยาก นอกจากนี้ ยังเป็นอาหารของสัตว์ใหญ่อย่างฉลามและโลมา หากวงจรฤดูกาลไม่ผันแปรเปลี่ยนแปลงและสภาพแวดล้อมยังดี ห่วงโซ่ตามธรรมชาติก็จะหมุนวนไปตามวิถีของมัน
เมื่อแดดสายเริ่มแข็งขึ้นเวลาของการรุนเคยก็หมดลง การทำมาหากินในสายลมแสงแดดและทะเลมีเวลาของมัน จำนวนเคยของแต่ละคนได้ไม่เท่ากัน บ้างได้มากพอสำหรับทำเคยเก็บไว้ บ้างได้มากพอขายหลายกิโลกรัม สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่โชคชะตา ทว่าคือ ความรู้ความช่ำชองและจังหวะคลื่นลมที่ซัดสาด
เสร็จสรรพจากการรุนเคยเป็นเวลาของกาแฟร้อนแกล้มขนมที่มีวางขายในร้านเพิงเล็กๆ จิบกาแฟคุยกันไปถึงเคยที่หาได้ วิเคราะห์สถานการณ์ลมฟ้าอากาศ รวมถึงการเมืองที่น่าเบื่อ ตบท้ายด้วยความกังวลถึงโรงไฟฟ้าถ่านหินที่รุกคืบเข้ามาทุกที ก่อนที่จะวางแผนการหาอยู่ หากิน ในช่วงเวลาต่อไป ยามสายนี้มีผู้เสนอว่าน่าจะออกไปวางอวนปลาในคลองตุหยง สายน้ำที่เชื่อมสู่ทะเล คลองอันกว้างใหญ่และอุดมสมบูรณ์มีป่าโกงกางร่มครึ้มโค้งเข้าหากันจนคล้ายอุโมงค์ต้นไม้ให้ร่มเงา
ในช่วงมรสุมที่ออกทะเลไม่ได้ ชาวเทพาได้ออกเรือหาอาหารเลี้ยงชีพในคลองตุหยง ยามสายของวันนี้ฉันได้อาศัยเรืออีกลำออกไปตามดูการชักลากอวนในคลอง เราขับเรือวนไปมาอยู่ไม่กี่เที่ยว ก็ได้ปลาพอกิน จากนั้นทุกคนก็เห็นตามกันว่า ควรไปงมหอยนางรม เราพากันแล่นเรือไปอีกไม่ไกลก็ถึงแหล่งงมหอย ฉันนั่งรอบนฝั่งประสาผู้เกียจคร้านแต่ขยันกิน อีกประการนั้นการงมหอยนางรมอาจดูเหมือนง่ายก็จริง แค่ก้มลงไปควานในน้ำก็ได้หอยขึ้นมา ทว่างานนี้ต้องใช้ผู้ชำนาญและคุ้นชินกับสภาพใต้น้ำพอควร การย่ำลงไปบนเปลือกหอยและอีกสารพัดสิ่งใต้น้ำที่มองไม่เห็น อาจทำให้คนไม่เคยบาดเจ็บได้
หลังจากนั้น เราก็กลับที่พัก ซึ่งแม่ครัวกำลังตระเตรียมอาหารกลางวัน แกงส้ม น้ำพริกกับปลาทอดรสเลิศถูกปากเหมือนอย่างเคย และแน่นอนว่ามีอาหารจานพิเศษที่เพิ่งไปหากันมาตอนเช้าตรู่ นั่นคือ ไข่เจียวใส่ตัวเคย ส่วนหอยนางรมกับปลากระบอกที่เพิ่งได้มา ฉันได้ยินเสียงแม่ครัวคุยกันว่าเป็นเมนูมื้อเย็นนี้
หลังอิ่มข้าวท้องตึงฉันกับเพื่อนร่วมทางออกไปตระเวนถ่ายรูปทั่วเมืองเทพา แม้ที่นี่จะมีผู้นับถือศาสนาอิสลามอยู่มาก กระนั้นคนนับถือศาสนาพุทธก็มีไม่น้อย เราพบวัดริมน้ำที่มีร่องรอยประวัติศาสตร์ว่า รัชกาลที่ 5 เคยเสด็จมาแวะพักที่นี่ครั้งเสด็จประพาสต้น ฉันนึกถึงภาพที่พระองค์ท่านนั่งทำกับข้าว แล้วเลยเถิดไปคิดว่าครั้งเสด็จมาแวะพักเทพา คงจะมีอาหารที่ประกอบขึ้นจากทรัพยากรธรรมชาติ ไม่ว่าจะกุ้งหอยปูปลารวมถึงตัวเคยให้เสวยมากมาย
ตระเวนกันถ้วนทั่วจนเย็นย่ำก็กลับเข้าไปหมู่บ้านอีกครั้ง ก่อนจะถึงเวลาอาหารเย็นบังหมิดชวนไปหาหอยเสียบที่ชายหาด สมัยเด็กๆ ฉันเคยเห็นคนหาหอยเสียบที่หาดสมิหรา แล้วก็เคยกินหอยเสียบดองน้ำปลา ครั้นเข้ามาอยู่กรุงเทพมหานครแล้วได้ไปเที่ยวบางแสนก็ได้ซื้อหอยเสียบดองที่อยู่ในขวดแบนกลับบ้าน จำรสชาติข้าวต้มร้อนๆ กินกับหอยเสียบดองได้ดี แม้จะห่างหอยเสียบมานาน
หอยเสียบที่เคยติดตามาแต่เด็กๆ นั้น ตัวเล็กมาก แต่หอยเสียบที่บังหมิดกำลังหาอยู่นี่ตัวโตมาก บังหมิดให้ความรู้ว่า ที่เรียกหอยเสียบกันน่ะไม่ใช่ชื่อของมัน แต่เรียกตามลักษณะการฝังตัวในทรายของมันที่คล้ายเสียบลงไป หอยที่บังหมิดหาได้มีทั้งหอยตาควาย หอยเภา ที่เสียบตัวเองอยู่ในทราย การมาหาหอยเสียบหนนี้เราจึงได้ความรู้พร้อมของกินติดตัวไปด้วย
หลังจากไปเดินชายหาดบางหลิงกลับมาอาหารเย็นมื้อนั้นทวีรสโอชาขึ้น ทั้งแกงส้มจากมื้อเที่ยง น้ำพริก ปลาย่าง หอยนางรมย่าง แล้วยังมีหอยเสียบผัดกะเพราที่ฉันได้กินเป็นบุญปากครั้งแรกในชีวิต
หลายครั้งที่มาเทพาเราไม่ได้ทำอะไรมากมาย นอกจากพูดคุย เดินเล่นและหาของกิน จนฉันคิดว่าชีวิตของผู้คนที่นี่ช่างเรียบง่ายสุขสบาย และคนเราควรจะมีอะไรมากกว่านี้อีกเล่า มีที่อยู่อบอุ่นในชุมชน มีอาหารพอกินอย่างที่ไม่ต้องดิ้นรนมาก เวลาที่เหลือคือการพัฒนาชุมชน ประกอบกิจทางศาสนาและดูแลเด็กๆ ให้เติบโตในหนทางที่ดีงาม นี่คือ ชีวิตธรรมดาที่น่าอุ้มชูคู่โลกที่กำลังวุ่นวาย
ฉันนึกถึงโครงการโรงไฟฟ้าถ่านหินเทพาที่หากเกิดขึ้น ชีวิตธรรมดาของผู้คนที่นี่คงแตกสลายกลายเป็นอื่น ขออย่าให้เกิดขึ้นเลย…
